klp.plAlegoria w literaturze i sztuce, czyli okręt, sowa i kostucha
Wyobraź sobie ponurą kostuchę. Ma długi czarny płaszcz, ukrytą pod kapturem twarz, a w chudej dłoni ściska kosę. Jak myślisz, co ona oznacza? To nie było podchwytliwe pytanie – kostucha to alegoria śmierci. Możesz na nią trafić w utworach literackich, ale też sztukach plastycznych, a nawet grach komputerowych (jeśli choć raz grałeś w serię The Sims, na pewno się na nią natknąłeś).Jakie znasz inne przykłady alegorii, po... więcej
Co to jest animizacja? Funkcje, rodzaje i przykłady
Animizacja jest środkiem stylistycznym, który polega na przypisywaniu cech ożywionych (takich jak uczucia, myśli, intencje) do obiektów nieożywionych, zjawisk natury, idei czy abstrakcyjnych pojęć. Na przykład: "Wiatr szepce w koronach drzew"Animizacja to jeden z rodzajów metafory.
Metafora to specyficzny związek wyrazów, w którym zestawione słowa tracą swoje podstawowe,... więcej
Co to jest antyteza? Funkcja i przykłady antytezy
Antyteza jest celowym zestawieniem dwóch elementów przeciwstawnych do siebie znaczeniowo (czyli kontrastowych) w jedną całość. Często towarzyszą jej:paralelizm składniowy – stosowanie ciągów zdań o takiej samej lub podobnej budowiepowtórzenia – wielokrotne użycie tego samego elementu językowego, np. wyrazuantonimy – przeciwieństwo, odwrotność znaczeniowa danego wyrazu
Głównym celem antytezy... więcej
Co to jest apostrofa? Funkcja i przykłady
Apostrofa jest bezpośrednim zwrotem do osób, zwierząt, bóstw, idei, wartości, symboli, wydarzeń, przedmiotów lub pojęć. Zawsze musi być wyrażona w wołaczu, czyli siódmym przypadku deklinacji lub w mianowniku w funkcji wołacza.Spójrz teraz na najpopularniejszy w literaturze polskiej przykład apostrofy:
Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.więcej
Ile cię trzeba...
Co to jest archaizm? Rodzaje archaizmów, przykłady
Archaizmy to słowa lub wyrażenia, które wyszły z powszechnego użycia i zostały zastąpione nowymi formami językowymi. Występują przede wszystkim w starszych tekstach literackich lub stylizowanych na takie.Wówczas nadają tekstom staroświecki lub formalny charakter. Mogą też pojawiać się w dialogach postaci z przeszłości w celu zwiększenia autentyczności języka.
Archaizm a archaizacja językowa
Pojęcia te są ze sobą ściśle... więcej
Co to jest epitet dynamiczny?
Epitet dynamiczny to określenie, które ma na celu wyrażenie ruchu lub zmienności. Jest to forma opisowa, która dodaje dynamizmu i ruchu do obrazów, które tworzy. Służy do przedstawienia zmiany stanu, procesu lub działania, które ma miejsce w określonym czasie.Przykładami mogą tutaj być: "uciekający zając", "galopujący koń", "spacerujący człowiek".
Do utworzenia epitetu dynamicznego niezbędny będzie... więcej
Co to jest epitet metaforyczny?
Epitet metaforyczny to zwrot, który opisuje dany przedmiot, człowieka czy zjawisko w sposób bardzo plastyczny, obrazowy, ale nie dosłowny. Wykorzystany w tym celu przymiotnik traci swoje podstawowe znaczenie, zyskując zupełnie nowe.Przykład: "słowa ostre jak brzytwa" - krytyczne, obraźliwe słowa, które w metaforycznym sensie mogą ranić jak ostra brzytwa.
Przykład z literatury: Julian Przyboś "Dynamo":
"Rwany trybami maszyn, żarty piecami... więcej
Co to jest epitet parzysty?
Epitet parzysty to wyjątkowy rodzaj epitetu, najczęściej występujący w poezji oraz prozie. Do jego stworzenia potrzebujemy bowiem dwóch określeń dla jednego obiektu, zjawiska czy człowieka. Za przykład niech posłuży nam "duży, drewniany stół". Epitet parzysty służy nie tylko ubogaceniu wypowiedzi, obrazowemu „namalowaniu” świata przedstawionego, ale też pozwala szczegółowiej określić opisywany rzeczownik. Ciekawymi... więcejCo to jest epitet podmiotowy?
Epitet podmiotowy pozwala mówiącemu określić dany przedmiot, zjawisko lub osobę, jednocześnie oddając własny emocjonalny stosunek. Jego prostsza, potoczna nazwa to epitet uczuciowy, gdyż właśnie mówi często o uczuciach, np. oszałamiająca kobieta, fantastyczny serial, przerażający korytarz.Spójrz na przykład wykorzystania epitetu podmiotowego przez Jana Kochanowskiego w Trenie... więcej
Co to jest epitet przedmiotowy?
Epitet przedmiotowy to najczęściej stosowany epitet w języku polskim. Pozwala określać przedmioty, osoby czy zjawiska bez nacechowania emocjonalnego. Przekazuje raczej fakty i obserwacje – bez nastawienia mówiącego, np. wysoki budynek, zielone liście.Zobacz, jak z epitetów przedmiotowych korzystał Stefan Żeromski w Syzyfowych pracach:
"Chłopak siedzący na koźle, podobny do... więcej
Co to jest epitet stały?
Epitet stały jest to przymiotnik lub wyrażenie, które jest regularnie i powtarzalnie używane w odniesieniu do określonej osoby, rzeczy lub idei, dodając jej pewne charakterystyczne cechy lub atrybuty, np. "Bóg Wszechmogący".Epitety stałe często występowały w literaturze antycznej, chociażby w eposach Homera: "boski Hektor", "szybkonogi Achilles", "piękna Afrodyta".
Zobacz fragment Odysei Homera, przełożonej... więcej
Co to jest epitet superlatywny?
Epitet superlatywny pojawia się zawsze wtedy, kiedy określamy coś przymiotnikiem w stopniu najwyższym: najszybszy biegacz, najładniejsza dziewczyna, najdłuższa noc.Najwyższy stopień przymiotnika pozwala wyodrębnić spośród innych obiektów, ludzi czy zjawisk te, które mają największe natężenie jakiejś cechy, np. najwyższy, najpiękniejszy,... więcej
Co to jest epitet tautologiczny?
Epitet tautologiczny swoją nazwę nosi od słowa "tautologia". Ten rodzaj epitetu podkreśla lub powtarza znaczenie, jakie automatycznie niesie już ze sobą opisywany rzeczownik.Tautologia - konstrukcja językowa, w której poszczególne wyrazy powtarzają swoje znaczenie, np.: tylko i wyłącznie.
Na przykład: słodki cukier. Oczywistym jest przecież, że cukier... więcej
Co to jest epitet złożony?
Epitet złożony powstaje wskutek twórczego połączenia dwóch wyrazów, tworząc w efekcie neologizm.Neologizm – nowy wyraz, wyrażenie bądź zwrot, dotąd nieużywany w języku. Musi być utworzony według zasad słowotwórstwa.
Przykładem epitetu złożonego może być przymiotnik złotousty. Zauważ, że słowo to jest połączeniem dwóch innych wyrazów: złoty oraz usta. Dosłownie oznacza, że ktoś ma złote... więcej
Co to jest epitet zdobiący?
... więcejCo to jest epitet? Rodzaje, funkcja i przykłady
Epitet to figura retoryczna, która opisuje w sposób charakterystyczny, cechę lub cechy postaci, miejsca, obiektu czy zdarzenia (rzeczownika). Stosowany w celu wywołania konkretnych skojarzeń lub emocji. Epitet może występować pod postacią przymiotnika oraz imiesłowu.Funkcje epitetów
Główną funkcją epitetu w zdaniu jest określenie, wpłynięcie na wyraz, przed którym... więcej
Co to jest eufemizm? Definicja, przykłady
Eufemizm to figura retoryczna, która pozwala złagodzić wulgarne, obraźliwe lub niepoprawne sformułowanie bądź słowo, zamieniając je na inne.Kiedy stosujemy eufemizmy?
Najczęściej korzystamy z mocy eufemizmów w sytuacjach, kiedy pewne tabu (społeczne, moralne, religijne lub inne) zabrania mówić nam o pewnych kwestiach w sposób dosłowny. Innym razem wykorzystujemy eufemizmy ze względu na uprzejmość czy współczucie,... więcej
Co to jest hiperbola? Definicja z przykładami z literatury
W mowie potocznej i uproszczonej postaci hiperbola jest przedstawieniem jakiejś postaci, przedmiotu czy zjawiska w sposób wyolbrzymiający ich wygląd, znaczenie lub oddziaływanie. Brzmi skomplikowanie? Przykłady z życia codziennego powinny to nieco rozjaśnić:Ta lekcja była tak monotonna, że umierałam z nudów.więcej
Kiedy on rzuci jakiś żart, to cała sala pęka ze śmiechu.
Nie widziałam go już pół roku, więc usycham z tęsknoty.
Od...
Co to jest inwersja? Definicja z przykładami z literatury i filmu
Inwersja jest taką budową zdania, która polega na zmianie kolejności wyrazów tak, by odbiegała od przyjętej normy. Jej nazwa pochodzi od łacińskiego słowa inversio, czyli odwrócenie. Klasyczny szyk zdania w języku polskim zakłada pojawienie się podmiotu, a zaraz po nim orzeczenia i pozostałych części zdania.Na... więcej
Co to jest inwokacja? Definicja, funkcja, przykłady
Inwokacja - to termin literacki pochodzący od łacińskiego słowa "invocatio", co oznacza "wezwanie". Jest to rozbudowana apostrofa, w której autor utworu zwraca się do bóstwa, muzy z prośbą o natchnienie, wsparcie lub przewodnictwo w procesie twórczym.Choć inwokacja najbardziej znana jest z eposów klasycznych, to występuje również w literaturze nowożytnej i współczesnej,... więcej
Co to jest ironia? Jak rozpoznać ironię? Jakie są funkcje ironii?
Czym jest ironia i jak ją rozpoznać?Ironia polega na celowym doprowadzeniu do sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej rozumieniem właściwym, wyrażonym nie wprost. Opiera się na zamierzonej niezgodności pomiędzy tym, co jest mówione, a faktem, do którego się odnosi.
Już sama etymologia słowa ironia jest dosyć zabawna. Pochodzi bowiem od greckiego słowa eironeia, które znaczy udawanie głupiego.... więcej
Co to jest kontrast? Definicja i przykłady z literatury
Kontrast to zabieg stosowany w literaturze, sztuce czy filmie polegający na przedstawieniu danego zjawiska poprzez ukazanie go na tle zjawiska zupełnie przeciwnego.Stosowanie kontrastu powoduje, że tekst literacki staje się ciekawszy i bardziej intrygujący. Występujące w nim postacie nabierają wielowymiarowości, zmieniają – zarówno samych siebie, jak i rzeczywistość. Jego stosowanie ani odczytywanie nie jest trudne. Wymaga jedynie... więcej
Co to jest metafora? Definicja i przykłady
Metafora to specyficzny związek wyrazów (związek frazeologiczny), w którym zestawione wyrazy tracą swoje podstawowe, dosłowne znaczenie, a zyskują nowe, metaforyczne znaczenie. Metafora wykorzystuje podobieństwo cech, skojarzeń lub wrażeń.Przykłady:
Zosia ma stalowe nerwy.
Michał boi się własnego cienia.
