Elementy dramatu antycznego i szekspirowskiego w II cz. Dziadów

II część Dziadów Adama Mickiewicza wnosi wiele nowego do literatury polskiej, równocześnie jest jednak głęboko osadzona w tradycji. Można w niej odnaleźć elementy nawiązujące do dramatu antycznego i szekspirowskiego.

Podobieństwa między tragedią grecką a II częścią Dziadów dają się zauważyć zarówno w sferze konstrukcji dramatu, jak i jego problematyki. Dramat antyczny początkowo był dialogiem prowadzonym przez koryfeusza (przodownika) z chórem, później zbudowany był z wypowiedzi aktorów i chóru. Mickiewiczowskie Dziady mają również takiego przewodnika – osobę, która nadaje bieg wszystkim wydarzeniom. Wypowiedzi i czynności Guślarza konstruują całą akcję, przeplatając się w wypowiedziami Chóru i pojawiających się kolejno zjaw. Chór – podobnie jak w teatrze greckim – rozpoczyna i kończy utwór. Wypowiedzi te będą więc odpowiednikiem greckich parodos i exodos. Wewnątrz dramatu chór spełniał rolę komentującą wydarzenia pokazywane na scenie. W Dziadach partie chóru wzmacniają i utrwalają słowa, które padły na scenie, poprzez powtórzenie akcentują wszystkie najważniejsze wypowiedzi.

Mickiewicz dochowuje również wierności obowiązującej w dramacie antycznym zasadzie trzech jedności, tj. jedności czasu, miejsca i akcji. Akcja koncentruje się w przycmentarnej kaplicy i nie wykracza poza kilka wieczornych i nocnych godzin (obrzęd zaczyna się, kiedy już jest ciemno i kończy tuż po północy), dotyczy też jedynie wydarzeń związanych z samą uroczystością Dziadów i przybyłych na nie zjaw. Pojawiające się duchy można zestawić w kontrastowe pary (niczym Antygonę i Ismenę, Kreona i Hajmona), tu mamy pary: Aniołki-dzieci – Widmo Złego Pana oraz pasterka Zosia – milczące Widmo. Wierność antycznym zasadom przejawia się również w rezygnacji z wprowadzenia na scenę elementów okropności, ohydy. W tragedii greckiej wydarzenia takie rozgrywały się poza sceną i były jedynie przez bohaterów relacjonowane, w dramacie Mickiewicza najstraszniejsza ze zjaw – Widmo Złego Pana, nie wchodzi do kaplicy, zjawę widać jedynie zza okna (fakt ten ma dodatkową motywację – największy grzesznik po prostu nie może wkroczyć na obszar sacrum).
Grecy, tworząc swoje tragedie, sięgali do mitologii, rodzimych pieśni, dzieł Homera. Mickiewicz również sięga do rodzimej, pradawnej tradycji. Jego uwaga koncentruje się na tajemnej uroczystości obchodzonej na cmentarzach ku czci zmarłych przodków. Święto Dziadów znane i obchodzone na terenach Litwy, Białorusi i wschodnich kresach Polski jeszcze w czasach pogańskich, przetworzone przez poetę na literackie tworzywo, jest takim samym źródłem, jak dla Greków ich kulturowa tradycja. Łączy ono dodatkowo dziewiętnastowieczny utwór z tekstami starożytnymi poprzez sferę wierzeń, odniesień do praw boskich, które powinny determinować nasze wybory (Antygona). Wspólne są konsekwencje złamania owych praw – człowiek odpowiada za swój los i po śmierci musi rozliczyć się ze swoich czynów. Inaczej jednak niż w dramacie antycznym, człowiek w Dziadach ma wybór. Znając – dzięki uczestnictwu w pradawnym obrzędzie – prawdy, które muszą wcielić w życie, wiedząc, na czym polega człowieczeństwo, sam decyduje, jak postępować. Sam kształtuje swoje życie i ponosi konsekwencje swoich czynów. Kategorią determinującą życie bohaterów greckich dramatów był tragizm, który nie dawał im szansy – czegokolwiek by nie uczynili, zawsze musiało się to obrócić przeciwko nim (tragizm Antygony, Edypa).

strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 - 

  Dowiedz się więcej