Oda jako manifest

Manifest literacki
Utwór ten nie zyskał sławy manifestu literackiego, tak jak późniejsze utwory Mickiewicza, które złożyły się na cykl Ballady i romanse, gdyż z powodów cenzuralnych nie został opublikowany. Od lat toczą się dyskusje nad obecnością w utworze cech charakterystycznych dla dwu sąsiadujących ze sobą epok. Czy zatem jest ona dziełem klasycznym czy romantycznym? Uważa się, że forma Ody jest klasycystyczna, a oświeceniowy rodowód mają zawarte w niej idee rozumu, postępu, przyjaźni i poświęcenia, postulat współpracy dla osiągnięcia wspólnego celu. Romantyczny natomiast jest tu kult młodości i „świat ducha” – rozumiany jako świat marzeń i wyobraźni.

Triada Ody do młodości brzmi zatem następująco: W haśle rewolucyjna, w treści romantyczna, w formie klasycyzująca.

Elementy owieceniowe:

• gatunek literacki - oda (podstawowy gatunek liryczny w poetyce klasycznej; patetyczny utwór pochwalny opiewający wybitną postać, wydarzenie, wzniosłą ideę). Jego charakterystyczne cechy:
• pochwalny charakter utworu,
• apostrofy do uosobionej abstrakcji, "Młodości",
• patos,
• uczuciowy nieład wyrażający się np. w nieregularnoci strof i kompozycji,
• zdania wykrzyknikowe - "Razem, młodzi przyjaciele!",
• peryfrazy (omówienia) - "Dzieckiem w kolebce kto łeb urwał Hydrze,"
• rozbudowane porównania - "A jako w krajach zamętu i nocy/ Skłóconych żywiołów wanią, / Jednym -stań się- z bożej mocy",
• wyszukane epitety - "kwiat nowości";
• Obrazowanie (pełni funkcję perswazyjną: - przykład do naśladowania (Herakles); - ilustruje tezę "płaz w skorupie" - starzy są egoistami)
• mitologiczne motywy (Herakles, nektar, pierwotny chaos),
• personifikacje gwałtu i słaboci,
• alegorie ("gród sławny"; "płaz w skorupie"; "na trupich wodach");

Idee

• wiara w postęp, walka z przesądami,
• przyjaźń i solidarnoć jako szczególnie cenne wartości,
• podporządkowanie jednostki zbiorowoci, dążenie do szczęcia całej ludzkoci jako obowiązek jednostki,
• rewolucyjny jakobinizm - "gwałt niech się gwałtem odciska".

Elementy Romantyczne

• Temat utworu (pochwała młodoci);
• Podmiot liryczny:
• "ja"("wzlecę", "dzielę");
• "my" ("opaszmy", "pchniemy"),a zatem jednostka utożsamiająca się ze zbiorowocią. Jej sposób mówienia: namiętne wezwania (wykrzykniki, wyrażenia nacechowane emocjonalnie, częsty tryb rozkazujący) wskazują na zaangażowanie emocjonalne, poczucie ogromnej siły i pewności. Jest to charakterystyczna dla romantyzmu jednostka nieprzeciętna, o osobowości przywódcy;

Idee

przeciwstawienie "młodych" - "starym",
• ubóstwienie młodości, ukazanej nie jako kategoria biologiczna czy socjologiczna, ale jako siła kreacyjna o boskiej potędze (jak Bóg stworzył "świat rzeczy", tak młodoć stworzy "świat ducha"),
• wyższoć "świata ducha" nad "światem rzeczy",
• odrzucenie racjonalizmu ("rozumni szałem"; "łam czego rozum nie złamie") i empiryzmu ("Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga").

Manifest polityczny
Początkowo utwór krążył w odręcznych odpisach i był postrzegany jako zaszyfrowana zachęta do działań niepodległościowych. Dlatego po wybuchu powstania listopadowego na murach Warszawy pojawiły się napisy

Witaj, jutrzenko swobody, za tobą słońce zbawienia.

Sam Mickiewicz zaś uznany został za inspiratora powstania.

Manifest pokoleniowy
Prawie każda generacja dąży do zaznaczenia w formie manifestu swojej odrębności i własnego stosunku do zastanego świata i panujących w nim praw. Jednak manifest stworzony przez Mickiewicza jest wyjątkowy. Jego niepowtarzalność polega na tym, że jest on ponadczasowy. Jego program opiera się pochwale młodości jako wartości nadrzędnej. I być może dlatego jest aktualny aż po dziś dzień.

  Dowiedz się więcej