Dramat jest obok epiki i liryki jednym z trzech rodzajów literackich. Sytuuje się
na pograniczu literatury i teatru - jest przeznaczony do wystawienia na scenie, a wywodzi się ze starożytnych
greckich obrzędów związanych ze świętem boga wina – Dionizosa. (dramat antyczny). Wystawiano wówczas na scenie teatru greckiego sztuki (tragedie, komedie polityczne), w których główną postacią był kozioł – wyobrażany jako bożek Pan (symboliczny bóg strzegący pasterzy i ich trzód o tułowiu i twarzy mężczyzny, z rogami, ogonem i brodą) opowiadający historię, mit.
Zewnętrzna budowa dramatu
Cechami odróżniającymi dramat od epiki i liryki są: - brak osoby wypowiadającej czyli narratora lub podmiotu lirycznego,
- obiektywizacja świata przedstawionego – nie zależy on od narratora czy podmiotu lirycznego,
- centralna rola akcji – brak refleksji i komentarzy odautorskich – akcja jest wyrażona w dialogach i monologach (poszczególne kwestie postaci),
- charakterystyka bohaterów dokonuje się poprzez ich działania (brak opisów) lub też charakteryzują je inne postacie dramatu na zasadzie wypowiedzi o nich – wszelkie dane dotyczące wyglądu postaci, komentarze ich zachowań, ewentualne wskazówki dotyczące sytuacji na scenie ujęte są w
didaskaliach – czyli tekście pobocznym o charakterze informacyjnym,
- tekst jest zbudowany z dialogów i podzielony na role (wypowiadają się poszczególni bohaterowie).
Dramat przedstawia
bohaterów uwikłanych w konflikty, których nie potrafią rozwiązać. Jeżeli zakończenie dramatu nie przynosi
żadnego rozwiązania i kończy się źle - tragicznie, mamy do czynienia z tragedią, jeżeli
problem zostaje rozwiązany i wszystko kończy się dobrze – jest to
komedia. Tak w prosty sposób można sklasyfikować dramat i wyodrębnić jego cechy.
[srd]Główne odmiany dramatu to tragedia i komedia, choć w połowie XIX wieku granice te stały się płynne.
Przykładowe typy dramatu: dramat antyczny, dramat romantyczny, dramat poetycki, dramat absurdu, dramat mieszczański, dramat liturgiczny, dramat psychologiczny, dramat realistyczny i dramat historyczny. Do gatunków dramatycznych zaliczymy również
operę, operetkę, misterium, tragikomedię.
- podział na akty i sceny:
Akt I: 8 scen
Akt II: 9 scen
Akt III: 7 scen
Akt IV: 13 scen. - tekst poboczny –
didaskalia; przykład:
„Papkin, po francusku ubrany, przy szpadzie; krótkie spodnie, buty okrągłe do pół łydki, tupet i harcopf, kapelusz stosowany – pod pachą parę pistoletów, zawsze prędko mówi” (z Aktu I, sceny 2)
- podział na role: Cześnik, Rejent, Podstolina, Wacław, Klara, Papkin i in.
-
brak narratora – wypowiedzi samych bohaterów:
„Papkin: Patrz Cześniku – poznasz przecie...
Cześnik: Cóż mam poznać?
Papkin: Wystrzelony, / Wypalony
Dyndalski: Gdzieś na wrony.” - kreowanie świata poprzez
dialogi i monologi; przykład
monologu z zaznaczeniem
didaskaliów typu:
„na stronie”: Podstolina:
„Od Cześnika ma zlecenie
I zachodzi tak z daleka
Tam, gdzie go się dawno czeka.
Głupi mędrek.”
-
zasada trzech jedności (w dawniejszych czasach) - akcja trwająca 24 godziny, jedno miejsce wydarzeń, jeden problem: akcja w
„Zemście” toczy się w ciągu jednego dnia, dotyczy jednego miejsca: zamku należący do Cześnika i Rejenta i zbudowana jest wokół jednego nadrzędnego problemu: sporu o mur graniczny.
Budowa wewnętrzna dramatu – cechy komedii na przykładzie „Zemsty”: Ekspozycja – wstęp; przedstawienie bohaterów, zarysowanie głównego wątku, stworzenie sytuacji wyjściowej , z której wynikają dalsze.
W
Zemście, w sześciu scenach I aktu poznajemy wszystkich bohaterów oraz relacje między nimi. Przedstawione są plany małżeńskie Cześnika, dylematy Wacława i Klary, którzy ze względu na nieprzyjazne „układy” rodzinne i sąsiedzkie nie mogą być razem. Naszkicowany jest główny konflikt – spór o mur graniczny między nienawidzącymi się właścicielami zamku: Raptusiewiczem i Milczkiem.
Zawiązanie i rozwój akcji - przedstawienie głównego wątku i wątków pobocznych, stopniowanie napięcia i rozwój konfliktu.
Akcja zaczyna rozwijać się wraz z przybyciem Papkina – człowieka do „zadań specjalnych”, któremu Cześnik powierza „misję” pozyskania Podstoliny – Raptusiewicz zamierza się z nią ożenić. Do końca
aktu II akcja toczy się powoli, czytelnik poznaje szczegóły znajomości Wacława z Podstoliną, „romantyczne” plany Papkina względem Klary oraz późniejsze (po kłótni o mur) zamierzenia Cześnika – zamysł pojedynku z Rejentem. Dopiero w
III akcie akcja nabiera tempa, a dzieje się tak za sprawą Podstoliny, zwiedzionej podstępem Milczka – wdowa, nie bacząc na konsekwencje, zrywa zaręczyny i gotowa jest wyjść za Rejentowicza. Konflikt przybiera na sile, tym bardziej, że decyzja ojca i Hanny pogrąża w rozpaczy Wacława zakochanego z wzajemnością w Klarze. Papkin zostaje wyrzucony przez Rejenta i niesie swojemu panu złe nowiny. W
akcie IV Raptusiewicz snuje „projekt zwabienia” Wacława na swoją stronę, wzywa go i zmusza do ślubu z bratanicą.
strona:
- 1 - - 2 - 
klp.pl
Autor: