Dusza z ciała wyleciała - analiza i interpretacja

Dusza z ciała wyleciała to utwór znany nam tylko z jednego zapisu, został on włączony w udramatyzowaną, dialogową wersję Skargi umierającego zawartą w przekazie wrocławskim. Dzisiaj ta króciutka pieśń znana jest w wersji „oczyszczonej” z didaskaliów i przypuszczalnych pomyłek skryptora.

Mamy więc do czynienia z utworem o regularnej budowie. Składa się on z trzech zwrotek, każda po trzy ośmiozgłoskowe wersy, połączone schematem rymowy xaa (jest to schemat w piętnastowiecznym piśmiennictwie polskim występujący wciąż sporadycznie, a genetycznie związany z łacińskimi sekwencjami). Dodatkową regularność stanowi stałe zawieszenie głosu po czwartej sylabie wersu. Wszystko to wskazuje, że autor utworu próbował dostosować wiersz do dopiero kształtujących się norm poetyki pieśniowej.



Dusza z ciała wyleciała to przykład liryki sytuacyjnej z elementem dialogu. Można powiedzieć, że bohaterem utworu jest ludzka dusza, która właśnie opuściła ciało. Utwór przedstawia kontynuacje sceny umierania człowieka ze Skargi umierającego. Dusza z tego wiersza - podobnie jak umierający ze Skargi - zostaje naznaczona strachem przed nieznaną przyszłością:

„Czemu, duszo, rzewno płaczesz”?
„Nie wola mi rzewno płakać,
A ja nie wiem, kam sie podzieć”.

Ponownie niepewność losu okazuje się największym źródłem lęku. Tutaj jednak dusza otrzymuje przewodnika – w wersji udramatyzowanej jest to św. Piotr, natomiast w wersji podstawowej przewodnik występuje anonimowo. Nieistotne, kim okaże się ów przewodnik: aniołem, świętym, czy jeszcze kimś innym, najważniejszy wydaje się sam fakt uzyskanego pocieszenia, gest pomocy od drugiej istoty, wyzbycie się poczucia osamotnienia towarzyszące przez cały proces umierania:

„Podzi, duszo moje miła!
Powiedę cie do rejskiego,
Do krolestwe niebieskiego.”

Sam temat utworu należy do typowego repertuaru wątków podejmowanych w średniowiecznym piśmiennictwie, a szczególnie w gatunku zwanym visio. Gatunek spełniający ówcześnie głównie funkcję dydaktyczną, miał na celu umoralnienie słuchacza, sprowadzenie go na właściwą drogę. W takim utworze najczęściej bohater zapoznawszy się z niedostępnymi śmiertelnikom prawdami, poucza o nich otoczenie oraz przemienia pod ich wpływem swoje życie. Te szczególne formy wypowiedzi często były wykorzystywane przez kaznodziejów jako exempla. Najczęściej jednak wykorzystywano utwory wizyjne opisujące miejsca potępienia i kary dla grzeszników. Wyobrażenie raju pojawiło się o wiele rzadziej. W visiones ze względu na aspekt dydaktyczny ważny był powrót grzesznika z zaświatów, by mógł przemienić swe życie lub pouczyć innych. Natomiast, jak zauważa Michałowska:





strona:   - 1 -  - 2 - 

  Dowiedz się więcej