klp.plMisterium to jeden ze średniowiecznych gatunków dramatycznych (inne to dramat liturgiczny, komedia elegijna, mirakl, moralitet, farsa), rozwijający się w Europie od XII do XVI w, a w Polsce nawet do XVIII. Gatunek ten wyrósł z dramatu liturgicznego i w właśnie w opozycji do niego powinien być rozpatrywany.
Na rozwój misteriów wpłynęły przede wszystkim czynniki zewnętrzne, mianowicie potrzeba stworzenia nowych form oddziaływania na masy wiernych. Z tego względu misteria pisano w językach narodowych, by treści w nich zawarte były dostępne dla niewykształconego odbiorcy. Od języka potocznego odróżniała misterium forma wierszowa. W przypadku Historyi o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim mamy do czynienia z tradycyjnym ośmiozgłoskowcem – nie stanowiącym jednak specjalnego osiągnięcia wierszotwórczego.
W odróżnieniu od dramatu liturgicznego (wchodzącego w skład liturgii), misteria nie były wystawiane w kościołach. Najczęściej można było je oglądać na placach przykościelnych bądź cmentarzach. Odłączenie od liturgii sprawiało, że misterium nie było ograniczone czasowo i nieraz rozciągało się w kilku dniowe cykle przedstawień. Jak podaje Jan Okoń:
Misterium – to powieść dramatyczna, uwzględniająca cały szereg (...) zdarzeń, czasem nawet powieść-rzeka, gdy obejmuje jednolity ciąg zdarzeń staro- i nowotestamentowych, a czas przedstawienia rozkłada na kilka dni. Tekst (...) nie jest(...) w nim z góry określony – wychodząc z „Biblii”, jako podstawy, uniezależnia się od niej i staje rezultatem pracy twórczej danego autora.
Ważną cechą misteriów było dostosowanie treści biblijnych do ówczesnej rzeczywistości, swoiste uwspółcześnienie historii zbawienia. Takie uwspółcześnienie odbywało się przede wszystkim na poziomie gestu i języka. Ważnym elementem okazywał się żart, zabawa, śmiech, wprowadzenie nie tylko pierwszoplanowych postaci Pisma Świętego, ale również całej plejady postaci drugorzędnych: żołnierzy, kupców, pasterzy. W ten sposób w misteriach łączono potoczność z religijnością, sacrum z profanum. Ciekawym przykładem sceny o dużym nasyceniu komizmu, jest fragment Historyji..., kiedy Jezus wyprowadziwszy z piekła swoje baranki, nie pozwala kolejnym wielkim biblijnym postaciom pójść z nowiną o Zmartwychwstaniu do Maryji. Powodem jest pijaństwo, nadmierna włochatość i tym podobne, nieprzystające do tych zacnych person powody.
Misteria ze względu na podejmowaną tematykę dzielimy na trzy odmiany gatunkowe:
- misteria Bożonarodzeniowe (popularne jasełka)
- misteria Męki Pańskiej (misteria pasyjne)
- misteria Zmartwychwstania (misteria rezurekcyjne)
Mikołaj z Wilkowiecka - życie i twórczość
Na karcie tytułowej Historyji o chwalebnym Zmartwychwstaniu Pańskim widnieje nazwisko Mikołaja z Wilkowiecka – bliżej nieznanego paulina częstochowskiego. Właściwie wszystkie informacje odnoście autora Historyji... pochodzą z dokumentów zawartych w książkach, które sam napisał.
Nie wiadomo, gdzie Mikołaj odbywał studia teologiczne, kiedy otrzymał święcenia kapłańskie. Pierwszą datą, którą możemy podać w związku z jego biografią jest rok 1563 – wtedy to pisarz pełnił obowiązki kaznodziei w klasztorze Paulinów na Skałce w Krakowie, Nnatępnie zostaje przeniesiony do Częstochowy na Jasną Górę, gdzie w roku 1566 roku sygnuje własnoręcznie trzy prace do dziś pozostające w rękopisie (De praeceptis Decalogi, Expositio orationis Dominicae, Interpretatio missae ex variis auctoribus). Zapewne w tym czasie rozpoczyna też pisanie komentarzy do paulińskiej reguły św. Augustyna.
W 1568 przypuszczalnie wydaje w Krakowie pierwszą książkę: Historyję o obrazie w Częstochowie Panny Maryjej i o cudach tej wielebnej tablice. W latach 1568-1575 przebywa we Włoszech, gdzie odwiedza Rzym i Padwę. W czasie tej podróży Mikołaj styka się z literaturą apokryficzną, jako pisarz zaczyna się interesować popularnymi wątkami religijnymi. Tak więc w roku 1577 wychodzi w Krakowie Historyja o św. Annie, a w 1578 tłumaczona z Długosza Historyja o św. Stanisławie.
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Autor: