klp.plMotyw cierpienia
Cierpienie psychiczne i fizyczne obecne jest w życiu większości bohaterów. Przybiera jednak różne formy i różnie bohaterowie sobie z nim radzą. Warto wspomnieć, że postaci nie zawsze występują w roli ofiar – czasem same zadają cierpienie innym.
Najważniejszym wątkiem jest los Raskolnikowa. Po zabójstwie lichwiarki popada w psychozę. Dręczy go permanentny lęk, którego niczym nie potrafi ukoić albo chociaż zagłuszyć. Psychiczne cierpienie kończy się dopiero, gdy Rodion przechodzi duchową przemianę i otwiera się na skruchę w czasie zesłania.
Cierpienie towarzyszy także Soni Marmieładowej. Dorastała z ojcem pijakiem, a później zmuszona była do pracy jako prostytutka. Bolesne doświadczenia nie pogrążają jednak Soni. Dziewczyna nie pozwala zdominować się cierpieniu. Znajduje w sobie przestzreń na wrażliwość, szlachetność i głęboką miłość, którą obdarza Raskolnikowa.
Cierpienie pojawia się czasem w mniej oczywistej formie. Dotyka siostry Raskolnikowa, Duni. Zostaje ona upokorzona niesprawiedliwym podejrzeniem, że uwodzi Arkadiusza Swidrygajłowa – pana domu, w którym pracowała jako guwernantka.
Motyw prawdy
Motyw ten przewija się właściwie przez całą powieść. Dostojewski zdaje się podporządkować mu całą historię. Autor stawia czytelnika przed najważniejszymi pytaniami: jaki jest sens życia? Jak budować własny system wartości? Czym jest odpowiedzialność za swoje czyny? Czy Bóg istnieje?
Losy Raskolnikowa obrazują bardzo zawiły proces dojrzewania do prawdy – do prawdy nie tylko o samym sobie, ale i o życiu: zbrodnia nie może być popełniona w imię żadnej idei; cel nie uświęca środków; każde wykroczenie powinno być ukarane i każdemu popełnionemu złu powinniśmy zadośćuczynić. Jak czytamy na końcu powieści:
„Raskolnikow jeszcze nie zdawał sobie sprawy z tego, że to nowe życie nie jest darem, że musi je okupić, zapłacić za nie w przyszłości wielkim czynem...”.
Zbrodnia i kara pokazuje też, że prawda najczęściej bywa ukryta. Najlepiej dowodzą tego kreacje Rodina i Soni. Chłopak z pozoru nie ma w sobie nic z niemoralnego zbrodniarza – jest wykształconym, oczytanym studentem prawa. A jednak wcieleniem chrześcijańskich cnót Dostojewski uczynił Sonię, młodą prostytutkę ze społecznego marginesu.
Motyw zdrady
Piotr Pietrowicz Łużyn chociaż był narzeczonym Duni, siostry Raskolnikowa, wcale nie obdarza jej szczerym uczuciem. Chce wziąć ją za żonę, ponieważ uznaje, że pannę z ubogiej rodziny będzie bardzo łatwo zdominować i od siebie uzależnić. Aby skłócić Raskolnikowa z Dunią i matką, Łużyn niesprawiedliwie oskarża Sonię o kradzież.
Zdradę możemy rozumieć też w bardziej metaforyczny sposób – jako porzucenie dawnych ideałów. Ojciec Soni, Siemon Zacharycz Marmieładow, był urzędnikiem państwowym, który stacza się na dno z powodu alkoholowego nałogu. Z jego rozmowy z Raskolnikowem dowiadujemy się, jak bardzo nie chciał takiego życia dla siebie i swojej córki. Widzi, że jest przyczyną udręki żony (Katarzyny Iwanowny), że pogrąża rodzinę w nędzy i że zaprzepaścił wszystkie szanse na lepszą codzienność.
Autor: