„Hobbit, czyli tam i z powrotem” do bez wątpienia powieść fantastyczna. Świadczy o tym wiele cech spełniających wyznaczniki gatunkowe. Fantastyka oznacza wprowadzanie do świata przedstawionego bytów i zjawisk zaczerpniętych ze sfery wyobraźni, marzeń, pragnień. Z kolei sama rzeczywistość dzieła kreowana jest w taki sposób, by elementy nierzeczywiste nabierały cech prawdziwych, tworząc tym samym przeświadczenie o ich realności.
Powieść przedstawia jako realnie istniejący świat (fragment dotyczący tego, jak trudno Dużym Ludziom spotkać hobbita), który jest ukształtowany odmiennie od tego, co w danym momencie uważa się za rzeczywiste. Tolkien operuje wątkami i zdarzeniami nadnaturalnymi, daje im swoistą motywację odbiegającą od praw rzeczywistości historyczno-społecznej, charakterystyczną dla rzeczywistości i logiki baśniowej.
Pod względem gatunkowym „Hobbit” jest to powieść fantasy, utwór, w którym został stworzony cały świat z oryginalnymi mieszkańcami, językami, miejscami, rachubą czasu, mitologią. W Śródziemiu istnieje specjalna rachuba czasu (trzy Epoki, magiczne dni); zamieszkują je istoty dobre i złe, które toczą walkę; dużą rolę odgrywają tu magowie, czarodzieje (jak Gandalf), którzy wspierają walczących w imię dobra; obok języków plemiennych istnieje Wspólna Mowa. Wszystkie te cechy sprawiają, że świat powieści Tolkiena to świat żywy, bliski, bardzo sugestywny, świat gdzie największą rolę odgrywa bogata wyobraźnia nie tylko autora, ale i czytelnika. To świat fantazji, w który wkraczamy od pierwszej strony każdej książki tego pisarza, świat, gdzie bardzo chętnie się wraca.
Autor skorzystała z konwencji fantasy, która pozwala na powoływanie do życia światów przepełnionych magią, wprowadzenie nadprzyrodzonych form i zdarzeń. Motywy fantastyczne umieszczone zostały w wewnętrznie spójnym miejscu akcji, które funkcjonuje na ściśle określonych zasadach. Zasady te stanowią podstawę konfliktu między dobrem a złem.
W powieści „Hobbit, czyli tam i z powrotem” spotykamy wiele elementów fantastycznych:
• fantastyczne miejsca: cała kraina Śródziemia to nieistniejący swiat oparty na dawnych mitach i legendach, a także wykreowany w wyobraźni autora. Spośród obszarów i krain w „Hobbicie” najważniejsze są: Hobbiton, Góry Mgliste, Mroczna Puszcza, dolina Rivendell, Samotna Góra.
• fantastyczne postaci – cały świat Tolkiena zaludniony jest fantastycznymi rasami, plamionami, stworami. Obok ludzi spotykamy tam elfy, krasnoludy, gobliny, trolle, hobbity, wargi, czarodziejów, smoki, Wielkie Orły, mówiące zwierzęta (drozdy, kruki), ludzi potrafiących zmieniać się w zwierzęta (Beorn)
• fantastyczne przedmioty – czarodziejska różdżka Gandalfa, zaczarowane żądełko Bilba, klucz do tajemnego przejścia w zachodniej ścianie Góry, mapy, które można czytać wyłącznie w świetle księżyca, Arcyklejnot mieniący się wewnętrznym blaskiem, pierścień Golluma. Orkrist - miecz, od którego zginęły setki goblinów, zwany Pogromcą Goblinów. Gobliny nazywały go Siekaczem. Nienawidziły tego miecza, a jeszcze bardziej nienawidziły każdego, kto ten miecz u boku nosił. Glamdring, Młot na Wroga - gobliny nazywały go po prostu Zabijaczem.