Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Powieść - Ojciec Goriot pisana była przez Balzaka od września 1834 do stycznia 1835 roku. Jest to klasyczny utwór należący do tradycji tzw. wielkiego realizmu. Jej celem jest opisanie społeczeństwa francuskiego w konkretnym momencie historycznym – w dobie restauracji (okres 1815-1830 obejmujący ponowne objęcie władzy przez Ludwika XVIII po drugiej abdykacji Napoleona I oraz panowanie Karola X do jego abdykacji podczas rewolucji lipcowej). Podstawę estetyki realistycznej stanowi kategoria mimesis czyli naśladownictwa. Przedmiotem naśladowania jest świat współczesny twórcy i odbiorcy; pisarz dąży do przedstawienia sytuacji i charakterów typowych, zwyczajnych. Kluczowym pojęciem jest prawdopodobieństwo – dotyczy zarówno zdarzeń jak i osobowości bohaterów. Podkreśla to motto do pierwszego wydania utworu – cytat z Szekspira: All is true.

Mimo osadzenia w konkretnych realiach, powieść Balzaka ma też wymowę uniwersalną. Pisarz analizuje nowoczesne społeczeństwo, wskazuje jego wady, podkreśla upadek moralności i odrzucenie jasnych zasad. Dochodzi do destrukcji więzi międzyludzkich; zastępuje je egoizm i dążenie za wszelką cenę do materialnego sukcesu. Problemy te poruszają także współcześni twórcy, a nawet socjologowie.

Diagnoza Balzaka jest bardzo pesymistyczna; nie wskazuje on żadnej możliwości uwolnienia się z władzy pieniądza. W Ojcu Goriot nikt nie jest tak naprawdę czysty i nie może być wzorem postępowania.

Ojciec Goriot - geneza


Ojciec Goriot to część wielkiego cyklu powieściowego – Komedii ludzkiej. Balzak zamierzał połączyć wszystkie swoje powieści w grupy – później tworzyły one części cyklu: Sceny z życia prywatnego, Sceny z życia prowincji itd. Sam tytuł cyklu pojawił się później, w 1841 roku. Jednak już 7 lat wcześniej pisarz prezentował swój zamysł:

Dzieło moje musi mieścić w sobie wszystkie typy i stany, malować wszystkie zjawiska społeczne ta, aby nie pominąć ani jednej sytuacji, ani jednej fizjognomii, ani też najmniejszego rysu dzieciństwa, starości, wieku dojrzałego, polityki, sądownictwa, wojny.
Cały cykl miał obejmować 137 pozycji, z czego 97 zostało ukończonych; zachowały się tez szkice i notatki do kolejnych.

W kolejnych powieściach pojawiają się ci sami bohaterowie. Postacie epizodyczne w jednej książce, stają się najważniejszymi osobami kolejnej powieści, poznajemy ich dalsze losy. Jednocześnie każda cześć cyklu stanowi zamknięta całość, dla zrozumienia akcji nie jest niezbędna znajomość całego cyklu.

Ojciec Goriot to powieść należąca do części pod tytułem Sceny z życia prywatnego. Napisana została w latach 1834 – 1835.

Czas i miejsce akcji


Akcja powieści rozpoczyna się pod koniec listopada 1819 roku (jej partie retrospektywne sięgają aż do 1789 roku) kończy zaś w styczniu 1820. Wszystkie wydarzenia wiążą się z Paryżem. Szczególnie eksponowanym miejscem jest pensjonat pani Vauquer, mieszczący się przy ulicy Neuve – Sainte – Genevieve leżącej między Dzielnicą Łacińską a przedmieściem St. Marcel.

