klp.plMotyw miłości
Głównym wątkiem dramatu jest miłość. Pustelnik w swoich monologach opisuje jej piękno, potęgę, ale też destrukcyjną siłę. Zakochanie dawało mu niewyobrażalne szczęście, a sam związek z ukochaną uznawał za dzieło Boga:
„[…] nas Bóg urządził ku wspólnemu życiu,.
Jednakowa nam gwiazda świeciła w powiciu,
Równi, choć różnych zdarzeń wykształceni ciekiem,
Postawą sobie bliscy, jednostajni wiekiem,
Ten sam powab we wszystkim, toż samo niechcenie,
Też same w myślach składanie i czuciach płomienie”
Kiedy jednak miłosna relacja okazała się niemożliwą (z powodu społecznych konwenansów), Pustelnik odkrywa, że niespełnione uczucie może doprowadzić do obłędu. „Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy, i noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy”. Widok ukochanej z innym mężczyzną przelewa czarę goryczy – Pustelnik popełnia samobójstwo, raniąc się sztyletem.
Miłość romantyczna nie zna jednak granic przestrzeni i czasu. Po śmierci Pustelnik wędruje po świecie w nadziei na połącznie z duszą swojej wybranki: „gdy nad podłym wzbijemy się ciałem, złączy się znowu jedność, dusza z duszą zleje”. Siła miłości jest więc jednocześnie błogosławieństwem i przekleństwem.
Motyw cierpienia
Miłość Pustelnika ściśle związana jest z cierpieniem. Gdy okazuje się, że Gustaw nie może związać się z Marylą, popada w obłęd i popełnia samobójstwo. Jednak uczucie – głębokie i intensywne – staje się źródłem nieznośnej udręki także po śmierci. Opuszczenie ziemskiego świata nie oznacza końca cierpień. Właściwie ból tylko narasta, ponieważ Gustaw widzi obojętność kochanki:
„O, gdybym mógł choć przez sen pokazać się tobie,
Gdybyś na mojej pamiątkę męki
Jeden przynajmniej dzionek chodziła w żałobie,
Przypięła jednę czarną wstążkę do sukienki!…
Może spojrzysz ukradkiem… i łezka boleści…
I pomyślisz westchnąwszy: ach, on mię tak kochał!
(z dziką ironią)
Stój, stój, żałosne pisklę!.. precz, wrzasku niewieści!
Będęż, jak dziecko szczęścia, umierając szlochał?
Wszystko mi, wszystko niebiosa wydarły,
Lecz reszty dumy nie mogą odebrać!”
Cierpienie bohatera przeplata się z nienawiścią, gniewem i rozżaleniem.
Motyw wspomnień
Kiedy zjawa Pustelnika pojawia się w domu Księdza oboje długo się nie poznają. Przełomowym momentem jest chwila, gdy gospodarz bierze Pustelnika za rękę.
„PUSTELNIK
(poruszony i zdziwiony)
Synu! Głos ten jakby blaskiem gromu
Rozum mój z mroczącego wydobywa cienia!
wpatruje się
Tak, poznaję, gdzie jestem, w czyim jestem domu.
Tak, tyś mój drugi ojciec, to moja ojczyzna!
Poznaję luby domek! jak się wszystko zmienia!
Dziatki urosły, ciebie przyprósza siwizna!
KSIĄDZ
(pomieszany bierze świecę, wpatruje się)
Jak to? znasz mię? to on!… nie… tak…, nie, być nie może!
PUSTELNIK
Gustaw.
KSIĄDZ
Gustaw! ty Gustaw!”
Wspomnienia bywają jednak przyczyną niekończącej się udręki. Pamięć o ukochanej Maryli sprawia, że Pustelnik-Gustaw nie może zaznać spokoju. Mężczyzna nie słucha jednak rad Księdza („I na cóż ból rozdrażniać w przygojonej ranie?”). Rozpamiętuje przeszłość z ogromną intensywnością, drobiazgowo analizuje wszystkie wydarzenia ze swojego życia.
„Jej rysy… coraz ciemniej… tak, już się zatarły!
Już ogarniony wieczności otchłanią
Doczesnym pogardzam szałem…
pauza
Ach, wzdycham! czegóż wzdycham? ha! westchnąłem za nią,
Nie! nie mogę zapomnieć o niej i umarły.
Wszakże ją widzę, wszak tu, o, tu stoi!”
Wspominanie nie służy jednak rozliczeniu się z dawnymi urazami. Ono jedynie podsyca w bohaterze złość na niesprawiedliwy świat, który nie może sprostać romantycznym ideałom.
strona: - 1 - - 2 -
Autor: 