Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl Lektury Analizy i interpretacje Motywy literackie Epoki

Alegoria w literaturze i sztuce, czyli okręt, sowa i kostucha

Wyobraź sobie ponurą kostuchę. Ma długi czarny płaszcz, ukrytą pod kapturem twarz, a w chudej dłoni ściska kosę. Jak myślisz, co ona oznacza? To nie było podchwytliwe pytanie – kostucha to alegoria śmierci. Możesz na nią trafić w utworach literackich, ale też sztukach plastycznych, a nawet grach komputerowych (jeśli choć raz grałeś w serię The Sims, na pewno się na nią natknąłeś).

Jakie znasz inne przykłady alegorii, po... więcej



Co to jest animizacja? Funkcje, rodzaje i przykłady

Animizacja jest środkiem stylistycznym, który polega na przypisywaniu cech ożywionych (takich jak uczucia, myśli, intencje) do obiektów nieożywionych, zjawisk natury, idei czy abstrakcyjnych pojęć. Na przykład: "Wiatr szepce w koronach drzew"

Animizacja to jeden z rodzajów metafory.

Metafora to specyficzny związek wyrazów, w którym zestawione słowa tracą swoje podstawowe,... więcej



Co to jest antyteza? Funkcja i przykłady antytezy

Antyteza jest celowym zestawieniem dwóch elementów przeciwstawnych do siebie znaczeniowo (czyli kontrastowych) w jedną całość. Często towarzyszą jej:
paralelizm składniowy – stosowanie ciągów zdań o takiej samej lub podobnej budowiepowtórzenia – wielokrotne użycie tego samego elementu językowego, np. wyrazuantonimy – przeciwieństwo, odwrotność znaczeniowa danego wyrazu

Głównym celem antytezy... więcej



Co to jest apostrofa? Funkcja i przykłady

Apostrofa jest bezpośrednim zwrotem do osób, zwierząt, bóstw, idei, wartości, symboli, wydarzeń, przedmiotów lub pojęć. Zawsze musi być wyrażona w wołaczu, czyli siódmym przypadku deklinacji lub w mianowniku w funkcji wołacza.
Spójrz teraz na najpopularniejszy w literaturze polskiej przykład apostrofy:
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba...
więcej



Co to jest archaizm? Rodzaje archaizmów, przykłady

Archaizmy to słowa lub wyrażenia, które wyszły z powszechnego użycia i zostały zastąpione nowymi formami językowymi. Występują przede wszystkim w starszych tekstach literackich lub stylizowanych na takie.
Wówczas nadają tekstom staroświecki lub formalny charakter. Mogą też pojawiać się w dialogach postaci z przeszłości w celu zwiększenia autentyczności języka.

Archaizm a archaizacja językowa
Pojęcia te są ze sobą ściśle... więcej



Co to jest epitet dynamiczny?

Epitet dynamiczny to określenie, które ma na celu wyrażenie ruchu lub zmienności. Jest to forma opisowa, która dodaje dynamizmu i ruchu do obrazów, które tworzy. Służy do przedstawienia zmiany stanu, procesu lub działania, które ma miejsce w określonym czasie.

Przykładami mogą tutaj być: "uciekający zając", "galopujący koń", "spacerujący człowiek".

Do utworzenia epitetu dynamicznego niezbędny będzie... więcej



Co to jest epitet metaforyczny?

Epitet metaforyczny to zwrot, który opisuje dany przedmiot, człowieka czy zjawisko w sposób bardzo plastyczny, obrazowy, ale nie dosłowny. Wykorzystany w tym celu przymiotnik traci swoje podstawowe znaczenie, zyskując zupełnie nowe.

Przykład: "słowa ostre jak brzytwa" - krytyczne, obraźliwe słowa, które w metaforycznym sensie mogą ranić jak ostra brzytwa.

Przykład z literatury: Julian Przyboś "Dynamo":
"Rwany trybami maszyn, żarty piecami... więcej



Co to jest epitet parzysty?

Epitet parzysty to wyjątkowy rodzaj epitetu, najczęściej występujący w poezji oraz prozie. Do jego stworzenia potrzebujemy bowiem dwóch określeń dla jednego obiektu, zjawiska czy człowieka. Za przykład niech posłuży nam "duży, drewniany stół". Epitet parzysty służy nie tylko ubogaceniu wypowiedzi, obrazowemu „namalowaniu” świata przedstawionego, ale też pozwala szczegółowiej określić opisywany rzeczownik. Ciekawymi... więcej



Co to jest epitet podmiotowy?

Epitet podmiotowy pozwala mówiącemu określić dany przedmiot, zjawisko lub osobę, jednocześnie oddając własny emocjonalny stosunek. Jego prostsza, potoczna nazwa to epitet uczuciowy, gdyż właśnie mówi często o uczuciach, np. oszałamiająca kobieta, fantastyczny serial, przerażający korytarz.

Spójrz na przykład wykorzystania epitetu podmiotowego przez Jana Kochanowskiego w Trenie... więcej



Co to jest epitet przedmiotowy?

Epitet przedmiotowy to najczęściej stosowany epitet w języku polskim. Pozwala określać przedmioty, osoby czy zjawiska bez nacechowania emocjonalnego. Przekazuje raczej fakty i obserwacje – bez nastawienia mówiącego, np. wysoki budynek, zielone liście.

Zobacz, jak z epitetów przedmiotowych korzystał Stefan Żeromski w Syzyfowych pracach:
"Chłopak siedzący na koźle, podobny do... więcej



Co to jest epitet stały?

Epitet stały jest to przymiotnik lub wyrażenie, które jest regularnie i powtarzalnie używane w odniesieniu do określonej osoby, rzeczy lub idei, dodając jej pewne charakterystyczne cechy lub atrybuty, np. "Bóg Wszechmogący".

Epitety stałe często występowały w literaturze antycznej, chociażby w eposach Homera: "boski Hektor", "szybkonogi Achilles", "piękna Afrodyta".

Zobacz fragment Odysei Homera, przełożonej... więcej



Co to jest epitet superlatywny?

Epitet superlatywny pojawia się zawsze wtedy, kiedy określamy coś przymiotnikiem w stopniu najwyższym: najszybszy biegacz, najładniejsza dziewczyna, najdłuższa noc.

Najwyższy stopień przymiotnika pozwala wyodrębnić spośród innych obiektów, ludzi czy zjawisk te, które mają największe natężenie jakiejś cechy, np. najwyższy, najpiękniejszy,... więcej



Co to jest epitet tautologiczny?

Epitet tautologiczny swoją nazwę nosi od słowa "tautologia". Ten rodzaj epitetu podkreśla lub powtarza znaczenie, jakie automatycznie niesie już ze sobą opisywany rzeczownik.
Tautologia - konstrukcja językowa, w której poszczególne wyrazy powtarzają swoje znaczenie, np.: tylko i wyłącznie.

Na przykład: słodki cukier. Oczywistym jest przecież, że cukier... więcej



Co to jest epitet złożony?

Epitet złożony powstaje wskutek twórczego połączenia dwóch wyrazów, tworząc w efekcie neologizm.
Neologizm – nowy wyraz, wyrażenie bądź zwrot, dotąd nieużywany w języku. Musi być utworzony według zasad słowotwórstwa.
Przykładem epitetu złożonego może być przymiotnik złotousty. Zauważ, że słowo to jest połączeniem dwóch innych wyrazów: złoty oraz usta. Dosłownie oznacza, że ktoś ma złote... więcej



Co to jest epitet zdobiący?

... więcej



Co to jest epitet? Rodzaje, funkcja i przykłady

Epitet to figura retoryczna, która opisuje w sposób charakterystyczny, cechę lub cechy postaci, miejsca, obiektu czy zdarzenia (rzeczownika). Stosowany w celu wywołania konkretnych skojarzeń lub emocji. Epitet może występować pod postacią przymiotnika oraz imiesłowu.

Funkcje epitetów
Główną funkcją epitetu w zdaniu jest określenie, wpłynięcie na wyraz, przed którym... więcej



Co to jest eufemizm? Definicja, przykłady

Eufemizm to figura retoryczna, która pozwala złagodzić wulgarne, obraźliwe lub niepoprawne sformułowanie bądź słowo, zamieniając je na inne.

Kiedy stosujemy eufemizmy?
Najczęściej korzystamy z mocy eufemizmów w sytuacjach, kiedy pewne tabu (społeczne, moralne, religijne lub inne) zabrania mówić nam o pewnych kwestiach w sposób dosłowny. Innym razem wykorzystujemy eufemizmy ze względu na uprzejmość czy współczucie,... więcej



Co to jest hiperbola? Definicja z przykładami z literatury

W mowie potocznej i uproszczonej postaci hiperbola jest przedstawieniem jakiejś postaci, przedmiotu czy zjawiska w sposób wyolbrzymiający ich wygląd, znaczenie lub oddziaływanie. Brzmi skomplikowanie? Przykłady z życia codziennego powinny to nieco rozjaśnić:
Ta lekcja była tak monotonna, że umierałam z nudów.
Kiedy on rzuci jakiś żart, to cała sala pęka ze śmiechu.
Nie widziałam go już pół roku, więc usycham z tęsknoty.
Od...
więcej



Co to jest inwersja? Definicja z przykładami z literatury i filmu

Inwersja jest taką budową zdania, która polega na zmianie kolejności wyrazów tak, by odbiegała od przyjętej normy. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa inversio, czyli odwrócenie. Klasyczny szyk zdania w języku polskim zakłada pojawienie się podmiotu, a zaraz po nim orzeczenia i pozostałych części zdania.

Na... więcej



Co to jest inwokacja? Definicja, funkcja, przykłady

Inwokacja - to termin literacki pochodzący od łacińskiego słowa "invocatio", co oznacza "wezwanie". Jest to rozbudowana apostrofa, w której autor utworu zwraca się do bóstwa, muzy z prośbą o natchnienie, wsparcie lub przewodnictwo w procesie twórczym.

Choć inwokacja najbardziej znana jest z eposów klasycznych, to występuje również w literaturze nowożytnej i współczesnej,... więcej



Co to jest ironia? Jak rozpoznać ironię? Jakie są funkcje ironii?

Czym jest ironia i jak ją rozpoznać?
Ironia polega na celowym doprowadzeniu do sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej rozumieniem właściwym, wyrażonym nie wprost. Opiera się na zamierzonej niezgodności pomiędzy tym, co jest mówione, a faktem, do którego się odnosi.
Już sama etymologia słowa ironia jest dosyć zabawna. Pochodzi bowiem od greckiego słowa eironeia, które znaczy udawanie głupiego.... więcej



Co to jest kontrast? Definicja i przykłady z literatury

Kontrast to zabieg stosowany w literaturze, sztuce czy filmie polegający na przedstawieniu danego zjawiska poprzez ukazanie go na tle zjawiska zupełnie przeciwnego.

Stosowanie kontrastu powoduje, że tekst literacki staje się ciekawszy i bardziej intrygujący. Występujące w nim postacie nabierają wielowymiarowości, zmieniają – zarówno samych siebie, jak i rzeczywistość. Jego stosowanie ani odczytywanie nie jest trudne. Wymaga jedynie... więcej



Co to jest metafora? Definicja i przykłady

Metafora to specyficzny związek wyrazów (związek frazeologiczny), w którym zestawione wyrazy tracą swoje podstawowe, dosłowne znaczenie, a zyskują nowe, metaforyczne znaczenie. Metafora wykorzystuje podobieństwo cech, skojarzeń lub wrażeń.

Przykłady:
Zosia ma stalowe nerwy.
Michał boi się własnego cienia.

Nowy związek wyrazowy (czyli ten metaforyczny) musi być zbudowany tak, by dosłowne znaczenia słów... więcej



Co to jest metonimia (zamiennia)? Definicja i przykłady

Metonimia, inaczej nazywana zamiennią, opiera się na zastosowaniu pewnych uproszczeń lub wyrazów, które są w ścisłym związku z wyrazami, które stanowią przedmiot wypowiedzi. Pozwala uprościć wypowiedź, skondensować ją, nadać jej odpowiedni charakter lub wzmocnić przekaz. Jest to rodzaj metafory.

Ważne jest, by do skonstruowania metonimii wykorzystać słowa, które budzą jednoznaczne skojarzenia z tematem wypowiedzi, są dla odbiorców... więcej



Co to jest onomatopeja? Definicja z przykładami

Onomatopeja jest to figura stylistyczna, która służy naśladowaniu dźwięków otoczenia, przedmiotów, ludzi lub zwierząt. Celem onomatopei jest nie tylko podkreślenie dźwięku i nadanie tekstowi rytmu, ale też wywołanie określonych emocji, a także po prostu udekorowanie języka.

Sposoby tworzenia onomatopei (z przykładami z literatury)
1. Stosowanie w tekście wyrazów określających rodzaj dźwięku, np. zgrzytać,... więcej



Co to jest paradoks? Definicja, funkcja i przykłady z literatury

Paradoks pochodzi od greckiego słowa paradoksos, czyli: nieoczekiwany, zadziwiający. Jest twierdzeniem, które poprowadzone logicznie krok po kroku, doprowadza nas do sprzecznych lub zaskakujących wniosków.

Na przykład:
"Trzeba mieć wiele cierpliwości, by się jej nauczyć" Stanisław Jerzy Lec

Zauważ, że aby nauczyć się cierpliwości, potrzebujemy… cierpliwości. Owa sprzeczność jest jednak jedynie pozorna, gdyż paradoks... więcej



Co to jest personifikacja? Definicja z przykładami

Personifikacja to figura stylistyczna, która polega na przypisywaniu cech ludzkich (takich jak emocje, zachowania, czy intencje) do obiektów nieożywionych, zwierząt, czy abstrakcyjnych pojęć. Jest to forma metafory, która pozwala na bardziej obrazowe i emocjonalne przedstawienie elementów, które normalnie nie posiadają ludzkich atrybutów.

Chociaż personifikacja do złudzenia przypomina animizację... więcej



Co to jest synekdocha (ogarnienie)? Definicja i przykłady

Synekdocha to figura stylistyczna, w której część czegoś jest używana do reprezentowania całości, lub odwrotnie, całość jest używana do reprezentowania części.

Ta często stosowana w języku potocznym metafora, czyli inaczej ogarnienie. W literaturze i języku potocznym mamy do czynienia z kilkoma rodzajami synekdoch. Są to:
część zamiast całości: witam w moich skromnych progach, mieszkamy pod jednym dachem;
całość... więcej



Co to jet elipsa (wyrzutnia)?

Elipsa jest to figura retoryczna, polegająca na celowym pominięciu oczywistego elementu zdania – stąd jej druga nazwa, czyli wyrzutnia. Do opuszczenia wybranej części zdania dochodzi wyłącznie wtedy, kiedy odbiorca z kontekstu może domyślić się, co nadawca miał na myśli.

Elipsa jest stosowana w mowie potocznej oraz w literaturze, jako środek stylistyczny. Potocznie nazwana skrótem myślowym - ma na celu zwiększenie... więcej



Co to są antonimy? Definicja, przykłady, rodzaje antonimów

Antonim to wyraz o przeciwstawnym znaczeniu. Jego przeciwieństwem jest synonim, który określa wyrazy bliskoznaczne.

Bardzo często antonimy tworzy się za pomocą przedrostka anty-, nie- lub a-. Zobacz to na przykładach:
sympatia – antypatia
wielki – niewielki
synchroniczny – asynchroniczny


Antonimy to inaczej wyrazy przeciwstawne względem znaczenia innego wyrazu. Samo słowo antonim pochodzi z języka greckiego, gdzie... więcej



Coto jest epitet statyczny?

... więcej



Czym jest aluzja literacka?

Aluzja literacka – jeden ze środków stylistycznych, który w celowy i przemyślany sposób pozwala rozszerzyć kontekst danego dzieła, nawiązując do zupełnie innych dzieł – wcześniejszych bądź współczesnych.
Autorzy mogą dokonywać tego w różny sposób: poprzez bezpośrednie cytowanie, „pożyczanie” bohaterów, nawiązywanie do tytułów czy polemizowanie z nimi.

Warunki skutecznej aluzji literackiej:
Aluzja... więcej



Figura retoryczna – wszystko, co powinieneś o niej wiedzieć

Alegoria, animizacja, apostrofa, oksymoron – zapewne nie raz spotkałeś się już z tymi określeniami. Czy wiesz jednak, co je łączy? Wszystkie znajdują się we wspólnym zbiorze, który nazywamy figurami retorycznymi. Mianem figury retorycznej określać będziemy wszystkie środki językowe, których nie stosuje się w mowie potocznej. Ich celem jest nadanie wypowiedzi literackiej walorów estetycznych lub zwiększenie jej sugestywności.... więcej



Jak odróżnić dopełnienie od okolicznika?

Różnica między okolicznikiem a dopełnieniem w zdaniu polega na rodzaju związku, jaki te elementy mają z orzeczeniem, oraz na ich funkcji w zdaniu. Najłatwiej rozpoznać te części zdania zadając pytania pomocnicze.

- Dopełnienie uzupełnia znaczenie czasownika, odpowiadając na pytania z deklinacji (poza mianownikiem i wołaczem)... więcej



Jak odróżnić dopełnienie od przydawki?

Dopełnienie określa orzeczenie (czyli czasownik), a przydawka określa rzeczowniki w zdaniu.

Spójrz na poniższy przykład:
Dzieci wybrały prezent dla nauczyciela.

Podmiotem jest rzeczownik "dzieci", orzeczeniem jest czasownik "wybrały". Dopełnienie określa orzeczenie, więc rzeczownik "prezent" określa czasownik "wybrały". Z kolei dla nauczyciela określa już nie samo orzeczenie, a dokładniej opisuje rzeczownik "prezent". Jest to... więcej



Jak rozróżnić ironię od sarkazmu?

Główna różnica między ironią a sarkazmem, leży w ładunku emocjonalnym, jakie ze sobą niosą. Ironia często jest formą zabawnego żartu, może być nieco uszczypliwa wobec nadawcy (lub kogokolwiek innego), ale wcale nie musi. Z kolei sarkazm zawsze występuje w towarzystwie dosyć negatywnych emocji: zjadliwości, złośliwości, uszczypliwości. Jest formą szyderstwa, bywa używany... więcej



Jakie są rodzaje antonimów?

Antonimy to słowa, które mają przeciwne lub przeciwnie skierowane znaczenia w stosunku do siebie. Na przykład, "ciemność" i "jasność" są antonimami, podobnie jak "miłość" i "nienawiść". Wyróżniamy antonimy:

Antonimy właściwe
Antonimy właściwe opierają się na bezpośrednim przeciwieństwie (jasny – ciemny, duży – mały, ostry – łagodny). Do... więcej



Jakie są rodzaje ironii?

W potocznym użyciu możemy wyróżnić trzy rodzaje ironii:
ironię sytuacyjną,ironie losu,ironie historii,
Omówmy krótko każdą z nich na przykładach:
Ironia sytuacyjna – wyobraź sobie, że kelner w restauracji prezentuje klientom „nietłukące się” naczynia, a na dowód ich niezniszczalności rzuca jeden o ziemię. Talerz rozpryskuje się w efekcie na małe kawałeczki.

Ironia losu – dobrym... więcej



Oksymoron – epitet sprzeczny

Gorzkie szczęście, gorący lód, stary młodzieniec, mroczna jasność – zapewne nie raz słysząc podobne określenia, przyłapałeś się na łapaniu za głowę z myślą: „ale jak to możliwe?”. Wszystkie takie niedorzeczne związki naturalnie przeciwstawnych wyrazów noszą nazwę oksymoronu lub epitetu sprzecznego. W końcu przeczą sobie wzajemnie – przecież lód nie może być gorący, młodzieniec stary, a jasność mroczna, prawda? Dziś... więcej



Peryfraza – niby to samo, ale inaczej

Peryfraza to jedna z ciekawszych figur stylistycznych. Jej znaczenie zmieniało się bowiem przez lata. Dawna peryfraza była rodzajem poetyckiej zagadki, której wychwycenie i odgadnięcie warunkowało to, czy zrozumiemy cały utwór. Dzisiaj peryfraza to omówienie danego słowa innymi wyrazami. Taka peryfraza zwykle jest dosyć jasna i zrozumiała dla odbiorców. Co więcej, wyszła poza literaturę, więc śmiało korzystamy z niej w codziennym... więcej



Porównanie – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć

Blada jak ściana, wierny jak pies, głupi jak but… Zapewne nie raz w swoim życiu zastosowałeś podobne konstrukcje, by podkreślić czyjąś cechę. Owa konstrukcja nosi nazwę porównania i jest bardzo interesującym środkiem stylistycznym, z którego namiętnie korzystają niemal wszyscy twórcy literaccy. Aby porównanie w literaturze się udało, autor musi mu nadać odpowiednią konstrukcję oraz kształt. Czym dokładnie jest... więcej



Powtórzenie – błąd, który czasem bywa… poprawny

Zapewne nie raz zauważyłeś na swoim sprawdzonym już wypracowaniu napisany przez nauczyciela skrót pow. Dokładnie takim zapisem oznacza się błąd zwany powtórzeniem. Musisz jednak wiedzieć, że nie w każdym przypadku zastosowanie powtórzenia będzie niepoprawne. Kiedy autor tekstu literackiego używa go świadomie, z jasno określonym celem, powtórzenie staje się doskonałym środkiem stylistycznym. Dziś dowiesz się, na czym polega, po... więcej



Przerzutnia – definicja z przykładami

Czy zdarzyło Ci się kiedyś recytować lub czytać na głos inwokację Pana Tadeusza? Na pewno Ci się zdarzyło! Już na samym początku mamy tam ciekawy fragment:
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie

Jak przeczytać na głos te wersy? Na jednym wdechu? A może dwóch? W którym momencie... więcej



Pytanie retoryczne - kiedy odpowiedź jest niepotrzebna

Są w naszym życiu pytania, które zadajemy, nie oczekując odpowiedzi. Po co było nam to wszystko? Czy miłość nie jest w życiu najważniejsza? Czy jest jeszcze sprawiedliwość na tym świecie? Pytania retoryczne, bo o nich mowa, skłaniają do refleksji, przemyśleń lub chwilowego zatrzymania się. Stosujemy je w mowie potocznej, jednak ich moc doskonale znają osoby, przemawiające publicznie (np. politycy) oraz twórcy literaccy.... więcej



Retrospekcja – powrót do przeszłości

Czytając książki lub oglądając filmy, na pewno choć raz natknąłeś się na przeskok czasowy, czyli przeniesienie fabuły do przeszłości lub przyszłości. Sytuacja, w której ktoś wraca we wspomnieniach do wydarzeń przeszłych, nosi nazwę retrospekcji. Z jej mocy garściami czerpią twórcy filmów czy seriali, ale musisz wiedzieć, że retrospekcja to także zabieg literacki, stosowany w utworach epickich. Czym jest retrospekcja w literaturze... więcej