Polska w latach 1890-1918

W 1915 roku na terenie Królestwa Polskiego powstał trzeci odłam PSL – „Wyzwolenie”. Na jego czele stanęli Tomasz Nocznicki i Stanisław Thugutt. Skłaniali się oni ku idei powstańczej Józefa Piłsudskiego.

Najważniejszym wydarzeniem w skali światowej w latach 1890-1918 był oczywiście wybuch I wojny światowej. Działania zbrojne stały się dla Polski realną szansą na odzyskanie niepodległości. Dlatego też w kraju obmyślano orientacje, plany, programy i sojusze, które miały dać nam wolność po stu dwudziestu trzech latach. Sytuację tę idealnie charakteryzuje Leopold Staff:

Z przeciwnych stron? Dla własnej krwi bezmiłosierni? W imię ojczyzny jednej? Szalejąż w obłędzie? Któremu z haseł wierni? Któremu niewierni?

W sytuacji jawnego konfliktu pomiędzy zaborcami w Polsce zarysowały się dwie główne orientacje polityczne:
- Prorosyjska, której wyrazicielem był Roman Dmowski, zakładała zwycięstwo obozu Ententy z Rosją na czele i powstanie autonomii polskie w obrębie wielkiego Cesarstwa Rosyjskiego. Do endecji przyłączyli się ludowcy z PSL „Piast” na czele z Wincentym Witosem.
- Proaustriacka, jej głównym myślicielem był Józef Piłsudski, jako przedstawiciel PPS „Frakcji Rewolucyjnej”. Najważniejszym punktem programowym tej orientacji było zbrojne powstanie przeciwko zaborcy rosyjskiemu, dzięki wsparciu Austro-Węgier. W ten sposób miałaby powstać całkowicie niepodległa Polska, a nie jedynie autonomiczna. Strona austriacka zezwoliła na powstanie legalnych organizacji paramilitarnych na terenie Galicji. Do pierwszej z nich można zaliczyć „Strzelca”, który powstał w Krakowie. Wraz ze „Związkiem Strzeleckim”, który powstał na Lwowie, miał on szerzyć przysposobienie obronne wśród młodego pokolenia Polaków. W 1908 roku założono tajną organizację – Związek Walki Czynnej, na której czele stanęli Józef Piłsudski i Kazimierz Sosnkowski. Głównym zadaniem związku było szkolenie kadry, która miała poprowadzić powstanie. W następnych latach powstawały coraz liczniej kolejne organizacje o charakterze militarnym: w 1912 roku Komisję Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (Drużyny Polowe „Sokół”, Polskie Drużyny Strzeleckie oraz PPS, PSL i PPSD) oraz Polski Skarb Wojskowy.

  Dowiedz się więcej