klp.plGeneza
Treść Zemsty ma swe źródło w autentycznym konflikcie. Otóż gdy w 1828 roku Fredro ożenił się z Zofią Skarbkową, otrzymał w posagu m.in. połowę starego zamku w Odrzykoniu. Druga należała do innej rodziny. Przeglądając papiery otrzymanego majątku znalazł akta procesowe właścicieli zamku z XVII wieku. Byli nimi Piotr Firlej i Jan Skotnicki. Firlej zajmował zamek dolny, zaś słynny z pieniactwa Skotnicki – górny.
Firlej, jako wojewoda, uważał Skotnickiego za niegodnego siebie sąsiada i dokuczał mu jak mógł. Napastowany rewanżował się, kierując rynny na dolny zamek. Wojewoda napadał z kolei na robotników naprawiających mur i niszczył zalewające go rynny. Skończyło się oczywiście w trybunale. Skotnicki proces wygrał, ale kres zatargowi położył dopiero ślub syna wojewody Piotra Firleja z kasztelanką, Zofią Skotnicką.
Literackie tworzywo Fredro miał zatem pod ręką. Zemstę napisał w roku 1833, jako twórca już czterdziestoletni, mający w dorobku sporo komedii i innych utworów. Prapremiera Zemsty odbyła się w 1834 roku we Lwowie, edycja książkowa miała miejsce dopiero cztery lata później, w 1838.
Słowo “zemsta” było używane za czasów Fredry w kontekście “zemsta na wrogu”, dlatego carska cenzura nakazała po warszawskiej premierze w sierpniu 1845 r. rozszerzyć tytuł na “Zemsta na mur graniczny”.
1.Boy-Żeleński T., Staropolski obyczaj, [w:] Obrachunki fredrowskie, oprac. H. Markiewicz, Warszawa 1954.
2.Chrzanowski I., O komediach Aleksandra Fredry, Kraków 1917, s. 289-306.
3.Chrzanowski I., „Zemsta” Fredry jako komedia tradycyjna, „Rok Polski” 1917, nr 7-8.
4.Inglot M., Uwagi o czasie akcji „Zemsty” i rodowodzie literackim postaci Papkina, „Prace Literackie”, t. VII, Wrocław 1965.
5.Kreczmar J., Tradycja i nowatorstwo, „Teatr” 1953, nr 13-18.
6.Kucharski E., Wstęp do: A. Fredro, Zemsta, BN, S. I, nr 32, wyd. VII, Wrocław 1948.
7.Peiper T., Gra rytmów w „Zemście”, „Teatr” 1949, nr 6.
8.Pigoń S., Przemiany „Zemsty” [w:] W pracowni Aleksandra Fredry, Warszawa 1956.
9.Wyka K., Przedmowa do: A. Fredro, Zemsta, Warszawa 1954.
Treść Zemsty ma swe źródło w autentycznym konflikcie. Otóż gdy w 1828 roku Fredro ożenił się z Zofią Skarbkową, otrzymał w posagu m.in. połowę starego zamku w Odrzykoniu. Druga należała do innej rodziny. Przeglądając papiery otrzymanego majątku znalazł akta procesowe właścicieli zamku z XVII wieku. Byli nimi Piotr Firlej i Jan Skotnicki. Firlej zajmował zamek dolny, zaś słynny z pieniactwa Skotnicki – górny.
Firlej, jako wojewoda, uważał Skotnickiego za niegodnego siebie sąsiada i dokuczał mu jak mógł. Napastowany rewanżował się, kierując rynny na dolny zamek. Wojewoda napadał z kolei na robotników naprawiających mur i niszczył zalewające go rynny. Skończyło się oczywiście w trybunale. Skotnicki proces wygrał, ale kres zatargowi położył dopiero ślub syna wojewody Piotra Firleja z kasztelanką, Zofią Skotnicką.
Literackie tworzywo Fredro miał zatem pod ręką. Zemstę napisał w roku 1833, jako twórca już czterdziestoletni, mający w dorobku sporo komedii i innych utworów. Prapremiera Zemsty odbyła się w 1834 roku we Lwowie, edycja książkowa miała miejsce dopiero cztery lata później, w 1838.
Słowo “zemsta” było używane za czasów Fredry w kontekście “zemsta na wrogu”, dlatego carska cenzura nakazała po warszawskiej premierze w sierpniu 1845 r. rozszerzyć tytuł na “Zemsta na mur graniczny”.
Bibliografia
1.Boy-Żeleński T., Staropolski obyczaj, [w:] Obrachunki fredrowskie, oprac. H. Markiewicz, Warszawa 1954.
2.Chrzanowski I., O komediach Aleksandra Fredry, Kraków 1917, s. 289-306.
3.Chrzanowski I., „Zemsta” Fredry jako komedia tradycyjna, „Rok Polski” 1917, nr 7-8.
4.Inglot M., Uwagi o czasie akcji „Zemsty” i rodowodzie literackim postaci Papkina, „Prace Literackie”, t. VII, Wrocław 1965.
5.Kreczmar J., Tradycja i nowatorstwo, „Teatr” 1953, nr 13-18.
6.Kucharski E., Wstęp do: A. Fredro, Zemsta, BN, S. I, nr 32, wyd. VII, Wrocław 1948.
7.Peiper T., Gra rytmów w „Zemście”, „Teatr” 1949, nr 6.
8.Pigoń S., Przemiany „Zemsty” [w:] W pracowni Aleksandra Fredry, Warszawa 1956.
9.Wyka K., Przedmowa do: A. Fredro, Zemsta, Warszawa 1954.
Mapa serwisu:
- Aleksander Fredro - biografia
- Zemsta - streszczenie krótkie
- Zemsta - streszczenie szczegółowe
- Zemsta - opracowanie
- Geneza Zemsty Fredry
- Czas i miejsce akcji Zemsty
- Charakterystyka bohaterów Zemsty
- Wątek miłosny w Zemście - miłość Wacława i Klary
- Rodzaje komizmu - dlaczego się śmiejemy gdy czytamy Zemstę
- Historia sporu o zamek
- Charakterystyka szlachty w „Zemście”
- Plan wydarzeń Zemsty
- Budowa i język „Zemsty”
- Znaczenie i uniwersalizm Zemsty
- Charakterystyka porównawcza Cześnika i Rejenta
- „Zemsta” cechy komedii (dramat)
- Znaczenie tytułu i motta „Zemsty”
- Główne wątki w „Zemście”
- Konstrukcja akcji w Zemście
- Zemsta - cytaty