Mezopotamia, kraj leżący w dolinie Tygrysu i Eufratu, to miejsce powstania kolejnych cywilizacji: państwa Sumerów, Babilonii i Asyrii. Niezwykle ważna dla rozwoju Europy była cywilizacja sumeryjska. Sumerowie osiedlili się w Mezopotami ok. 3000 r. p.n.e, w okresie III tysiąclecia wynaleźli pismo klinowe, co miało ogromny wpływ na rozwój ich kultury.
Sumerowie wyznawali politeizm (wielobóstwo), stworzyli mity, pieśni i modlitwy. Mitologia sumeryjska jest podobna do znanej nam dobrze mitologii greckiej – w wierzeniach Sumerów prarodzicielką świata była Nammu, która zrodziła boga niebios – Anu, od którego pochodzi cała rzesza pomniejszych bóstw.
Kultura sumeryjska wydała na świat pierwsze dzieło literackie – wierszowany epos w dwunasty księgach o tytule Gilgamesz (Epos o Gilgameszu). Powstał on ok. 2300-2200 r. p.n.e. Jego głównym bohaterem jest tytułowy Gilgamesz, władca Uruk, w dwóch trzecich bóg, w jednej trzeciej człowiek. Bogowie wysyłają przeciw niemu ulepionego przez siebie z gliny praczłowieka Enkidu. Mimo początkowej wrogości Gilgamesz i Enkidu zaprzyjaźniają się i dokonują wspólnie bohaterskich czynów. Gilgamesz próbuje zdobyć dla przyjaciela w krainie zmarłych środek zapewniający nieśmiertelność, aby zapobiec jego śmierci. Nie udaje mu się jednak to, Enkidu umiera, a Gilgamesz wyprawia mu wspaniały pogrzeb.
Ważny wkład w rozwój kultury i literatury europejskiej miała kolejna kultura babilońska, która także stworzyła własną literaturę. Do najbardziej znanych dzieł literackich należy babiloński opis stworzenia świata, zapisany na siedmiu tabliczkach w formie eposu Enuma elisz.