klp.plMotyw miasta – w powieści Quo Vadis Rzym ukazany został w momencie upadku starego świata i narodzin wiary chrześcijańskiej. Rzym jest miastem przepychu i rozpusty, rządzonym przez szalonego Nerona. To miejsce, w którym zderzają się dwa światy: pogańskich Rzymian oraz cichych i pokornych chrześcijan. Dzięki Apostołowi Piotrowi staje się również miejscem, z którego na świat wypłynie wiara, trwająca aż do dziś.
Motyw żony – Poppea Sabina, żona Nerona, to kobieta bezwzględna i okrutna, zimna i wyrachowana. Została małżonką cezara, nakłaniając go do zamordowania żony i matki. Od tamtej pory żyła w obawie, że pewnego dnia inna kobieta zajmie u boku władcy jej miejsce. Przez wiele lat miała nieograniczony wpływ na Miedzianobrodego. Jej przeciwieństwem jest Pomponia Grecyna, żona Plaucjusza, żyjąca w nieustannym smutku, ze świadomością, że Aulus nadal wyznaje wiarę pogańską i po śmierci nie będzie mógł połączyć się z nią w życiu wiecznym. Pomimo tej różnicy, Pomponia jest żoną wierną, troskliwą i oddaną. Wychowuje syna zgodnie z nakazami męża.
Motyw artysty – artystą – wyłącznie we własnej świadomości, jest Neron. Ten zakochany w sobie władca szuka natchnienia we wszystkim. Pisze wiersze, układa do nich muzykę i marzy o publicznych występach. Uwielbia oklaski i okrzyki zachwytu rozszalałego tłumu, choć w rzeczywistości jest marnym artystą i karykaturalnym aktorem. Przed wjazdem do płonącego Rzymu, ćwiczy odpowiednie pozy, a później wygłasza swój poemat Troika, dzięki któremu chciał zyskać sławę większą niż Homer.
Motyw Boga – Bóg chrześcijan w powieści ukazany został jako miłosierny i sprawiedliwy. Jest to przede wszystkim Bóg – człowiek, który z miłości do ludzi dał się ukrzyżować, aby odkupić ich winy. Staje się kimś bliskim chrześcijanom, dzięki Piotrowi, który był uczniem Chrystusa, widział jego męczeńską śmierć, a po wielu latach pojawił się w Rzymie, aby zbudować Kościół wyznawców jedynego Boga. Bóg chrześcijan uczy swoich wyznawców życia w miłości do bliźniego, cnocie i pokorze. Jest „wszechmiłością, wszechdobrem i wszechprawdą”. Za dobro i cnotę obiecuje nieśmiertelność.
Motyw dziecka – córka Nerona i Poppei, mała Augusta, była ukochanym dzieckiem cezara, lecz jej śmierć stała się dla niego jedynie okazją do teatralnego okazywania bólu i inspiracją do napisania kolejnego poematu. Tragiczne są losy małego Rufiusa, syna Poppei, który zasypia podczas odczytywania wierszy Nerona. Cezar uderza dziecko i wydaje na nie wyrok śmierci. Ciało uduszonego chłopca zostaje wrzucone do morza. Ten czyn świadczy jednocześnie o okrucieństwie i bezwzględności szalonego władcy.
Motyw kata – katami stali się Neron i Tygellin, którzy oskarżyli wyznawców Chrystusa o podpalenie Rzymu, aby odsunąć podejrzenia od siebie. Rozpoczęły się prześladowania, a następnie z rozkazu władcy zorganizowano igrzyska, podczas których śmierć niewinnych ofiar stała się widowiskiem dla rzymskich obywateli. Kat – Neron postanowił również urządzić przedstawienie z tragedii Winicjusza, zmuszając go, aby patrzył na walkę Ursusa z turem, do którego rogów przywiązana została Ligia. Katem stał się również Chilon Chilonides, wykorzystujący okazję, aby zemścić się na Winicjuszu. Grek wydał chrześcijan cezarowi, a później był zmuszony patrzeć na cierpienie ofiar, umierających na arenie amfiteatru.
Motyw konfliktu – konflikt wewnętrzny rozgrywa się w duszy Marka Winicjusza, rzymskiego patrycjusza, żołnierza, człowieka egoistycznego i porywczego, który w imię miłości do chrześcijańskiej dziewczyny, Ligii, stara się zrozumieć jej wiarę. Jest zdecydowany zostać chrześcijaninem, choć jego natura początkowo sprzeciwia się nowej nauce, odrzucając ją jako niezgodną z jego charakterem, przyzwyczajeniami i sposobem życia. Między apostołem Piotrem a Kryspusem rodzi się konflikt światopoglądowy. Kryspus, fanatycznie pojmujący swoją wiarę, potępiający miłość Ligii do rzymskiego patrycjusza, w dniach męczeństwa chrześcijan wieszczący rychłą apokalipsę stoi w opozycji do łagodnego, sprawiedliwego i miłosiernego Piotra. Kryspus nawołuje wyłącznie do życia w czystości i bezwzględnego oddania Bogu. Słowa Piotra zawsze potrafią ukoić serca chrześcijan, napełnić je nadzieją, a nie strachem przed sądem bożym. Kolejny konflikt, oparty na pozyskiwaniu wpływów na dworze Nerona, rozgrywał się między Tygellinem a Petroniuszem. Tygellin, człowiek okrutny i chętnie wypełniający rozkazy Nerona był dla cezara niezastąpiony w Rzymie, lecz kiedy rozmiłowany w sztuce władca szukał pochwał dla swoich dzieł, zawsze zwracał się do arbitra elegancji. Miłość Winicjusza i Ligii to jednocześnie konflikt dwóch światów. Młody patrycjusz, żyjący rozpustnym życiem rzymskim, chciał uczynić z Ligii nałożnicę, co było sprzeczne z jej wiarą.
Motyw miłości i śmierci – Eunice, niewolnica Petroniusza, zakochana w nim ukrywa swoje uczucia. Za wszelką cenę pragnie być przy ukochanym i sprzeciwia się rozkazowi mężczyzny, który nakazuje jej, by została kochanką Winicjusza. Z czasem elegant dostrzega piękną dziewczynę i zakochuje się w niej. Miłość odmienia jego życie tak bardzo, że zaczyna nawet lubić zapach fiołków, ponieważ są ulubionymi kwiatami ukochanej kobiety. Petroniusz pragnie wyzwolić Eunice, lecz dziewczyna odrzuca jego propozycję, chcąc być jego niewolnicą. Ich szczęście przerywa wiadomość, że Neron wydał rozkaz śmierci na arbitra elegancji. Eunice postanawia umrzeć razem z ukochanym.
Motyw miłości spełnionej – miłość Winicjusza i Ligii po wielu trudnościach znajduje spełnienie. Ich uczucie błogosławi najwyższy apostoł chrześcijan, Piotr. Miłość Marka do dziewczyny ulega głębokiej przemianie. Najpierw przede wszystkim pożąda ukochanej, zwracając uwagę na jej piękno. Później zaczyna dostrzegać różnicę między chrześcijanką a rzymskimi kobietami. Zauroczony jej łagodnością i delikatnością, jest gotów zostać chrześcijaninem tylko dlatego, by móc ją poślubić. Zrozumienie nauki chrześcijan i wiara w pomoc Chrystusa w chwili, kiedy Ursus ratuje zakładniczkę na arenie amfiteatru, sprawia, że miłość Marka dojrzewa i zmienia się w szczere uczucie. Zaczyna kochać wnętrze dziewczyny. W końcu odnajdują spokój i szczęście z dala od świata Rzymian, na Sycylii, gdzie zostają małżeństwem.
Motyw miłości nieszczęśliwej – Akte, kochanka Nerona, została porzucona przez cezara dla Poppei. Żyła przez wiele lat, rozpamiętując minione szczęście, nadal kochając władcę. Jako jedyna dostrzegała w nim człowieka dobrego, usprawiedliwiając jego postępowanie i winy wpływem innych osób. Pozostała mu wierna do jego śmierci.
Motyw śmierci – męczeńska śmierć chrześcijan podczas igrzysk urządzonych przez Nerona jest czymś zaskakującym i niezrozumiałym dla mieszkańców Rzymu. Wyznawcy Chrystusa umierają cicho i pokornie, bez strachu, z uśmiechem na twarzach, widząc w śmierci możliwość wiecznego szczęścia. Śmierć Chilona Chilonidesa jest dopełnieniem jego przemiany, która nastąpiła po tym, jak ujrzał płonącego Glauka, a ten wybaczył mu po raz kolejny krzywdę. W powieści pojawia się również wspomnienie śmierci Chrystusa, który dał się ukrzyżować dla zbawienia ludzkości.
Motyw cierpienia – cierpienie Marka Winicjusza wynika głównie z jego tęsknoty za Ligią i prób odnalezienia dziewczyny. W czasie prześladowań chrześcijan i po pojmaniu ukochanej, młodzieniec nie potrafi pogodzić się ze świadomością, że zakładniczka może zginąć na arenie amfiteatru. Ligia cierpi, ponieważ jej miłość do rzymskiego patrycjusza i poganina jest niezgodna z wyznawaną przez nią wiarą. Cierpienie Akte, dawnej kochanki Nerona, ma swoje źródło w świadomości, że ukochany mężczyzna porzucił ją dla innej kobiety i nigdy do niej nie wróci. Pomponia Grecyna żyje u boku męża, który nie wyznaje wiary chrześcijan i nadal czci rzymskich bogów, co jest głównym powodem jej cierpienia. Apostoł Piotr cierpi, widząc męczeństwo wyznawców Chrystusa.
Motyw władzy i władcy – Neron, władca imperium rzymskiego, jest okrutnym i szalonym cezarem. Nie interesuje się państwem, skupiając się wyłącznie na rozkoszy i rozwijaniu swoich artystycznych talentów. Jego władza, oparta przede wszystkim na zaspokajaniu własnych potrzeb, jest oparta na zbrodni i zemście na ludziach, którzy w jakiś sposób stają się mu nieprzychylni. Każe zamordować niewinne dziecko, które zasnęło podczas odczytywania przez niego wierszy. Jego pragnieniem jest ujrzenie płonącego miasta tylko po to, aby mógł dokończyć pisane dzieło i przewyższyć sławą Homera. Później, bez skrupułów, oskarża niewinnych chrześcijan o podpalenie Rzymu, żeby odsunąć od siebie wszelkie podejrzenia. Ze śmierci wyznawców Chrystusa czyni dla poddanych widowisko. Neron jest jednocześnie karykaturalnym obrazem władcy, wierzącego w swoje zdolności, dane przez bogów.
Motyw kobiety – Ligia, dobra i troskliwa chrześcijanka, odróżnia się od innych rzymskich kobiet. Jej serce, wypełnione miłosierdziem i wyznawanymi zasadami, nie zna nienawiści. Pomponia Grecyna jest kobietą wierną i łagodną, a fakt, że mąż nie jest wyznawcą Chrystusa, jest powodem jej smutku. Eunice, piękna niewolnica, bezgranicznie kocha swojego pana Petroniusza. Sprzeciwia się jego rozkazowi i z radością przyjmuje karę chłosty, ponieważ może zostać w domu Petroniusza. Największym dowodem jej miłości jest śmierć u boku ukochanego mężczyzny, ponieważ bez niego nie potrafiłaby żyć. Akte przez wiele lat żyje wspomnieniami szczęścia, które zaznała u boku Nerona i zaślepiona miłością, nie dostrzega jego okrutnego charakteru, usprawiedliwiając każdy jego postępek. Poppea Sabina, żona Nerona, jest kobietą bezwzględną i okrutną, znienawidzoną przez poddanych. Namówiła cezara do zamordowania matki i żony. Zazdrosna o urodę Ligii, pragnie zemścić się na dziewczynie, w obawie, że pewnego dnia Neron może ją dostrzec. Szczerym uczuciem darzyła jedynie swojego synka, Rufiusa, którego za wszelką cenę chciała uchronić przed wyrokiem, wydanym przez władcę.
Motyw ogrodu – ogrody przy stawach Agryppy stanowią swoisty obraz przepychu i rozpustnego życia Rzymian. Dla Marka Winicjusza udział w uczcie zakończył się odrzuceniem dawnego życia – odczuł wstręt do grzechu oraz zbrodni i zapragnął poznać naukę chrześcijan. W ogrodzie Nerona odbyło się widowisko, podczas którego na płonących palach ginęli wyznawcy Chrystusa. Tu właśnie Chilon Chilonides zrozumiał, jak bardzo skrzywdził Glaukusa i poprosił go o przebaczenie. Później przyjął w ogrodzie chrzest i stał się chrześcijaninem.
Motyw buntu – natura Marka Winicjusza buntuje się przeciwko nauce chrześcijan, która wydała mu się zaprzeczeniem wszystkich wyznawanych przez niego wartości. Ligia buntuje się przeciwko sposobowi, w jaki chce zdobyć ją młody patrycjusz i ucieka przed nim. Wyrazem buntu, który jest jednocześnie zwycięstwem nad Neronem, jest samobójstwo Petroniusza, który chciał umrzeć pięknie, uprzedzając wydany na niego wyrok. Niewolnica Eunice sprzeciwia się rozkazowi swego pana, co w Rzymie było niespotykane.
Motyw nadziei – nadzieja towarzyszyła nieustannie Winicjuszowi po pojmaniu Ligii przez Nerona. Również nauka chrześcijan dawała wyznawcom nadzieję na życie wieczne, obiecywane przez Chrystusa.
Motyw nieśmiertelności – nieśmiertelność obiecywał Chrystus swym wyznawcom, jeśli będą żyli zgodnie z cnotą, kierując się miłością do bliźniego. Prawda, głoszona przez apostoła Piotra w Ostrianum, zaskoczyła Winicjusza, który zrozumiał jak bardzo Bóg chrześcijan różni się od rzymskich bogów.
Motyw pokory wobec Boga – chrześcijanie z pokorą przyjmowali męczeńską śmierć na arenie amfiteatru. Umierali z nadzieją na życie wieczne, z uśmiechem na twarzach, w religijnym uniesieniu, dostrzegając w chwili śmierci możliwość połączenia się ze Zbawicielem. Również dumny Winicjusz nauczył się pokory wobec Chrystusa.
Motyw przemiany – przemiana wewnętrzna zachodzi w duszy Marka Winicjusza, rzymskiego patrycjusza, egoistycznego i dumnego. Młodzieniec, zakochany w chrześcijance, pod wpływem miłości początkowo zmienia swoje postępowanie, a później odkrywa prawdy głoszone przez chrześcijan. Z człowieka skupionego wyłącznie na własnych pragnieniach staje się chrześcijaninem, zdolnym do miłości bliźniego. W sercu Chilona Chilonidesa, donosiciela i oszusta, nastawionego na łatwy zarobek, zachodzi przemiana w obliczu męczeńskiej śmierci wyznawców Chrystusa, których wydał Neronowi. Udręczony wyrzutami sumienia, patrząc na umierającego Glaukusa, który przebacza wyrządzone mu przez Greka krzywdy, oskarża publicznie cezara o podpalenie miasta. Nawrócony przez Pawła z Tarsu, przyjmuje chrzest i umiera śmiercią męczeńską na krzyżu. Przemianie ulega również świat Rzymian, opętany szaleństwem zbrodni i rozpusty. Następuje jego schyłek, a na gruzach imperium powstaje zalążek cywilizacji chrześcijańskiej, która w odróżnieniu od antycznego świata, przetrwała wieki.
Motyw przyjaźni – prawdziwym przyjacielem Marka Winicjusza jest Petroniusz. Od pierwszej chwili stara się pomóc młodzieńcowi w zdobyciu Ligii, służy mu radą i stara się uchronić go przed wszelkimi niebezpieczeństwami. Kierowany przywiązaniem i litością dla zakochanego siostrzeńca, chce uwolnić Ligię z rąk Nerona.
Motyw samobójstwa – samobójstwo popełniają Petroniusz i Eunice. Elegant, pragnący umrzeć pięknie i godnie, podejmuje decyzję o ostatecznym kroku w chwili, kiedy dowiaduje się, że Neron wydał na niego wyrok śmierci. Mężczyzna nie obawia się śmierci, przeczuwając od jakiegoś czasu jej nadejście. Urządza ucztę, na którą zaprasza augustianów i rozkazuje lekarzowi, aby otworzył mu żyły. Zakochania w Petroniuszu Eunice, wiedząc, że nie będzie potrafiła żyć bez swojego pana, decyduje się umrzeć razem z nim. Wraz z ich śmiercią zginęło w Rzymie to, co pozostało jeszcze światu – piękno i poezja.
Motyw szaleństwa – szalonym jest Neron, władca imperium. Rozmiłowany w rozkoszach życia, rozpuście i własnym talencie, marzy o sławie i uwielbieniu poddanych. Nikt nie potrafi przewidzieć jego decyzji i rozporządzeń. Opętany pragnieniem napisania Troiki, wydaje rozkaz podpalenia Rzymu, aby ujrzeć płonące miasto i znaleźć odpowiednie natchnienie.
Motyw szczęścia – Marek Winicjusz, początkowo odrzucający naukę chrześcijan, odnajduje prawdziwe szczęście, stając się wyznawcą Chrystusa. Zostaje mężem ukochanej kobiety i zaznaje spokoju, wierząc, że czuwa nad nimi Zbawiciel. Szczęściem dla chrześcijan jest sama wiara, głosząca miłość i oddanie Bogu.
Motyw ucznia i mistrza – uczniem i mistrzem w Quo vadis są Marek Winicjusz – bogaty patrycjusz, poganin i Paweł z Tarsu – apostoł chrześcijan. Młodzieniec, starający się zrozumieć naukę wyznawców Chrystusa, odbywa wiele rozmów z Pawłem, po których zaczyna zastanawiać się nad życiem na dworze Nerona oraz staje się stopniowo chrześcijaninem.
Motyw zbrodni – zbrodnia była podstawowym sposobem sprawowania władzy przez Nerona. Cezar najpierw zamordował matkę, brata i żonę, a następnie przez wiele lat wydawał wyroki śmierci na ludzi, którzy stawali się dla niego nieprzychylni. Rządy Nerona to czas niepewności dla jego poddanych. Zbrodnia stała się dla nich czymś powszechnym i normalnym.
Autor: