Augustynizm

Św. Augustyn (354 – 430) urodził się w Tagaście w Afryce Północnej. Studiował w Kartaginie. Mieszkał również w Rzymie oraz w Mediolenie. Ostatnie lata życia spędził w Hipponie jako biskup. Z początku należał do sekty manichejczyków, później myśl swoją nakierował ku neoplatonizmowi.

manichejczycy – sekta religijna, głosząca dualny podział świata na dobro – zło, ciemność – jasność, ducha – materię.

Należy do wielkich chrześcijańskich neoplatoników. Połączył on myśl platońską, starożytną, z chrześcijaństwem. Nie widział dużych sprzeczności pomiędzy myśleniem Platona a chrześcijaństwem. Uważał na przykład, iż platońskie idee istniały w umyśle Boga jeszcze przed stworzeniem świata. Uważał jednak, iż dla ludzkiego rozumu nie wszystko jest możliwe do pojęcia – i w związku z tym Boga nie można do końca zrozumieć, można się do Niego przybliżyć tylko przez wiarę.

NEOPLATONIZM – prąd filozoficzny, korzystający z myśli Platona.

Największe dzieło św. Augustyna to Confessiones (czyli Wyznania).

Św. Augustyn, tak jak większość myślicieli i filozofów w jego epoce, tworzył i pisał po łacinie. W jego koncepcji filozoficznej widoczny jest podział świata na dwie sfery – duchową, idealną oraz materialną, niedoskonałą. Centrum i ośrodkiem świata oraz wszelkich działań jest Bóg. Jest to tzw. teocentryzm.

Poglądy św. Augustyna:

Koncepcja Boga
Na pierwszym miejscu wśród źródeł do opracowania tego zagadnienia Augustyn stawiał Pismo Święte. Czytając dzieła Augustyna można zauważyć, iż stale się na nie powołuje, cytuje je oraz objaśnia. Stara się ponadto, by jego filozofia przede wszystkim tłumaczyła tekst Pisma Świętego. Drugim źródłem jest neoplatońska koncepcja w filozofii.

Imię Boga, nad którym się zastanawia św. Augustyn, zostało przez niego zaczerpnięte z Biblii, gdzie Bóg przedstawia się jako „Jestem, który Jestem”. Oznacza to, iż Bóg istnieje w stopniu najwyższym, jako byt najwyższy.

Augustyn w swej koncepcji Boga objaśnia również współistotność osób boskich – Bóg jest bytem oraz substancją w sensie pełnym, elementy te są współistotne. Ponadto pochodzenie osób boskich jest wewnętrzne, a nie zewnętrzne (osoby boskie nie pochodzą od czynników będących poza nimi, na zewnątrz, ale od siebie wzajemnie, czyli z wewnątrz). Pochodzenie osób, jako że jest wewnętrzne, odbywa się wewnątrz Boga i jest to opis wewnętrznego życia boskiego. Oznacza to ponadto równość osób w Trójcy Święj. Św. Augustyn wykazał ponadto, iż Bóg istnieje w taki sposób, iż wszystko inne od niego pochodzi.

Trójca św. – Bóg Ojciec, Syn Boży i Duch Św., pochodzą od siebie wzajemnie. Syn Boży, określany mianem Logosu, Słowa, pochodzi odwiecznie od Ojca. Odbywa się to przez tzw. zrodzenie (łac. generatio). Konsekwencją takiego pochodzenia jest podobieństwo Syna do Ojca, bycie na jego obraz. Logos, czyli Syn, oświeca każdego rodzącego się człowieka, stąd też w człowieku są prawdy ostateczne i konieczne, do których nie dochodzi sam. Świat, w którym żyje człowiek, jest zmienny, istnieją jednak w nim prawdy niezmienne. Ich źródłem musi być – według św. Augustyna – Bóg, jako jedyny byt niezmienny i dający niezmienność.

Koncepcja stworzenia
Jako że św. Augustyn całość swojego systemu filozoficznego opierał na chrześcijaństwie, stąd też stworzenie świata zostało wywiedzione od Boga. Bóg stworzył świat ex nihilo – z nicości, z niczego. Jedyną przyczyną stworzenia była boska wola stwórcza. Można więc na tej podstawie wysnuć wniosek, iż Bóg stworzył świat również ex amore, czyli z miłości.

Pomiędzy najdoskonalszym bytem, jakim jest Bóg, a ludźmi, bytami niedoskonałymi, znajdują się aniołowie. W hierarchii bytów stworzonych poniżej człowieka znajduje się materia.

Człowiek i poznanie
W koncepcji człowieka i jego możliwości poznania widoczne są silne wpływy Starożytności, w które wplecione zostały przez filozofa wątki chrześcijańskie.

Definicja człowieka, którą posługiwał się Augustyn, została zaczerpnięta od starożytnego filozofa Platona – człowiek jest duszą, posługującą się ciałem. Jak widać, człowiek jest przede wszystkim duszą – niecielesną, intelektualną, wieczną i niezmienną. Dusza może istnieć samodzielnie, bez kontaktu z ciałem, ciało nie wpływa na duszę. Człowiek w świecie istnieje pomiędzy bytami wyższymi, czyli aniołami, a niższymi, czyli zwierzętami. Człowiek, świadomy takiego umiejscowienia pośród stworzenia, jest wewnętrznie rozdarty i pozostaje w konflikcie pomiędzy swoją cielesnością a duchowością.

Etyka
Św. Augustyn korzystał z koncepcji prawa naturalnego

Prawo naturalne –
Jest to prawo, które zostało wpisane w serce i duszę człowieka nie przez niego samego, ale przez Boga. Jest to prawo niezmienne, każdy człowiek jest zdolny do jego odczytania. Są to podstawowe zasady moralne wpisane we wnętrze każdego człowieka.

Jak zauważył Augustyn, świadomość tychże zasad wpisanych w serce człowieka to sumienie.

Polityka
Najsłynniejszym dziełem św. Augustyna, odnoszącym się do sfery polityczno-społecznej, jest De civitate Dei, czyli O państwie bożym.

Człowiek w swoim dążeniu do ideałów nie jest sam. Pomaga mu w tym instytucja państwa – czyli grupa ludzi, którzy dążą do dobra wspólnego. Państwa dzielą się na dwa rodzaje – państwo Boże i państwo ziemskie. Choć chrześcijanie żyją w przemijających państwach ziemskich, to mimo to łączy ich wspólna miłość do Boga. Kościół więc jest państwem, bowiem tworzą go ludzie przesiąknięci ideałem dążenia do Boga. Państwo niebieskie – Boże – Kościół – dąży do dóbr i pokoju niebieskiego, a jego celem ostatecznym jest zbawienie wszystkich jego członków.

Historia świata jest historią zmagania się dwu porządków – państwa Bożego oraz państwa ziemskiego. Zasada dobra wspólnego jest zaś pokój, który tworzy porządek. Istnieje wojna sprawiedliwa, która służy zaprowadzeniu pokoju – w takim przypadku jest etycznie usprawiedliwiona.

Święty Augustyn jest także autorem słynnej maksymy

„Diloge et quod vis fac” – czyli „Kochaj i rób co chcesz”

Podsumowanie filozofii św. Augustyna – główne założenia

• Bóg jako dobro najwyższe – Absolut;
• By poznać Boga, należy najpierw poznać swoją duszę, czyli miejsce wewnątrz człowieka, w którym mieszka prawda;
• Boga można bardziej poznać przez wolę i wiarę, a nie rozum;
• Świat stworzony przez Boga jest dobry, ale istnieje w nim zło;
• Istnieje dobro absolutne;
• Człowiek czyni zło, gdy odwraca się od dobra, czyli od Boga;
• Bóg jest dobry i zbawia człowieka.

  Dowiedz się więcej