Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
„Charlie i fabryka czekolady” to fantastyczna powieść Roalda Dahla przeznaczona dla dzieci i młodzieży. Pierwsze wydanie ukazało się w Stanach Zjednoczonych w 1964 roku. Narrator wypowiada się w trzeciej osobie. Z sympatią odnosi się do pozytywnych bohaterów – Charliego Bucketa oraz Willy’ego Wonki, zaś jest krytyczny wobec innych ukazanych dzieci – Augustusa Gloopa, Verucy Salt, Violet Beauregarde, Mike’a Teavee. Niekiedy narrator przyjmuje punkt widzenia tytułowego bohatera i mówi w jego imieniu.

Treść powieści jest lekka, jednak autor nie unika poruszania poważnych problemów takich jak wychowanie dzieci, czy radzenie sobie z ubóstwem. Miejscem akcji jest mały dom na skraju wielkiego miasta, a także magiczna fabryka czekolady. Głównym wątkiem są losy małego Charliego oraz rywalizacja bohatera i czwórki pozostałych dzieci, które znalazły Złote Talony podczas zwiedzania fabryki pana Wonki. Akcja zawiązuje się, gdy dowiadujemy się, że pan Willy ogłosił konkurs i zamierza otworzyć swą fabrykę dla piątki szczęśliwców, którzy znajdą złote bilety schowane w opakowaniach czekolady.

Moment kulminacyjny następuje, gdy Charlie znajduje na ulicy pieniądze, kupuje dwie czekolady i w drugiej z nich odnajduje upragniony talon. Podczas zwiedzania fabryki pan Wonka odsłania złe cechy charakteru czwórki dzieci. Akcja rozwiązuje się, gdy jako jedyny uczestnik wycieczki pozostaje Charlie i dowiaduje się, że otrzyma fabrykę czekolady na własność. Bezinteresowność i dobre serce głównego bohatera zapowiada jego przyszłą fortunę. Los uśmiecha się do niego – choć cierpi nędzę, jest niedożywiony, mieszka w ciasnym domu znajduje Złoty Talon i okazuje się godny, by być następcą pana Wonki.

Geneza utworu


Książka o przygodach Charliego nastręczyła mu wielu problemach. W pierwszej wersji występowało aż piętnaście postaci dziecięcych (okropnych dzieciaków). Dahl dał swój utwór do przeczytania siostrzeńcowi Nicholasowi, jednak ten stwierdził, że jest nudny. Wówczas zdecydował się napisać historię od nowa ograniczając liczbę bohaterów.

Pomysł na napisanie powieści o fabryce czekolady zrodziła się już w dzieciństwie Dahla. W szkole obserwował jak różne były dzieci w zależności od wychowania, spotykał także niegrzeczne i złośliwe osoby, które się na nim znęcały. Ucieczką był sport a także lektura książek przygodowych np. Kiplinga. Swoje doświadczenia szkolne, także te dotyczące złego traktowania dzieci przez dorosłych, wykorzystał w późniejszych utworach literackich.

W szkole wraz z rówieśnikami był częstowany czekoladkami z kompanii Cadbury Chocolate i miał wypowiadać się na ich temat. Przyszły pisarz marzył, że uda mu się wymyślić taki smak, który zachwyci pana Cadbury (nazwisko właściciela działającej do dziś firmy produkującej czekoladę). Stąd zrodził się pomysł na książkową fabrykę czekolady i postać pana Wonki, który był największym na świecie producentem czekolady i słodyczy.

Dahl po urodzeniu jego pierwszego dziecka – Olivii, zaczął opowiadać córce niezwykłe historie. Wzmogły one jego zainteresowanie literaturą dziecięcą. Powieść „Charlie i fabryka czekolady” ukazała się w 1964 roku w Stanach Zjednoczonych. Podobnie jak wiele innych książek tego autora cechuje się czytelnością i wprowadzeniem pozytywnej kreacji młodego bohatera. Złe charaktery zawsze spotyka zasłużona kara, co ma kształtować dziecięcą moralność. Dahl korzysta także z kalamburów i gier słownych, wprowadza nawet absurdy, co wzbogaca treść i pobudza czytelników do myślenia. Literatura Dahla nadal zachwyca zarówno dzieci jak i dorosłych na całym świecie.

Kompozycja i narracja „Charliego i fabryki czekolady”


Kompozycja fantastycznej powieści Roalda Dahla jest zamknięta. Książka „Charlie i fabryka czekolady” zadedykowana została Theo, czyli synowi autora. Na początku poznajemy imiona i zdawkową charakterystykę pięciorga dziecięcych bohaterów. Utwór rozpoczyna się od przedstawienia rodziny głównego bohatera – Charliego Bucketa.

Fabułę możemy podzielić na fantastyczną i realistyczną. Realizm dotyczy opisów życia Charliego wraz z rodzicami i dziadkami w ciasnym domku na obrzeżu wielkiego miasta. Dowiadujemy się, że rodzina jest bardzo biedna, czasem cierpi głód, a największym marzeniem Charliego jest czekolada. Prawdziwy może wydać się także konkurs zorganizowany przez pana Wonkę i opis starań dzieci na całym świecie, by zdobyć Złoty Talon. Druga część utwory przenosi czytelnika do świata fantastyki – pełnej niestworzonych i nieprawdopodobnych rzeczy fabryki czekolady pana Wonki. Na fantastykę składa się przestrzeń, zdarzenia, a także postaci małych istot – Umpa-Lumpów.

Dahl w konstrukcji fabuły często wykorzystuje zasadę kontrastu. Niewielki domek Charliego przeciwstawiony jest wielkiemu miastu. Jego bieda – zamożności innych dzieci. Także jego dobre serce i skromność zostaje przeciwstawione złym cechom, takim jak obżarstwo, zarozumiałość, samolubność innych dzieci.

Narracja utworu jest trzecioosobowa. Narrator jest wszechwiedzący, ponieważ opisuje odczucia poszczególnych bohaterów, przede wszystkim Charliego. Narrator nie unika bezpośrednich zwrotów do czytelnika, odwołujących się do jego doświadczeń, wyobraźni lub przypominających niektóre fakty z wcześniejszej fabuły. Język jest współczesny, często występuje mowa potoczna. Wypowiedzi niektórych bohaterów zostały zindywidualizowane. Tekst urozmaicają wplecione, rymowane piosenki, które śpiewają Umpa-Lumpy.

Główne wątki „Charliego i fabryki czekolady”


Główny wątek utworu dotyczy tytułowego bohatera. Charlie to dziewięcioletni chłopczych wychowujący się w ubogim domku na obrzeżu miasta. Mimo biedy jest szczęśliwy, ponieważ ma kochającą się rodzinę. Jego największym marzeniem jest czekolada, jednak dostaje tylko jedną tabliczkę w roku. Nadzieję daje mu ogłoszony przez pana Wonka konkurs na zdobycie Złotego Talonu, który dawał prawo wstępu do fabryki. Cała rodzina kibicuje małemu, jednak wciąż w czekoladkach jest tylko słodycz. Dzięki znalezionym pieniądzom Charlie ponownie szuka szczęścia i tym razem mu się udaje – zdobywa Talon. Dzięki temu może spełnić swe marzenie – zwiedzić magiczną fabrykę.

W fabryce wraz z innymi dziećmi zwiedza poszczególne miejsca i hale, porusza się też fantastyczną windą. Nie łamie zakazów, dlatego wraz z dziadkiem zostaje jako ostatni zwiedzający. Czeka go niesamowita nagroda – ma zostać następcą pana Wonki i przejąć fabrykę. Wraz z rodziną przenosi się do nowego pełnego czekolady domu.

Pozostałe watki dotyczą innych bohaterów. Ważny jest wątek związany z postacią Willy’ego Wonki. Nie wiemy nic o jego dzieciństwie, ani pochodzeniu. Jest właścicielem największej na świecie fabryki czekolady. Jego produkty znane są i cenione na całym świecie. Ze względu na działalność szpiegów w jego zakładzie zmuszony był zwolnić wszystkich pracowników i zamknąć fabrykę. Otworzył ją jednak, gdy znalazł do pracy Umpa-Lumpów. Czuł się już stary, a nie miał potomków, więc zaprosił do fabryki piątkę dzieci - zwycięzców konkursu i szczęśliwych posiadaczy Złotych Talonów. Spośród nich postanowił znaleźć swego następcę. Niestety, czwórka dzieci za sprawą swoich wad i łamania zakazów przegrała. Godnym dziedzicem okazał się skromny i posłuszny Charlie. To on, gdy dorośnie, miał przejąć fabrykę pana Wonki.

Poboczne wątki dotyczą poszczególnych postaci dziecięcych. Augustus Gloop to otyły chłopiec, który nie potrafi powstrzymać się od jedzenia. Rodzice patrzą na to i nie reagują. Jego łakomstwo doprowadzi do wypadku – malec wpadnie do rzeki z czekoladą i zostanie wessany przez maszynerię, dzięki czemu schudnie. Violet miłość do gumy do żucia i brak respektu przed starszymi doprowadzą do tego, że zjadłszy gumę posiłkową zmieni się w wielką filetową jagodę. Veruca z kolei, rozpieszczona do przesady złośnica, pragnąc za wszelką cenę mieć jedną z wiewiórek okaże się pusta i zostanie potraktowana przez wiewiórki jak śmieć. Także Mike ma swą wadę – jest przemądrzałym telemaniakiem. Uwielbia filmy gangsterskie. W Hali Czekoladowej Telewizji za wszelką cenę pragnie być pierwszym transmitowanym człowiekiem i zmienia się w liliputa, który mieści się w kieszeni. Dzięki maszynie rozciągającej stanie się długi niczym koszykarz, ale bardzo cienki.

Motywy literackie „Charliego i fabryki czekolady”


Motyw odmiany losu – gdy poznajemy Charliego mieszka wraz z rodzicami i dziadkami w maleńkim domku. Rodzina je jedynie chleb z margaryną, ziemniaki i kapustę, a po utracie pracy przez pana Bucketa zaczyna głodować. Chłopak słodycze je tylko raz na rok – w dzień swoich urodzi dostaje tabliczkę czekolady. Marzy więc o czekoladzie. Jego los odmienia się, gdy za trzecim razem w tabliczce czekolady odkrywa Złoty Talon. Dzięki niemu może przestąpić progi fabryki czekolady pana Wonka. Dzięki dobremu sercu i posłuszności najdłużej zwiedza zakład czarodzieja. Jego los odmienia się w jednej chwili – dowiaduje się, że pan Wonk wyznaczył go na swojego następcę i chce przekazać mu fabrykę. Od tego momentu rodzina Charliego przeprowadza się do nowego „słodkiego” lokum. Możemy wierzyć, że już nigdy nie spotka ich nic złego, a Charlie będzie dobrym następcą Wonki.

Motyw ucznia i mistrza - mistrzem w powieści jest oczywiście Willy Wonka. To on wprowadza do swojej fabryki czekolady dzieci i prowadzi je przez różne pomieszczenia. Tłumaczy wszystkim gościom gdzie się znajdują, jest przewodnikiem, kapitanem jachtu, nauczycielem. O swych wynalazkach mówi z dumą. Dzieci słuchają go z zaciekawieniem, jednak niektóre się nudzą, łamią zakazy wprowadzone przez mistrza, a przez to spotyka ich zły los. Pan Wonka zdaje sobie sprawę z niebezpieczeństw, jednak złe przygody traktuje jako lekcję pokory nieposłusznych uczniów. Na najlepszego z nich czeka nagroda – Charlie zostaje następcą mistrza. Będzie się uczył od niego sekretów, by w przyszłości przejąć fabrykę. Tylko on zasługuje na miano prawdziwego, posłusznego ucznia.

Motyw niegrzecznego dziecka - Nieposłuszne dzieci, które dzięki przygodom przechodzą przemianę to częsty motyw literacki. W powieści „Charlie i fabryka czekolady” spotykamy czwórkę urwisów, z których każdy ma swoją wadę. Augustus jest zbyt łakomy, wciąż objada się czekoladą, Violet nie chce przestać żuć gumy, czyni to nieustannie, dodatkowo nie szanuje swych rodziców. Dla Mikea najważniejsze jest oglądanie telewizji, poza tym nic się dla niego nie liczy, zaś Veruce to rozpieszczona i rozwydrzona dziewczynka. Gdy znajdują się w fabryce pana Wonki nie potrafią powstrzymać swych negatywnych zapędów. Łamią zasady i każde spotyka za nto kara – Augustus zostaje wessany przez rurę. Mike staje się liliputem, Violet zmienia się w wielką jagodę, zaś Veruce trafia do zsypu na śmieci. Pobyt w fabryce dał niesfornym dzieciom nauczkę – powinniśmy wierzyć, że zmienią swoje postępowanie.

Motyw biedy - Charlie żyje w biednym domu. Jedynym żywicielem rodziny jest pan Bucket, który pracuje przy taśmie w fabryce pasty do zębów. Praca ta nie zapewnia godziwego bytu rodzinie. Pani Bucket opiekuje się domem i dziadkami. Do jedzenia rodzina ma jedynie chleb z margaryną, na obiad ziemniaki z kapustą, a na kolację kapuśniak. Po utracie pracy bw wyniku pożaru pan Bucket odśnieża. Przynosi jeszcze mniej pieniędzy i rodzina zaczyna głodować. Ich warunki lokalowe także są złe – mieszkają w malutkim domku na skraju miasta. Czworo dziadków śpi w jednym łóżku, zaś państwo Bucketowie i ich Sym śpią na materacach. O biedzie rodziny świadczy także fakt, że czekoladę Charlie je tylko raz w roku – na swoje urodziny. Mimo to wszyscy wydają się być szczęśliwi ponieważ łączy ich miłość, szacunek i przywiązanie.

Motyw starości - najstarszymi bohaterami powieści Dahla są Joe i Josephina – dziadkowie pana Bucketa oraz George i Georgina – dziadkowie pani Bucket. Śpią oni po dwóch stronach jednego łóżka. Wszyscy mają powyżej dziewięćdziesięciu lat: „Każde z czworga staruszków miało ponad dziewięćdziesiąt lat. Byli tak pomarszczeni jak suszone śliwki, tak kościści jak szkielety, i całymi dniami leżeli w łóżku - każda para po swojej stronie - z nocnymi czepkami na głowach, aby nie marznąć, a ponieważ nie mieli nic do roboty, więc tylko sobie podrzemywali.” Ich największą radością i miłością był wnuczek – Charlie – codziennie przychodził wieczorem, by się z nimi pożegnać. Wówczas słuchał opowieści dziadków, na przykład o fabryce zapałek. Mimo swoich ponaddziewięćdziesięciusześciu lat dziadek Joe okazał się żwawym staruszkiem. Z radości wyskoczył z łóżka i zaczął podskakiwać. To on udał się wraz z Charliem do fabryki czekolady i towarzyszył chłopcu, ciesząc się jak dziecko. Dziadkowie na wieść o przenosinach z małego domku zaprotestowali – nikt na starość nie lubi niczego zmieniać – jednak zostali „zmuszeni” do przeprowadzki.

Motyw winy i kary - postaci w powieści Dahla są albo dobre, albo złe. Od początku, gdy dowiadujemy się o dzieciach, które zdobyły Złote Talony wiemy, że mają one wady, są odpychające – służą temu miedzy innymi komentarze dziadków. jednak ich złe zachowanie – łakomstwo mania żucia gumy, oglądania telewizji, wyniosłość, wpadanie w złość, egoizm zostają ukarane. Jedynie kryształowy na tym tle Charlie dostępuje nagrody.

Roald Dahl - biografia


Przyszły pisarz urodził się w 1916 roku w Llandaff w Walii, gdy w Europie toczyły się krwawe starcia I wojny światowej. Był synem pochodzących z Norwegii Haralda Dahla i Sofii Magdaleny. Imię dostał na cześć norweskiego podróżnika i badacza polarnego Roalda Amundsena. Miało czworo starszego rodzeństwa. Jego ojciec był maklerem okrętowym (zaopatrywał statek we wszystko co potrzebował np. paliwo, żywność). W 1918 roku po urodzeniu Else rodzina przeniosła się do Radyr, wiktoriańskiej miejscowości położonej na Obrze Żach Cardiff. Wspomnienia z tego okresu odnajdziemy w utworze „Boy”. W 1920 umiera starsza siostra Dahla oraz jego ojciec, a jego matka pozostaje sama z szóstką dzieci.

Rodzina powraca do Llandaff, gdzie przyszły pisarz wychował się i ukończył szkołę. W 1925 rozpoczyna czteroletnią edukację w szkole św. Piotra w angielskim mieście Weston-super-Mar, a cztery tata później kontynuuje naukę w Repton, gdzie bierze udział w degustacji czekolady, co wykorzysta przy pisaniu „Charliego i fabryki czekolady”. Od 1934 roku pracuje jako przedstawiciel kompanii Shell Oil we wschodniej Afryce. Początkowo mieszka z rodziną i dojeżdża do biura w Londynie. Zaczyna zajmować się pisaniem szkiców. W 1938 roku wyjeżdża na trzyletni kontrakt do Tanganiki, który przerywa wybuch wojny.

Podczas II wojny światowej był pilotem brytyjskiego lotnictwa (RAF-u). Latać uczy się w Nairobi. Zostaje zestrzelony nad Pustynią Libijską i spędza kilkanaście tygodni w szpitalu. Następnie w 1941 roku bierze udział w akcjach myśliwców w Grecji, a następnie w Hajfie. Odczuwa silne bóle głowy i powraca do Brytanii, do domu matki w Buckinghamshire, który stanie się jego rodzinną posiadłością.

W 1942 roku przenosi się do Waszyngtonu, gdzie został attaché wojskowym (lotniczym). Brytyjski powieściopisarz Forester namawia go do opublikowania wspomnień z frontu, które po raz pierwszy ukazują się anonimowo w „The Saturday Evening Post”. Następnie rozpoczyna pracę nad opowiadaniami „The Gemlins” opartymi na wspomnieniach z RAF-u (wykorzystuje folklor lotników), która w pełnej wersji ukazuje się w 1943 roku.

Dahl szpieguje na rzecz Wielkiej Brytanii, daje się poznać jako ekscentryk lubiący wystawne bale. W 1946 ukazuje się zbiór dziesięciu krótkich opowiadań związanych z lataniem, w tym samym roku wraca do kraju i osiada w Grange Farm w Great Missenden małej wiosce Buckinghamshire. Dwa lata później wydaje swą pierwszą powieść dla dorosłych: „Some Time Never: A Fable for Supermen” opartą na wcześniejszych opowiadaniach, zawierającą wizję nuklearnej wojny.

W 1952 roku Dahl poślubia amerykańską aktorkę Patrycję Neal, dwa lata później kupuje dom w Great Missenden, w którym w 1955 przychodzi na świat jego córka Olivia. W tym czasie ma premierę jego jedyna sztuka teatralne „The Honeys”. W 1957 roku kilka jego opowiadań zostaje zaadaptowanych w ramach serii „Alfred Hitchcock przedstawia”. W kolejnych latach na świat przychodzą jego córka Tessa, syn Theo. W 1961 roku ukazuje się pierwsza książka dla dzieci – „James and the Giant Peach” i zaczyna pracę nad kolejną. Rok później na zapalenie mózgu umiera najstarsza córka autora.

„Charlie i fabryka czekolady” ukazuje się w 1964 roku i staje się jedną z najsławniejszych osiągnięć literackich Dahala. W 1967 roku na podstawie jego tekstu zostaje naktencony film – jedna z części o Jamesie Bondzie – „Żyje się tylko dwa razy”. Rok później tworzy scenarusz do filmu „Nasz cudowny samochodzik”. W kolejnych latach ukazują się kolejne utwory dla dzieci, z których najsławniejsze to: „Wiedźmy”, „Czarodziejski palec”, „Charlie i wielka szklana winda”, „Danny mistrz świata”, „Fleje”, „Uki włóż” i „Fantastyczny pan Lis”. Część z nich doczekała się ekranizacji.

Pisarz zmarł w 1990 roku na białaczkę. Jego mottem życiowym były słowa: „Moja świeca z dwóch końców płonie, Nie przetrwa nocy, za krótki knot, Lecz przyjaciołom i wrogom moim, Nim się wypali da światła moc”. Roald Dahl patronuje fundacji swego imienia, która zajmuje się szkoleniem pielęgniarek zajmujących się przewlekle chorymi dziećmi w Wielkiej Brytanii. Pomaga także dzieciom z problemami neurologicznymi i hematologicznymi.



Mapa serwisu: