klp.plSam gatunek dramatu wywodził się z tradycji antycznej. Renesans odziedziczył jednak poza wzorem greckim średniowieczne widowiska religijne – misteria. W okresie reformacji teatr stał się atrakcyjnym sposobem propagandy idei, co także przyczyniło się do jego rozwoju w Renesansie. Starożytny ideał opierał się na zasadach: decorum, mimezis, katharsis, zasadzie trzech jedności. Treść sztuk mogła dotyczyć środowisk elitarnych, spraw społecznych, tragicznych wyborów jednostek. Aktorzy zaś – jedynie mężczyźni – używali masek do zaznaczenia emocji postaci. Średniowiecze natomiast odgrywało sceny z życia i Męki Chrystusa (Pasja). Tak jak w Antyku, wymowa religijna sztuk teatralnych była pierwszorzędna. Dramat i teatr elżbietański wychodzą poza ramy obu tradycji. Z czasem teatr przestał być sceną dla pokazywania cnót, dobra, wartości religijnych. W Londynie uważano tę rozrywkę za niemoralną, groźną, dlatego pierwszy teatr powstał poza murami miasta w 1576 r. Jednak sami aktorzy cieszyli się szacunkiem i poważaniem społeczeństwa. Tworzyli zespoły, gromadzące też czasem dramaturgów.
William Szekspir
Szekspir żył w latach 1564-1616. Był dramaturgiem angielskim, tworzącym w czasach rządów królowej Elżbiety. Uważany jest za najwybitniejszego dramaturga wszech czasów. Nikt nie zrobił dla żadnej ze sztuk tak wiele, jak Szekspir dla teatru i dramatu. Był właściwie samoukiem, wywodzącym się z rodziny mieszczańskiej o chłopskich korzeniach. Zaczynał swoją karierę jako sługa w trupie teatralnej, potem jako aktor, aż wreszcie zaczął pisać sztuki i reżyserować przedstawienia. Dorobił się majątku, uzyskał dla rodziny szlachectwo.
Szekspir ustalił charakter dramatopisarstwa i wzór teatru, który utrzymał się przez całe czasy nowożytne. Uprawiał komedię, kroniki historyczne i tragedię. Był człowiekiem, który nie tylko przyczynił się do rozwoju angielskiego języka literackiego, ale przede wszystkim wykreował wzorce myślenia o człowieku, wybiegające nawet poza ducha Renesansu. Ponadczasowe postaci Hamleta, Makbeta, króla Leara, Romea i Julii – znane są dziś każdemu. Wpisały się w mentalność Europy tak doskonale, jak niegdyś mitologia grecka i rzymska, jak historie biblijne. Szekspir miał świadomość Renesansu, nowej epoki, potęgi rozwijających się wtedy idei humanizmu, wiary w postęp. Jego twórczość jest wyrazem doskonałego rozumienia ducha Odrodzenia, genialności w pojmowaniu ludzkiej jednostki oraz masy społecznej.
Szekspirowskie analizy ludzkich charakterów nie są zawsze optymistyczne i budujące wartości. Postać Makbeta i przedstawiona w sztuce wizja problemu władzy, winy, kary, ludzkiego sumienia – stanowią kompendium wiedzy o ciemnej stronie natury ludzkiej. Forma dramatu Szekspirowskiego zrywa z regułami Antyku. Brak trzech jedności, chóru, brak masek. Postaci wywodzą się z różnych warstw społecznych i są bardzo zindywidualizowane, nie pozbawione jednak cech uniwersalnych. Przymioty uniwersalne wiążą się jednak zawsze z głęboką psychiką ludzką. Język dramaturga jest nasycony poetyckością – występują: rytm, miara wierszowa, metafory, obrazowe porównania, wątki realistyczne i fantastyczne. Szekspir jest twórcą nowego świata literackiego, w którym bohaterowie, istniejący w świecie nasyconym sygnałami z zaświatów i z krainy wyobraźni, doświadczają emocji, problemów lub prowadzą walki myślowe – bliskie każdemu człowiekowi.
Główne dzieła Szekspira:
- Komedie: Sen nocy letniej, Komedia pomyłek, Poskromienie złośnicy, Wesołe kumoszki z Windsoru, Wieczór trzech króli, Miarka za miarkę, Jak wam się podoba
- Kroniki historyczne: Król Jan, Ryszard II, Henryk IV, Henryk V, Henryk VI, Ryszard III, Henryk VIII, Juliusz Cezar, Antoniusz i Kleopatra
- Tragedie: Romeo i Julia, Hamlet, Otello, Król Lear, Makbet
- Baśnie dramatyczne: Sen nocy letniej.
Cechy dramatu szekspirowskiego
Dramaty tworzone przez Szekspira były na tyle nowatorskie, iż zyskały miano dramatów szekspirowskich. Do ich głównych cech zaliczamy:
- Naruszenie klasycznej reguły trzech jedności – miejsca, czasu i akcji, stosowanej w dramatach antycznych. Utwory rozgrywają się w wielu przestrzeniach, akcja trwa wiele lat, występują liczne wątki poboczne.
- Złamanie zasady decorum, czyli odpowiedniości stylów i środków wyrazu.
- Naruszenie wprowadzonej przez Sofoklesa zasady, w myśl której na scenie mogło przebywać jednocześnie nie więcej niż trzech aktorów. W dziełach Szekspira zdarzają się sceny zbiorowe.
- Występowanie scen krwawych, drastycznych, ukazanych bezpośrednio, a nie pośrednio, poprzez opis.
- Bohaterowie ulegają transformacjom, popadają w skrajne stany emocjonalne, mają bogate życie psychiczne.
- Występowanie sfery fantastycznej, ponadnaturalnej, upiorów, duchów, czarownic.
- Plastyczny język, pełen metafor, porównań, dialogów.
Autor: