klp.plJak rozpoznać dramat?
Utwory dramatyczne wyróżniają się na tle epickich i lirycznych nie tylko przeznaczeniem, ale i samą budową.
Dobrze wiedzieć
Konstrukcja dramatu opiera się na dialogach, monologach oraz bezpośrednich zwrotach do publiczności/ czytelników (tzw. parabaza).
Obecne są didaskalia czyli „tekst poboczny”, niewygłaszany przez bohaterów (są to wskazówki piszącego dla czytelników i wystawiających dramat. Didaskalia dotyczą wyglądu bohaterów, ruchu scenicznego, samej scenografii, oświetlenia. Zwykle zapisane są innym krojem lub kolorem pisma).
Konstrukcja dramatu opiera się na dialogach, monologach oraz bezpośrednich zwrotach do publiczności/ czytelników (tzw. parabaza).
Obecne są didaskalia czyli „tekst poboczny”, niewygłaszany przez bohaterów (są to wskazówki piszącego dla czytelników i wystawiających dramat. Didaskalia dotyczą wyglądu bohaterów, ruchu scenicznego, samej scenografii, oświetlenia. Zwykle zapisane są innym krojem lub kolorem pisma).
Dramaty posiadają jasny podział na akty, sceny i odsłony.
Świat przedstawiony w utworach dramatycznych
Możemy wyróżnić kilka podstawowych cech, chociaż należy pamiętać, że dramatopisarze często grają z klasyczną konwencją.
1. Wyraziście zarysowana akcja – w tradycyjnych gatunkach przechodzi przez 5 faz: ekspozycja – rozwinięcie – punkt kulminacyjny – perypetie – rozwiązanie.
2. Szczególna rola konfliktu i intrygi.
3. Jednowątkowy przebieg zdarzeń.
4. Silna kondensacja czasu fabuły oraz ograniczenie miejsca akcji.
Rygory określające kompozycję dramatu różnią się w zależności od epoki. Najsłynniejsza, a zarazem najbardziej wymagająca, zasada wywodzi się ze starożytności. Jest to zasada trzech jedności (akcji, miejsca, czasu).
Najważniejsze gatunki dramatyczne i przykłady
1) Tragedia: najstarszy gatunek dramatu stworzony w antycznej Grecji. Pisany według ściśle określonych reguł (zasada trzech jedności, zasada decorum, o losach bohaterów decydowało przeznaczenie). Przykłady: Antygona, Król Edyp Sofoklesa.
2) Komedia: pogodna i żartobliwa, charakteryzująca się dynamiczną akcją i pomyślnym rozwiązaniem dla bohaterów. Przykłady: Skąpiec, Świętoszek Moliera, Zemsta, Śluby panieńskie A. Fredry.
3) Dramat romantyczny: łamie reguły dramatu klasycznego, wzorując się na dramatach Szekspirowskich. Odrzuca zasadę trzech jedności, zasadę decorum, chętnie czerpie z innych gatunków. W dramacie romantycznym odnajdziemy postacie fantastyczne, elementy liryki i epiki. Przykłady: Faust J.W. Goethego, Dziady A. Mickiewicza, Kordian J. Słowackiego, Nie-boska komedia I. Krasińskiego.
4) Dramat groteskowy: kolejny gatunek, który burzy klasyczną koncepcję dramatu; jest gatunkiem nowoczesnym, typowym dla XX wieku; nie obowiązują w nim żadne podstawowe zasady komponowania dramatu, np. nie ma podziału na akty i sceny, akcja nie posuwa się naprzód. Gatunek korzysta z groteski, nonsensu, parodii. Przykłady: Czekając na Godota S. Becketta, Lekcja E. Ionesco, Iwona księżniczka Burgunda W. Gombrowicza, Kartoteka T. Różewicza, Tango S. Mrożka.
4) Opera: widowisko słowno-muzyczne; składa się z arii (solowych występów wokalnych), partii chóralnych, występów orkiestrowych, ale też epizodów tanecznych. Przykłady: Halka S. Moniuszki, Czarodziejski flet W.A. Mozarta, Carmen G. Bizeta.
Autor: