Teatr i dramat średniowieczny

Dramat był najwolniej rozwijającą się dziedziną średniowiecznego piśmiennictwa. Genezy średniowiecznego dramatu należy dopatrywać się we wpisanych w rok kościelny obrzędach liturgicznych, które były teatralizowane. Do najważniejszych należy zaliczyć procesję Niedzieli Palmowej, nawiedzenie grobu Chrystusa i inne związane w Wielkim Tygodniem oraz „jasła” – obrazy stajenki betlejemskiej, wzbogacane śpiewem i grą aktorską. Tego typu twórczość sceniczną, związaną ściśle z obrzędami Kościoła nazywamy dramatem liturgicznym.



Innymi gatunkami dramatycznymi, które rozwijały się w Średniowieczu na ziemiach polskich, są misterium i moralitet. Misterium przedstawiało różne sceny biblijne i apokryficzne, a także fakty z żywotów świętych. Misterium początkowo odgrywano w kościołach, potem przeniosło się na plan miejski. Przestrzeń sceniczna miała charakter symultaniczny – widz mógł jednocześnie oglądać wydarzenia rozgrywające się na różnych planach. Misteria stanowiły sztukę społeczności miejskich. Jedynym zachowanym polskim misterium jest Historyja o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim Mikołaja z Wilkowiecka.



Moralitety tworzono dla przedstawienia istoty ludzkiej wobec wyboru i skutków zbawiennego lub zgubnego postępowania, zwłaszcza w sytuacjach krańcowych, bo przedśmiertnych. Moralitet był zwykle schematyczny, przejrzysty w intencjach i budowie, miał jasno określony wydźwięk dydaktyczny. Jego bohaterem był tzw. everyman – człowiek-każdy, człowiek uniwersalny, na którego miejscu mógł postawić się każdy widz. Bohater ten był stawiany wobec upersonifikowanych mocy dobra i zła, które wpływały na jego życie. Jedyną, urywkową zbieżność polskiej literatury tamtego okresu z gatunkiem moralitetu dostrzec można w dialogowej wersji Skargi umierającego.



Innymi dramatycznymi gatunkami średniowiecznymi były: mirakle, farsa, komedia elegijna, intermedium.

O innych gatunkach czytaj w: Gatunki literatury średniowiecznej.

  Dowiedz się więcej