Uniwersalna wymowa utworu


Ojciec Goriot to powieść realistyczna. Podstawę estetyki realistycznej stanowi kategoria mimesis czyli naśladownictwa. Przedmiotem naśladowania jest świat współczesny twórcy i odbiorcy; pisarz dąży do przedstawienia sytuacji i charakterów typowych, zwyczajnych. Kluczowe pojęcie to prawdopodobieństwo – dotyczy zarówno zdarzeń jak i osobowości bohaterów. Mimo osadzenia w konkretnych realiach – akcja dzieje się w Paryżu okresu restauracji, powieść ma wymowę uniwersalną.

Ukazując losy ojca Goriot i jego córek, Balzak opowiada o relacjach rodzinnych i ich prawidłowościach, które są niezależne od epoki. Goriot rozpieszczał córki, spełniał wszystkie ich zachcianki. Po śmierci żony właśnie na nie przelał wszystkie swoje uczucia. Wykształciło to u nich postawę roszczeniową, nie nauczyły się szacunku do innych ludzi, bezinteresowności, poświęcania się. Stały się egoistkami, osobami nastawionymi wyłącznie na materialne wartości. Widać wyraźnie jak wielki jest wpływ wychowania na późniejsze postępowanie ludzi. Wydawać by się mogło, iż Goriot to wzór ojcostwa, jego poświęcenie może budzić podziw. Jednak tuż przed śmiercią dostrzegł swój błąd:
Tak, one są niewinne, mój drogi panie! Powiedz to wyraźnie całemu światu, aby ich nie szarpano z mego powodu. Wszystko to z mojej winy, przyuczyłem je deptać po sobie
Uniwersalny sens ma także diagnoza społeczna. Balzak pokazuje, że w świecie, w którym najwyższą wartością jest pieniądz nie ma miejsca na moralność i prawdziwe uczucia. Jednocześnie zaś wśród paryskiej elity nie ma ludzi szczęśliwych. Pozornie mają wszystko: piękne pałace, służbę, kosztowne stroje, powozy, majątek. Jednak nie mogą znaleźć miłości; małżeństwo jest kontraktem służącym połączeniu fortun, nawet związki kochanków zwykle nie są bezinteresowne. Nie ma także prawdziwej przyjaźni; jej miejsce zajmuje rywalizacja, obłuda i drobne złośliwości. To uniwersalna prawda, że nie zawsze dostatnie życie wiąże się ze szczęściem. Bogactwo nie oznacza także bycia wzorem moralnym. Vautrin tłumaczy Rastignacowi:
Oddajmy sprawiedliwość tej gościnnej ziemi, masz do czynienia z najwyrozumialszym miastem na świecie. Jeśli dumne arystokracje innych stolic Europy wzdragają się przyjąć w swoje szeregi bezecnego milionera, Paryż wyciąga doń ramiona, pędzi na jego uczty, zjada jego obiady i trąca się z jego bezeceństwem.
Balzak ukazuje w Ojcu Goriot to, co wciąż jest aktualne. Elitom wolno więcej, nie muszą przestrzegać powszechnie przyjętych zasad, mogą kreować własne. Nikt nie rozlicza ich ze sposobu zdobycia majątków. Niech ci się zdarzy nieszczęście zwędzić cokolwiek, będą cię pokazywali po sądach jako osobliwość. Ukradnij milion, będziesz figurował w salonach jako cnota – oto paryski paradoks.

Uniwersalne przesłanie widoczne jest także w losach Rastignaca. W jego postaci nadal mogą zobaczyć swoje odbicie młodzi, ambitni ludzie, którzy muszą znosić niejedno upokorzenie w drodze do sukcesu. Nadal też zdobywanie majątku i wysokiej pozycji społecznej wiąże się często z wyrzeczeniem wcześniej wyznawanych zasad i norm etycznych.

Opisując dziewiętnastowieczne elity paryskie, Balzak mówi tez coś istotnego o nowoczesnym społeczeństwie, które ukształtowało się po rewolucji francuskiej.

Ojciec Goriot - ramowy plan wydarzeń


1)Prezentacja bohaterów – mieszkańców pensjonatu.
2)Bal u hrabiny de Beauseant – Rastignac spotyka Anastazję de Restaud.
3)Nocne życie w pensjonacie.
4)Poranek w pensjonacie.
5)Wizyty Rastignaca u pani de Restaud i kuzynki – pani de Beauseant.
6)Listy Rastignaca do rodziny z prośbą o pieniądze.
7)Historia ojca Goriot .
8)Listy od rodziny Rastignaca i pieniądze.
9)Rozmowa Rastignaca z Vautrinem.
10)Metamorfoza Rastignaca.

11) Początek romansu Rastignaca z Delfiną de Nucingen.
12)Przyjaźń między studentem i ojcem Goriot.
13)Kariera Rastignaca i romans z Delfiną.
14)Spotkanie panny Michonneau i Poireta z policjantem – rozmowa o Vautrinie.
15)Prezent od ojca Goriot – mieszkanie urządzone dla Rastignaca.
16)Przyjęcie w pensjonacie.
17)Druga rozmowa panny Michonneau i Poireta z policjantem.
18)Realizacja planu policji – demaskacja Vautrina.
19)Aresztowanie Vautrina.
20)Wyprowadzka większości mieszkańców z pensjonatu.
21)Nowie mieszkanie Rastignaca – wspólny obiad studenta, Delfiny i ojca Goriot.
22)Zaproszenie dla Rastignaca i Delfiny na wielki bal u pani de Beauseant.
23)Wizyty córek o Goriota i prośba o pieniądze.
24)Choroba ojca Goriot.
25)Bal u pani de Beauseant.
26)Pogorszenie stanu ojca Goriot i obojętność córek.
27)Wizyta Anastazji.
28)Śmierć ojca Goriot.
29)Pogrzeb Goriota.
30)Decyzja Rastignaca.

Ojciec Goriot - cytaty


Kto zna Paryż, nie wierzy w to, co się tu mówi, a nie mówi o tym, co się tu robi.

[Paryż jest] uciesznym śmietnikiem. Ci, co paćkają się w nim w powozie, to uczciwi ludzie; ci, co paćkają się pieszo, to łajdaki. Niech ci się zdarzy nieszczęście zwędzić cokolwiek, będą cię pokazywali po sądach jako osobliwość. Ukradnij milion, będziesz figurował w salonach jako cnota.

Świat to śmietnik, starajmy się utrzymać na wyżynach.

Oto życie, takie jak jest. Nie jest to ładniejsze niż kuchnia: tak samo trzeba sobie powalać ręce, jeśli się chce pitrasić.; umiej tylko dobrze się umyć: w tym cała moralność naszej epoki.

Miłość w Paryżu nie jest podobna do żadnej innej. Ani mężczyźni, ani kobiety nie dadzą się tu złapać na owe rupiecie komunałów, w jakie każdy stroi dla przyzwoitości swoje niby bezinteresowne uczucia. (...) Miłość jest tu arogancka, bezwstydna, marnotrawna, szarlatańska i próżna.

Pieniądz daje wszystko, nawet dzieci.

Oto życie połowy kobiet w Paryżu: zbytek na zewnątrz, męczarnie w duszy.

Oddajmy sprawiedliwość tej gościnnej ziemi, masz do czynienia z najwyrozumialszym miastem na świecie. Jeśli dumne arystokracje innych stolic europy wzdragają się przyjąć w swoje szeregi bezecnego milionera, Paryż wyciąga doń ramiona, pędzi na jego uczty, zjada jego obiady i trąca się z jego bezeceństwem.

Honore de Balzak – biografia


Honore de Balzak urodził się w 1799 roku w Tours. Pochodził z rodziny szlacheckiej, miał troje młodszego rodzeństwa – brata i dwie siostry. Rodzice zadbali o jego edukację; już w wieku pięciu lat posłano go do szkoły. Uczył się słabo, jednak od najmłodszych lat jego pasją była literatura. Jako dziewięciolatek został uczniem kolegium w Vendome prowadzonego przez oratorianów. Po sześciu latach wraz z cała rodziną przeniósł się do Paryża, gdzie jego ojciec objął posadę w urzędzie. Tam też ukończył gimnazjum i rozpoczął studia prawnicze. Jednocześnie, z polecenia ojca, odbywał praktyki w paryskich kancelariach. Sam Balzak jednak wciąż fascynował się literaturą, uczęszczał nawet na wykłady na Sorbonie. Z tamtych lat pochodzą te jego pierwsze próby literackie.

Po ukończeniu studiów Balzak oznajmił rodzinie, iż zamierza zostać pisarzem. Po początkowych sprzeciwach uzyskał jednak pewne poparcie dla swoich planów – rodzice dali mu dwa lata na udowodnienie literackiego talentu. W tym czasie pisarz wiódł życie bardzo skromne, cały czas poświęcał pracy twórczej. Początki były jednak trudne, jego pierwsze teksty nie spotkały się z uznaniem. Zmuszony do powrotu na prowincję, Balzak dalej próbował tworzyć. Chęć uniezależnienia się finansowo od rodziców sprawiła, że zajął się pisaniem romansów. Dzięki tego typu twórczości, której nigdy nie podpisywał swoim nazwiskiem, zaczął zarabiać pierwsze pieniądze. Czuł jednak, że marnuje swój talent.

W 1825 postanowił zostać przedsiębiorcą. Próbował sił jako właściciel drukarni i wydawca. Zdobyte wówczas doświadczenie okazało się niezwykle przydatne podczas późniejszej pracy nad Komedią ludzką. Jednak przedsięwzięcie to skończyło się finansową klęską. Balzak wyjechał więc do Bretanii, gdzie zamieszkał u przyjaciół ojca. Tam tez pracował nad pierwszą książką wydaną pod własnym nazwiskiem. Powieść Szuanie ukazała się w 1829 roku stając się początkiem triumfów młodego pisarza. Balzak stał się znany w środowisku literackim Paryża, dużo pisał i publikował przede wszystkim w czasopismach. Wówczas też rozpoczęły się jego znajomości z kobietami; księżna d’Abrantes wprowadzała go w świat i uczyła reguł nim rządzących. Motyw ten wielokrotnie pojawiał się później w twórczości Balzaka. Wówczas też, w 1831 roku, pisarz podjął temat „kobiety trzydziestoletniej.” Jego fascynacja dojrzałymi kobietami sprawiła, że powstało określenie „kobieta w wieku balzakowskim.” Wśród ważnych kobiet jego życia jest też Polka – hrabina Ewelina Hańska; później żona Balzaka.

W 1832 roku hrabina przesłała mu list wyrażający zachwyt jego twórczością. Stało się to początkiem ich wieloletniej korespondencji. Ich pierwsze spotkanie miało miejsce w Szwajcarii; już wówczas obiecali sobie małżeństwo jeśli tylko pani Hańska będzie kiedyś wolna. Stało się to możliwe w 1841 roku, gdy Ewelina Hańska owdowiała, jednak ze ślubem musieli czekać jeszcze 10 lat! Hrabina nie mogła uzyskać zgody cara na małżeństwo z cudzoziemcem.

Już w 1834 roku pojawił się zamysł wielkiego cyklu Komedia ludzka. W listach Balzak wspominał o swoich planach połączenia pisanych utworów w całość opisującą jak najdokładniej społeczeństwo francuskie. Tytuł Komedia ludzka pojawił się w 1841 roku; cykl miał obejmować 137 pozycji, z czego 97 zostało ukończonych; zachowały się tez szkice i notatki do kolejnych. Pracy nad swoim wielkim dziełem Balzak poświęcił cale życie. Narzucił sobie ścisły reżim; pisał po 12 – 14 godzin dziennie. Wyniszczający tryb życia wpłynął na pogorszeni stanu zdrowia pisarza. Zmarł niedługo po zawarciu małżeństwa, w 1850 roku.



Mapa serwisu: