Przygotowanie - znaczenie, charakterystyka przywódców powstania listopadowego

W Przygotowaniu, które odbywa się ostatniej nocy 1799 roku w Górach Karpackich, czarci wydobywają z piekielnych oparów „głównych aktorów” wydarzeń powstańczych. Są to kolejno – Chłopicki, Czartoryski, Skrzynecki, Lelewel, Krukowiecki. Już sam fakt, że przywódców „tworzą” diabelskie moce wskazuje na pejoratywną charakterystykę tych osób.

Postacie kreowane w Przygotowaniu , w początkach XIX wieku brały czynny udział w życiu publicznym, były popularne. Słowacki przedstawia je poprzez sugestywne podkreślenie cech fizycznych, umysłowych, moralnych i duchowych. Są to portrety wodzów i polityków. Szkicując je, twórca opierał się na wiadomościach dotyczących ich poglądów i uczynków.

Grzegorz Józef Chłopicki - charakterystyka

Pierwszą charakteryzowaną postacią jest Grzegorz Józef Chłopicki (1771 – 1854). W szkicu Słowackiego jawi się jako:



„Stary – jakby ojciec dzieci,
Nie do boju, nie do trudu;
Dajmy mu na pośmiewisko
Sprzeczne z naturą nazwisko
Nazwijmy od słowa ludu,
Kmieciów, czyli nędznych chłopów”

Poeta krytykuje jego konserwatyzm, bierność militarną oraz uległość wobec caratu. Był dyktatorem powstania listopadowego, jednak nie wierzył w zwycięstwo Polaków.

W roku 1814 Aleksander I mianował go dowódcą pierwszej dywizji piechoty polskiej, lecz wkrótce potem Chłopicki popadł w konflikt z Wielkim Księciem Konstantym. Podał się do dymisji i usunął z życia wojskowego i politycznego. W zasadzie pozostawał bezczynny aż do wybuchu powstania. Wtedy powierzono mu dowództwo nad wojskami powstańczymi. Dyktaturę objął z własnej woli 5 grudnia 1830 roku i trwała ona do 17 stycznia 1831 roku.

W międzyczasie jednak car Mikołaj I zażądał kapitulacji powstania, wtedy Chłopicki złożył dyktaturę, ale nadal pozostawał faktycznym dowódcą armii – jako doradca nowego wodza Michała Radziwiłła.

Podczas walk powstańczych był mało zdecydowany, ponieważ nie wierzył w sukces armii polskiej. Uważał Rosję za potężniejszą militarnie i nie chciał konkurować z silniejszym wrogiem. Działania wojenne ograniczał do obrony, nie rozszerzając ekspansji. Wsławił się podczas walk pod Grochowem, choć ze względu na jego niesprecyzowany status (cywilny strój) dowódcy: Krukowiecki i Łubieński nie chcieli wypełniać rozkazów. Gdyby ich nie zignorowali, opracowany przez Chłopickiego odważny plan rozbicia sił rosyjskich byłby ogromnym sukcesem wojsk polskich.

Książe Adam Jerzy Czartoryski - charakterystyka

Drugie widmo wynurzające się z diabelskiego kotła przybiera postać księcia Adama Jerzego Czartoryskiego (1770 – 1861). Taki opis tej postaci przytacza Słowacki:

„Wyszedł jakiś człowiek godny (...)
Będą przed nim giąć kolana
Jest to stara twarz Rzymiana
Na pieniądzu wpół zatarta.
Dajmy mu na pośmiewisko
Sprzeczne z natura nazwisko
Ochrzcijmy imieniem Czarta.”

Adam Czartoryski przebywał na dworze cesarskim w Petersburgu, przyjaźnił się tam z późniejszym carem Aleksandrem I. Był jednym z jego zaufanych doradców oraz ministrem spraw zagranicznych cesarstwa (1804 – 1806). Opracował projekt konstytucji dla utworzonego na Kongresie Wiedeńskim (1815) Królestwa Polskiego. Miał duży wkład w powstanie Królestwa. Optował jednak za połączeniem Polski i Rosji jako wspólnego narodu pod berłem cesarza rosyjskiego. Był prezesem Rządu Narodowego, ale po wybuchu powstania obawiał się i starał ograniczać działania, które mogłyby doprowadzić do zerwania konstytucyjnych związków między Królestwem a cesarstwem.



W styczniu 1831 roku opowiedział się za detronizacją Mikołaja I. Podczas walk powstańczych nie liczył na sukcesy militarne Polaków. Uznawał przewagę Rosji. Opowiadał się również za ingerencją innych państw w sprawy polskie, sądząc, że interwencje dyplomatyczne innych krajów przyniosą rozwiązanie polskich dylematów. Po upadku powstania udał się na emigrację, tworząc w Paryżu ośrodek polskiego życia politycznego – Hotel Lambert.

Słowacki znał osobiście i szanował księcia, mimo różnic w poglądach. Jego ocena, w opisie poety, nie wypada zbyt negatywnie – Czartoryski jawi się jednak jako zbytnio powściągliwy polityk, który nie wierzy w odrodzenie i samodzielność Polski.

Jan Zygmunt Skrzynecki - charakterystyka

Następnym czarcim tworem jest Jan Zygmunt Skrzynecki (1787 1841). Oto jak charakteryzuje tą postać autor Kordiana:

„Wódz! Chodem raka przewini,
Jak ślimak rogiem uderzy,
Sprobuje - i do skorupy
Schowa rogi - i do skrzyni
Miejskiej zniesie planów trupy”

Słowacki niepochlebnie wypowiada się o Skrzyneckim. Ów w grudniu 1830 roku został mianowany generałem brygady wojsk powstańczych i dowódcą trzeciej dywizji piechoty. Po bitwie grochowskiej nadano mu tytuł naczelnego wodza. Był stronnikiem porozumienia z Rosją. Dążył do przyjaznych relacji z wrogiem. Powstrzymywał się od zdecydowanych działań wojennych, przez co ofensywne akcje wojsk polskich stawały się nieskuteczne. Zmarnował wiele korzystnych okazji. Dowodził w bitwie pod Ostrołęką (26 maja 1831), walki zakończyły się porażką Polaków. Po klęsce powstania wyjechał na emigrację, między innymi do Belgii. Potem wrócił i osiadł na stałe w Krakowie. Tutaj też zmarł.



Poeta krytykuje go za opieszałość w działaniach militarnych oraz popieranie związku z wrogim cesarstwem. Wzmianka o „skrzyni miejskiej” wiąże się z przegraną pod Ostrołęką. Wódz zamiast pozostać przy armii w okolicach Modlina, przeniósł swoją kwaterę na warszawską Pragę.

Julian Ursyn Niemcewicz - charakterystyka

Po Skrzyneckim z oparów wyłania się Julian Ursyn Niemcewicz (1758 – 1841) – działacz polityczny, poeta. W Kordianie scharakteryzowany jest następująco:

„Starzec, jak skowronek
Zastygły nad wspomnień bryłą,
Na wpół zastygłą, przegniłą.
Poeta – rycerz – starzec – nic,(...)”

Niemcewicz walczył u boku Kościuszki i wraz z nim został wzięty do niewoli. Razem też zostali oswobodzeni. Prowadził ożywioną działalność literacką i kulturalną, prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Był jednym z członków powstańczego Rządu Narodowego. Na życzenie tego Rządu wyjechał w 1831 roku z misją dyplomatyczną do Londynu, gdzie zabiegał o poparcie dla sprawy polskiej. Zasłynął komedią polityczną Powrót posła. Słowacki gani go za konserwatyzm - zbyt „przestarzałą” i mało wartościową działalność poetycką oraz za zbyt umiarkowane poglądy polityczne i społeczne.





strona:   - 1 -  - 2 - 

  Dowiedz się więcej