Powieść Cierpienia młodego Wertera (oryginalny tytuł Die Leiden des jungen Werthers) to jedno z najsłynniejszych dzieł w historii światowej literatury. Był to pierwszy utwór Goethego. Po raz pierwszy powieść została opublikowana w 1774 roku. Można powiedzieć, że ukazała się w najlepszym dla siebie momencie. Cierpienia młodego Wertera z miejsca stały się wielkim sukcesem, przynosząc jednocześnie rozgłos dla całego nurtu literackiego zwanego Sturm und Drang (burza i niepokój).
Powieść ta uczyniła z Goethego pierwszą gwiazdę zachodniej literatury. Powieść przyjęto jako wielką sensację. Swego czasu wprowadzono na rynek nawet zapach perfum o nazwie Eau de Werther. Swoim dziełem zainspirował wielu innych artystów. Jules Massenet skomponował operę zatytułowaną Werter. W słynnej powieści, autorstwa Mary Shelley – Frankenstein widzimy potwora czytającego Cierpienia…, co miało uczynić z niego człowieka. W 1973 roku Ulrich Plenzdorf napisał powieść Nowe cierpienia młodego W. Powieść Goethego nie tylko przyczyniła się do powstania romantyzmu, ale również dostarczyła słownictwo określające młodzieńczy zamęt, którego używa się do dziś. Be Wertera nie byłoby z pewnością takich dzieł jak Buszujący w zbożu czy Buntownik bez powodu.
Książka nie tylko była bestsellerem, przyczyniła się również do nagłego wzrostu liczby samobójstw wśród zrozpaczonych młodzieńców. W posłowiu do jednego z polskich wydań Cierpień… można przeczytać:
Ukazanie się „Cierpień młodego Wertera” w 1774 roku było wielkim wydarzeniem literackim i wywołało wrażenie, jakiego nigdy dotąd nie zanotowały kroniki w Niemczech. Wydanie to cieszyło się taką popularnością, że wznawiano je w tym roku jeszcze dwukrotnie. Powieść ta znalazła bardzo żywy i serdeczny oddźwięk u czytelników. Powstały w tym czasie liczne recenzje, a także inspirowane losami Wertera utwory muzyczne. Szybko zaczęła się też szerzyć w Niemczech „gorączka Werterowska”.
Młodzi ludzie naśladowali strój Wertera (niebieski frak i żółtą kamizelkę), dziewczęta – strój Lotty (biała suknia z różowymi kokardami). Postacie w strojach głównych bohaterów powieści Goethego zaczęły pojawiać się na porcelanie, na obrazkach, na haftach. Starano się też naśladować sposób bycia nowego bohatera powieściowego (patrz: werteryzm, bohater werteryczny). Szereg samobójstw, jakie zdarzyły się w tym czasie, uznano również za naśladowanie Wertera i odpowiedzialnością za te nieszczęśliwe wypadki obciążano autora powieści. Pielgrzymowano też do miejsc uwiecznionych w powieści, jak również do grobu Jerusalem (domniemanego Wertera).
Era werteryzmu zaczęła się nie tylko w Niemczech, ale i za granicą. Werter stał się symbolem określonej postawy życiowej, jak Hamlet czy Don Kichot.
Przekłady
Bardzo szybko ukazały się pierwsze przekłady powieści Goethego. Na początku 1775 roku ukazał się przekład francuski, wkrótce pojawiły się inne przekłady i ich dalsze wydania.
W 1779 przetłumaczono powieść na język angielski (wkrótce ukazało się 11 wydań).
W 1781 ukazał się przekład włoski. Z biegiem czasu przełożono „Cierpienia młodego Wertera” na niemal wszystkie języki. On też przyniósł autorowi największą sławę.
Odbiór w Polsce
W Polsce „Cierpienia młodego Wertera” ukazały się stosunkowo późno, bo dopiero w 1822 roku (tłumaczenie Kazimierza Brodzińskiego), dlatego też nie spowodowały takiego zamieszania, jak w innych krajach Europy.
„Cierpienia młodego Wertera” znane były Mickiewiczowi, który bohaterowi IV części „Dziadów” – Gustawowi – nadał cechy Wertera.
„Cierpienia młodego Wertera” są powieścią w formie listów. Zawiera ona listy pisane wyłącznie przez Wertera do przyjaciela Wilhelma, jedynie trzy listy pisane są do Lotty i jeden do Alberta. Wśród listów znajduje się też fragment pamiętnika Wertera. Zbiór listów jest ujęty w ramy krótka notą „wydawcy” na początku utworu, informującą, że zebrał on w miarę możliwości wszelkie wiadomości o Werterze, i długą narracją tego samego „wydawcy” opisującą ostatnie dni bohatera, w którą wplecione są dokumenty w postaci jego listów i notatek. Również przypisy „wydawcy” uzupełniają często epicką partię powieści.
Listy są datowane. Księga pierwsza obejmuje listy od 4 maja 1771 roku, do 10 września 1771 roku. Księga druga – listy od 20 października 1771 roku do 9 grudnia 1772 roku. Oprócz tego w części zatytułowanej „Wydawca do czytelnika” znajdują się jeszcze listy z 12, 14 i 20 grudnia 1772 oraz list do Lotty pisany przez Wertera w ostatnich dniach życia. Księga druga zawiera też fragmenty „Pieśni Osjana”, czytane przez Wertera Lotcie podczas ich ostatniego spotkania.
Listy Wertera są bardzo różnorodne, zarówno pod względem treści jak i formy. Znajdziemy tam długie opisy wydarzeń, relacje ze stanów uczuć, doznań, luźne refleksje czy też krótkie pytania retoryczne i okrzyki.
Listy zabarwione są silnie uczuciowo, bohater zwierza się w nich swojemu przyjacielowi z najtajniejszych odczuć i myśli. Różnią się one bardzo od wzorca epistolografii Oświecenia. Nie mają tradycyjnego początku ani zakończenia, niejednokrotnie zaczynają się od okrzyku lub głębokiej refleksji nad życiem człowieka, przechodzą następnie do spraw obchodzących piszącego. Mimo że są to listy bardzo subiektywne dają one pełen obraz dziejów bohatera, plastyczny zarys pierwszo i drugoplanowych postaci, wyraziste tło wydarzeń i koloryt epoki, czyli wszystko, czego oczekuje się od tradycyjnej powieści.
Cierpienia młodego Wertera są oparte na autentycznych przeżyciach ich autora. W 1772 roku Goethe, jako młody adept prawa, odbywał praktyki w sądzie w Wetzlarze, gdzie prawdopodobnie toczy się akcji powieści. W tym czasie poeta zakochał się szaleńczo, acz nieszczęśliwie w narzeczonej swojego przyjaciela Kestnera – niejakiej Charlottcie Buff. Powstały trójkąt miłosny wywoływał u młodego Goethego niezwykłe cierpienia duchowe, które doprowadziły go do stanu, w którym rozważał bardzo poważnie samobójstwo.
W międzyczasie na swoje życie targnął się bliski znajomy Goethego – młodzieniec o imieniu Jeruzalem. Znalazł się on w bardzo podobnej sytuacji, co twórca Cierpień młodego Wertera. Gdy zrozumiał, że nie będzie ze swoją ukochaną (zamężną) kobietą, strzelił do siebie z pistoletu pożyczonego od Kestnera. Historia Jeruzalema zafascynowała Goethego. W wyniku połączenia doświadczeń bliskiego kolegi i swoich poeta stworzył podwaliny pod wielką powieść. Była ona dla niego czymś w rodzaju zamknięcia pewnego ciężkiego etapu w życiu, lecz dla wielu czytelników stała się ona czymś, co „rozdrapywało rany” i prowadziło nawet do samobójstwa.
"Trzeba być cierpliwym, a wszystko się zmieni na lepsze.
Nie ma chyba większej istotniejszej radości, jak gdy otwiera się przed nami prawdziwie wielka dusza."
"Natura ludzka ma zakreślone sobie pewne granice, znosi radość, cierpienie i ból do pewnego stopnia, a musi ulec, gdy je przekroczy. Nie należy pytać, czy ktoś jest słaby, czy mocny, ale czy może udźwignąć brzemię cierpień swoich, bez względu na to, czy są one natury fizycznej, czy moralnej. "
"Biada temu, kto drwi z chorego, poszukującego istotnego źródła zła, kto uświadamia go i przez to zwiększa jego chorobę i życie czyni mu boleśniejszym jeszcze; kto urąga biednemu sercu jego, dążącemu pielgrzymką do Świętego Grobu, by uciszyć wyrzuty sumienia swego i uleczyć cierpienia swoje."
"Odczuwamy bardzo często swe braki, a to, czego nam brak posiada często, jak nam się wydaje, ktoś drugi"
"Jakże trudno na tym świecie człowiekowi zrozumieć drugiego człowieka"
Johann Wolfgang Goethe, największy poeta Niemiec i jeden z największych poetów świata. Nie uważał się za romantyka, mimo iż tworzył w konwencji „burzy i naporu”. Był przedstawicielem niemieckiego klasycyzmu, a jednak jego twórczość wywarła wielki wpływ na romantyzm światowy, w tym również polski.
Goethe urodził w 1749 roku we Frankfurcie nad Menem, w zamożnej mieszczańskiej rodzinie. Po studiach prawniczych w Lipsku i Strasburgu wyjechał na praktykę adwokacką do Wetzlar, gdzie w 1772 roku poznał Charlottę Buff i jej narzeczonego Christiana Kestnera. Historia miłości do tej kobiety stała się kanwą utworu „Cierpienia młodego Wertera” (1774). Po wydaniu powieści postanowił zerwać z adwokaturą i poświęcić się pracy pisarskiej.
W 1775 na zaproszenie księcia Karola Augusta wyjechał do Weimaru, w którym pozostał aż do śmierci. Oprócz pisania Goethe pełnił funkcję radcy dworu, a następnie rezydenta Izby Finansów. W latach 1791-1817 kierował również teatrem w Weimarze, dzięki czemu miasto wyrosło na prawdziwe centrum życia kulturalnego.
Twórczość Goethego jest bardzo bogata i różnorodna. Napisał wiele utworów lirycznych i epicznych, ballady, powieści, dramaty, rozprawy naukowe. Do najważniejszych jego dzieł należą: powieść „Cierpienia młodego Wertera”(1774), ballady, które miały wielki wpływ na poezję romantyczną („Król Olszyn”, „Rybak”, „Uczeń czarnoksiężnika” i inne), poemat „Herman i Dorota” (1797), liryki ze zbioru „Dywan Zachodu i Wschodu”, tragedia w dwóch częściach pt.: „Faust”, pisana w latach 1768-1831 (część pierwsza wyszła w 1808 roku, część druga – w 1832) oraz autobiografia „Z mojego życia. Zmyślenie i prawda” pisana w latach 1809-1831.
Powieść ta uczyniła z Goethego pierwszą gwiazdę zachodniej literatury. Powieść przyjęto jako wielką sensację. Swego czasu wprowadzono na rynek nawet zapach perfum o nazwie Eau de Werther. Swoim dziełem zainspirował wielu innych artystów. Jules Massenet skomponował operę zatytułowaną Werter. W słynnej powieści, autorstwa Mary Shelley – Frankenstein widzimy potwora czytającego Cierpienia…, co miało uczynić z niego człowieka. W 1973 roku Ulrich Plenzdorf napisał powieść Nowe cierpienia młodego W. Powieść Goethego nie tylko przyczyniła się do powstania romantyzmu, ale również dostarczyła słownictwo określające młodzieńczy zamęt, którego używa się do dziś. Be Wertera nie byłoby z pewnością takich dzieł jak Buszujący w zbożu czy Buntownik bez powodu.
Książka nie tylko była bestsellerem, przyczyniła się również do nagłego wzrostu liczby samobójstw wśród zrozpaczonych młodzieńców. W posłowiu do jednego z polskich wydań Cierpień… można przeczytać:
W kilka lat po opublikowaniu popularność powieści wzrosła do tego stopnia, że przyjęła postać „gorączki Werterowskiej”, zwanej także „werteromanią”. Zewnętrznym jej przejawem była moda na strój Wertera i Lotty: mężczyźni nosili żółte fraki i niebieskie kamizelki, zaś kobiety białe suknie z różowymi kokardami. Młodzi ludzie pielgrzymowali do grobu Jerusalema − pierwowzoru Wertera. Dowodem głębszej fascynacji stało się naśladowanie stylu życia tytułowego bohatera i przejęcie jego postawy wobec świata, co zaowocowało szeregiem samobójstw z miłości. Opinia publiczna obarczała odpowiedzialnością za nie Goethego, jako autora literackiego wzorca takiego postępowania, choć w książce nie ma wcale pochwały tego kroku. Pisarz pozostawił czytelnikowi osąd ostatecznej decyzji Wertera, uzależniając go od osobistej wrażliwości odbiorcy.
Odbiór dzieła
Ukazanie się „Cierpień młodego Wertera” w 1774 roku było wielkim wydarzeniem literackim i wywołało wrażenie, jakiego nigdy dotąd nie zanotowały kroniki w Niemczech. Wydanie to cieszyło się taką popularnością, że wznawiano je w tym roku jeszcze dwukrotnie. Powieść ta znalazła bardzo żywy i serdeczny oddźwięk u czytelników. Powstały w tym czasie liczne recenzje, a także inspirowane losami Wertera utwory muzyczne. Szybko zaczęła się też szerzyć w Niemczech „gorączka Werterowska”.
Młodzi ludzie naśladowali strój Wertera (niebieski frak i żółtą kamizelkę), dziewczęta – strój Lotty (biała suknia z różowymi kokardami). Postacie w strojach głównych bohaterów powieści Goethego zaczęły pojawiać się na porcelanie, na obrazkach, na haftach. Starano się też naśladować sposób bycia nowego bohatera powieściowego (patrz: werteryzm, bohater werteryczny). Szereg samobójstw, jakie zdarzyły się w tym czasie, uznano również za naśladowanie Wertera i odpowiedzialnością za te nieszczęśliwe wypadki obciążano autora powieści. Pielgrzymowano też do miejsc uwiecznionych w powieści, jak również do grobu Jerusalem (domniemanego Wertera).
Era werteryzmu zaczęła się nie tylko w Niemczech, ale i za granicą. Werter stał się symbolem określonej postawy życiowej, jak Hamlet czy Don Kichot.
Przekłady
Bardzo szybko ukazały się pierwsze przekłady powieści Goethego. Na początku 1775 roku ukazał się przekład francuski, wkrótce pojawiły się inne przekłady i ich dalsze wydania.
W 1779 przetłumaczono powieść na język angielski (wkrótce ukazało się 11 wydań).
W 1781 ukazał się przekład włoski. Z biegiem czasu przełożono „Cierpienia młodego Wertera” na niemal wszystkie języki. On też przyniósł autorowi największą sławę.
Odbiór w Polsce
W Polsce „Cierpienia młodego Wertera” ukazały się stosunkowo późno, bo dopiero w 1822 roku (tłumaczenie Kazimierza Brodzińskiego), dlatego też nie spowodowały takiego zamieszania, jak w innych krajach Europy.
„Cierpienia młodego Wertera” znane były Mickiewiczowi, który bohaterowi IV części „Dziadów” – Gustawowi – nadał cechy Wertera.
Epistolarna forma powieści
„Cierpienia młodego Wertera” są powieścią w formie listów. Zawiera ona listy pisane wyłącznie przez Wertera do przyjaciela Wilhelma, jedynie trzy listy pisane są do Lotty i jeden do Alberta. Wśród listów znajduje się też fragment pamiętnika Wertera. Zbiór listów jest ujęty w ramy krótka notą „wydawcy” na początku utworu, informującą, że zebrał on w miarę możliwości wszelkie wiadomości o Werterze, i długą narracją tego samego „wydawcy” opisującą ostatnie dni bohatera, w którą wplecione są dokumenty w postaci jego listów i notatek. Również przypisy „wydawcy” uzupełniają często epicką partię powieści.
Listy są datowane. Księga pierwsza obejmuje listy od 4 maja 1771 roku, do 10 września 1771 roku. Księga druga – listy od 20 października 1771 roku do 9 grudnia 1772 roku. Oprócz tego w części zatytułowanej „Wydawca do czytelnika” znajdują się jeszcze listy z 12, 14 i 20 grudnia 1772 oraz list do Lotty pisany przez Wertera w ostatnich dniach życia. Księga druga zawiera też fragmenty „Pieśni Osjana”, czytane przez Wertera Lotcie podczas ich ostatniego spotkania.
Listy Wertera są bardzo różnorodne, zarówno pod względem treści jak i formy. Znajdziemy tam długie opisy wydarzeń, relacje ze stanów uczuć, doznań, luźne refleksje czy też krótkie pytania retoryczne i okrzyki.
Listy zabarwione są silnie uczuciowo, bohater zwierza się w nich swojemu przyjacielowi z najtajniejszych odczuć i myśli. Różnią się one bardzo od wzorca epistolografii Oświecenia. Nie mają tradycyjnego początku ani zakończenia, niejednokrotnie zaczynają się od okrzyku lub głębokiej refleksji nad życiem człowieka, przechodzą następnie do spraw obchodzących piszącego. Mimo że są to listy bardzo subiektywne dają one pełen obraz dziejów bohatera, plastyczny zarys pierwszo i drugoplanowych postaci, wyraziste tło wydarzeń i koloryt epoki, czyli wszystko, czego oczekuje się od tradycyjnej powieści.
Autobiograficzny charakter powieści
Cierpienia młodego Wertera są oparte na autentycznych przeżyciach ich autora. W 1772 roku Goethe, jako młody adept prawa, odbywał praktyki w sądzie w Wetzlarze, gdzie prawdopodobnie toczy się akcji powieści. W tym czasie poeta zakochał się szaleńczo, acz nieszczęśliwie w narzeczonej swojego przyjaciela Kestnera – niejakiej Charlottcie Buff. Powstały trójkąt miłosny wywoływał u młodego Goethego niezwykłe cierpienia duchowe, które doprowadziły go do stanu, w którym rozważał bardzo poważnie samobójstwo.
W międzyczasie na swoje życie targnął się bliski znajomy Goethego – młodzieniec o imieniu Jeruzalem. Znalazł się on w bardzo podobnej sytuacji, co twórca Cierpień młodego Wertera. Gdy zrozumiał, że nie będzie ze swoją ukochaną (zamężną) kobietą, strzelił do siebie z pistoletu pożyczonego od Kestnera. Historia Jeruzalema zafascynowała Goethego. W wyniku połączenia doświadczeń bliskiego kolegi i swoich poeta stworzył podwaliny pod wielką powieść. Była ona dla niego czymś w rodzaju zamknięcia pewnego ciężkiego etapu w życiu, lecz dla wielu czytelników stała się ona czymś, co „rozdrapywało rany” i prowadziło nawet do samobójstwa.
Cierpienia młodego Wertera - cytaty
"Trzeba być cierpliwym, a wszystko się zmieni na lepsze.
Nie ma chyba większej istotniejszej radości, jak gdy otwiera się przed nami prawdziwie wielka dusza."
"Natura ludzka ma zakreślone sobie pewne granice, znosi radość, cierpienie i ból do pewnego stopnia, a musi ulec, gdy je przekroczy. Nie należy pytać, czy ktoś jest słaby, czy mocny, ale czy może udźwignąć brzemię cierpień swoich, bez względu na to, czy są one natury fizycznej, czy moralnej. "
"Biada temu, kto drwi z chorego, poszukującego istotnego źródła zła, kto uświadamia go i przez to zwiększa jego chorobę i życie czyni mu boleśniejszym jeszcze; kto urąga biednemu sercu jego, dążącemu pielgrzymką do Świętego Grobu, by uciszyć wyrzuty sumienia swego i uleczyć cierpienia swoje."
"Odczuwamy bardzo często swe braki, a to, czego nam brak posiada często, jak nam się wydaje, ktoś drugi"
"Jakże trudno na tym świecie człowiekowi zrozumieć drugiego człowieka"
Johann Wolfgang Goethe - biografia
Johann Wolfgang Goethe, największy poeta Niemiec i jeden z największych poetów świata. Nie uważał się za romantyka, mimo iż tworzył w konwencji „burzy i naporu”. Był przedstawicielem niemieckiego klasycyzmu, a jednak jego twórczość wywarła wielki wpływ na romantyzm światowy, w tym również polski.
Goethe urodził w 1749 roku we Frankfurcie nad Menem, w zamożnej mieszczańskiej rodzinie. Po studiach prawniczych w Lipsku i Strasburgu wyjechał na praktykę adwokacką do Wetzlar, gdzie w 1772 roku poznał Charlottę Buff i jej narzeczonego Christiana Kestnera. Historia miłości do tej kobiety stała się kanwą utworu „Cierpienia młodego Wertera” (1774). Po wydaniu powieści postanowił zerwać z adwokaturą i poświęcić się pracy pisarskiej.
W 1775 na zaproszenie księcia Karola Augusta wyjechał do Weimaru, w którym pozostał aż do śmierci. Oprócz pisania Goethe pełnił funkcję radcy dworu, a następnie rezydenta Izby Finansów. W latach 1791-1817 kierował również teatrem w Weimarze, dzięki czemu miasto wyrosło na prawdziwe centrum życia kulturalnego.
Twórczość Goethego jest bardzo bogata i różnorodna. Napisał wiele utworów lirycznych i epicznych, ballady, powieści, dramaty, rozprawy naukowe. Do najważniejszych jego dzieł należą: powieść „Cierpienia młodego Wertera”(1774), ballady, które miały wielki wpływ na poezję romantyczną („Król Olszyn”, „Rybak”, „Uczeń czarnoksiężnika” i inne), poemat „Herman i Dorota” (1797), liryki ze zbioru „Dywan Zachodu i Wschodu”, tragedia w dwóch częściach pt.: „Faust”, pisana w latach 1768-1831 (część pierwsza wyszła w 1808 roku, część druga – w 1832) oraz autobiografia „Z mojego życia. Zmyślenie i prawda” pisana w latach 1809-1831.
Mapa serwisu:
- Cierpienia młodego Wertera - streszczenie
- Cierpienia młodego Wertera - opracowanie
- Geneza Cierpień młodego Wertera
- Główne wątki i problematyka Cierpień młodego Wertera
- Werter i werteryzm
- Okres „burzy i naporu”
- Motyw nieszczęśliwej miłości – historia uczucia Wertera i Lotty
- Problematyka społeczna Cierpień młodego Wertera
- Cierpienia młodego Wertera – motywy literackie
- Cierpienia młodego Wertera - bohaterowie