Makbet - motywy literackie

Motyw zbrodni

"Makbet" jest często postrzegany jako studium zbrodni, gdzie pierwsza zbrodnia - morderstwo Dunkana - prowadzi do kolejnych. Lady Makbet i trzy czarownice, są siłą napędzającą ambicję głównego bohatera - Makbeta do popełniania tych czynów. Dramat kończy się surową karą dla zbrodniarzy - Makbet zatracają się w szaleństwie i ginie z rąk Makdufa, a Lady Makbet popełnia samobójstwo z powodu narastających obsesji i wyrzutów sumienia.

Motyw winy i kary

W "Makbecie" Szekspira, poczucie winy i wyrzuty sumienia towarzyszą głównemu bohaterowi i jego żonie od pierwszego morderstwa na królu Duncanie. Gryzące sumienia doprowadziły bohaterów do obłędu. Makbetowi objawił się duch zamordowanego przyjaciela Banka, Lady Makbet widziała niezmywalną krew na swoich rękach. Pomimo prób zrzucenia winy na innych, prawda w końcu wychodzi na jaw, a Makbet uświadamia sobie, że musi ponieść konsekwencje swoich czynów. Śmierć Makbeta i Lady Makbet staje się nieuniknioną karą za popełnione zbrodnie.

Motyw małżeństwa

Kontrastujący z patriarchalnymi normami ówczesnych czasów, związek Makbeta i Lady Makbet odznacza się silną pozycją kobiety. Lady Makbet wykazuje męskie cechy, podkreślone przez słowa Makbeta, który uznaje jej nieugięte męstwo. Mimo braku informacji o potomstwie, Lady Makbet przyznaje, że doświadczyła macierzyństwa, jednak jednocześnie deklaruje, że zdecydowałaby się zabić własne dziecko, gdyby przeszkadzało jej w realizacji celów. W ich relacji trudno dostrzec miłość, a śmierć Lady Makbet nie wydaje się głęboko poruszać Makbeta. Zatracenie w walce o władzę przesłoniło mu prawdziwe uczucia.

Motyw władzy i władcy

Motyw władzy jest jednym z centralnych wątków w dramacie Szekspira "Makbet". Władza jest przedstawiana zarówno jako upragniony cel, jak i destrukcyjna siła prowadząca do upadku. Makbet, pod wpływem proroctwa wiedźm i manipulacji Lady Makbet, zaczyna pożądać władzy, co popycha go do zbrodni - zabija króla Duncana. Obsesja Makbeta na punkcie utrzymania korony prowadzi do paranoi i tyranii, co ostatecznie kończy się jego upadkiem. Z kolei Lady Makbet, pragnąc władzy, popada w obłęd i popełnia samobójstwo. Szekspir w ten sposób ukazuje władzę jako toksyczną pokusę, która prowadzi do moralnego upadku i tragicznego końca.

Motyw kobiety fatalnej

Ucieleśnieniem kobiety fatalnej (fr. femme fatale) jest Lady Makbet. Jest to postać skomplikowana i dynamiczna, która początkowo jest siłą napędową ambicji Makbeta - nakłania go do zabójstwa króla Duncana, aby zdobyć koronę. Jest zdecydowana, stosuje manipulację i nie boi się korzystać z swojej kobiecości, aby osiągnąć swoje cele.

Jednakże, w miarę jak dramat się rozwija, Lady Makbet zaczyna odczuwać skutki swoich czynów. Jej początkowa pewność siebie i siła zanika, a zamiast tego zaczyna przejawiać objawy poczucia winy i szaleństwa, co ostatecznie prowadzi do jej samobójstwa.

Motyw samobójstwa

Motyw ten pojawia się bardzo często w twórczości Szekspira. W Makbecie ma on nieco inny charakter, niż w pozostałych dziełach. Co prawda, Lady Makbet popełnia domniemane samobójstwo, ale jej mąż odrzuca takie rozwiązanie swoich problemów. Makbet woli umrzeć w walce, jak rycerz, niż targnąć się na własne życie:
”Mamli rzymskiego głupca naśladując
Przebić się własnym mieczem? Nie! dopóki
Życie przed sobą widzę, wolę raczej
Przeszywać cudze piersi”.

Motyw halucynacji

Wizje i halucynacje towarzyszą głównej parze bohaterów przez cały czas akcji dramatu. Pierwszą z nich jest widmo unoszącego się w powietrzu zakrwawionego sztyletu, który prowadzi Makbeta do komnaty króla Dunkana.

Następną wizją jest duch Banka, siedzący na miejscu Makbeta przy biesiadnym stole. Duch przypominał bohaterowi, że żądza władzy doprowadziła do tego, iż zabił własnego przyjaciela.
Stan psychiczny Lady Makbet jest do tego stopnia rozchwiany, że kobiecie w czasie lunatykowania wydaje się, że ma dłonie zbroczone krwią. Bohaterka usilnie próbuje oczyścić ręce, ale żadnym sposobem nie może tego zrobić.

W przypadku obu postaci halucynacje są wynikiem gnębiących ich wyrzutów sumienia.

Motyw przemocy

Makbet jest sztuką przesyconą przemocą. Co ciekawe, większość morderstw rozgrywa się poza sceną, ale są one szczegółowo opisywane przez bohaterów. Pierwszym tego przykładem są słowa rannego żołnierza, który opisuje wyczyny Banka i Makbeta na polu walki, przedstawiając mężczyzn jako zbroczonych krwią mścicieli. Dramat rozpoczyna się i kończy wielkimi krwawymi walkami, w pierwszej Makbet pokonuje przeciwników, w drugiej sam został pokonany przez Makdufa. Mimo, że sztuka nie zalicza się do długich, to ginie w niej duża liczba bohaterów, a ich śmierć jest często krwawa. Śmierć głównego bohatera jest kwintesencją przemocy, Makduf ścina mu głowę i nabija ją na włócznię.

Motyw przepowiedni

Makbet napotyka trzy czarownice, których przepowiednie podsycają jego żądze władzy, prowadząc do tragicznego upadku. Makbet, ulegając złudzeniom władzy, wpływa na swoją żonę, Lady Makbet, co prowadzi małżeństwo na drogę zbrodni. Inaczej przedstawia się postawa Banka, który spokojnie przyjmuje przepowiednie o przyszłości swoich potomków. Choć czarownice znamy tylko jako złośliwe intrygantki, mają silny wpływ na losy bohaterów. Wszystkie przepowiednie, poza tą dotyczącą potomków Banka, realizują się w obrębie akcji dramatu

Motyw szaleństwa

Motyw szaleństwa w "Makbecie" jest wyraźny od pierwszej sceny, z trzema czarownicami opętanymi przez siły nieczyste. Makbet i jego żona, Lady Makbet, tracą zdrowy rozsądek pod wpływem ambicji i pragnienia władzy. Po zabójstwie Banka, Makbet zaczyna doświadczać koszmarnych halucynacji i stopniowo staje się coraz bardziej cyniczny i bezduszny. Z kolei Lady Makbet, dręczona tłumionymi emocjami i ciężarem wspólnie dokonanych zbrodni, popada w obłęd, który kończy się samobójczą śmiercią. Próby odszyfrowania przepowiedni czarownic przez Makbeta prowadzą jedynie do większego szaleństwa, gdy uświadamia sobie, że czeka go klęska.

Motyw snu

Sny i halucynacje odzwierciedlają wewnętrzne konflikty i winę bohaterów. Makbet i jego żona cierpią na zaburzenia snu, majaczenia i halucynacje, które podkreślają ich niepokój i napięcie. Długotrwały stres prowadzi do poważnych zaburzeń psychicznych, w tym majaczeń i omamów, które skutkują zjawiskami takimi jak halucynacje Makbeta czy lunatykowanie jego żony.

Motyw zjaw, duchów, upiorów

Motyw duchów służy do ilustrowania konsekwencji moralnych i psychicznych zbrodni, jakie popełniają bohaterowie. Makbet widzi ducha Banka, który został zamordowany na jego rozkaz. Duch przyjaciela pojawia się podczas uczty, widziany tylko przez Makbeta, co prowadzi do publicznego załamania króla. Widmo Banka jest silnym przypomnieniem o zbrodni, której Makbet się dopuścił i jest wyrazem jego wyrzutów sumienia.

Motyw czarownic

Czarownice symbolizują ciemne siły i nieodpartą fascynację złem. Pojawiają się na początku sztuki, przepowiadając Makbetowi, że zostanie królem, co pobudza jego ambicje i prowadzi do serii zbrodni, które mają na celu spełnienie tych proroctw. Czarownice są również reprezentacją chaosu i niepewności, który niszczy naturalny porządek świata przedstawionego w sztuce. Ich obecność i manipulacje prowadzą do upadku, zarówno na poziomie osobistym (Makbeta i Lady Makbet), jak i społecznym (królestwo Szkocji).

  Dowiedz się więcej