Nowy związek wyrazowy (czyli ten metaforyczny) musi być zbudowany tak, by dosłowne znaczenia słów... więcej
Co to jest metonimia (zamiennia)? Definicja i przykłady
Metonimia, inaczej nazywana zamiennią, opiera się na zastosowaniu pewnych uproszczeń lub wyrazów, które są w ścisłym związku z wyrazami, które stanowią przedmiot wypowiedzi. Pozwala uprościć wypowiedź, skondensować ją, nadać jej odpowiedni charakter lub wzmocnić przekaz. Jest to rodzaj metafory.Ważne jest, by do skonstruowania metonimii wykorzystać słowa, które budzą jednoznaczne skojarzenia z tematem wypowiedzi, są dla odbiorców... więcej
Co to jest onomatopeja? Definicja z przykładami
Onomatopeja jest to figura stylistyczna, która służy naśladowaniu dźwięków otoczenia, przedmiotów, ludzi lub zwierząt. Celem onomatopei jest nie tylko podkreślenie dźwięku i nadanie tekstowi rytmu, ale też wywołanie określonych emocji, a także po prostu udekorowanie języka.Sposoby tworzenia onomatopei (z przykładami z literatury)
1. Stosowanie w tekście wyrazów określających rodzaj dźwięku, np. zgrzytać,... więcej
Co to jest paradoks? Definicja, funkcja i przykłady z literatury
Paradoks pochodzi od greckiego słowa paradoksos, czyli: nieoczekiwany, zadziwiający. Jest twierdzeniem, które poprowadzone logicznie krok po kroku, doprowadza nas do sprzecznych lub zaskakujących wniosków.Na przykład:
"Trzeba mieć wiele cierpliwości, by się jej nauczyć" Stanisław Jerzy Lec
Zauważ, że aby nauczyć się cierpliwości, potrzebujemy… cierpliwości. Owa sprzeczność jest jednak jedynie pozorna, gdyż paradoks... więcej
Co to jest personifikacja? Definicja z przykładami
Personifikacja to figura stylistyczna, która polega na przypisywaniu cech ludzkich (takich jak emocje, zachowania, czy intencje) do obiektów nieożywionych, zwierząt, czy abstrakcyjnych pojęć. Jest to forma metafory, która pozwala na bardziej obrazowe i emocjonalne przedstawienie elementów, które normalnie nie posiadają ludzkich atrybutów.Chociaż personifikacja do złudzenia przypomina animizację... więcej
Co to jest synekdocha (ogarnienie)? Definicja i przykłady
Synekdocha to figura stylistyczna, w której część czegoś jest używana do reprezentowania całości, lub odwrotnie, całość jest używana do reprezentowania części.Ta często stosowana w języku potocznym metafora, czyli inaczej ogarnienie. W literaturze i języku potocznym mamy do czynienia z kilkoma rodzajami synekdoch. Są to:
część zamiast całości: witam w moich skromnych progach, mieszkamy pod jednym dachem;
całość... więcej
Co to jet elipsa (wyrzutnia)?
Elipsa jest to figura retoryczna, polegająca na celowym pominięciu oczywistego elementu zdania – stąd jej druga nazwa, czyli wyrzutnia. Do opuszczenia wybranej części zdania dochodzi wyłącznie wtedy, kiedy odbiorca z kontekstu może domyślić się, co nadawca miał na myśli.Elipsa jest stosowana w mowie potocznej oraz w literaturze, jako środek stylistyczny. Potocznie nazwana skrótem myślowym - ma na celu zwiększenie... więcej
Co to są antonimy? Definicja, przykłady, rodzaje antonimów
Antonim to wyraz o przeciwstawnym znaczeniu. Jego przeciwieństwem jest synonim, który określa wyrazy bliskoznaczne.Bardzo często antonimy tworzy się za pomocą przedrostka anty-, nie- lub a-. Zobacz to na przykładach:
sympatia – antypatia
wielki – niewielki
synchroniczny – asynchroniczny
Antonimy to inaczej wyrazy przeciwstawne względem znaczenia innego wyrazu. Samo słowo antonim pochodzi z języka greckiego, gdzie... więcej
Coto jest epitet statyczny?
... więcejCzym jest aluzja literacka?
Aluzja literacka – jeden ze środków stylistycznych, który w celowy i przemyślany sposób pozwala rozszerzyć kontekst danego dzieła, nawiązując do zupełnie innych dzieł – wcześniejszych bądź współczesnych.Autorzy mogą dokonywać tego w różny sposób: poprzez bezpośrednie cytowanie, „pożyczanie” bohaterów, nawiązywanie do tytułów czy polemizowanie z nimi.
Warunki skutecznej aluzji literackiej:
Aluzja... więcej
Figura retoryczna – wszystko, co powinieneś o niej wiedzieć
Alegoria, animizacja, apostrofa, oksymoron – zapewne nie raz spotkałeś się już z tymi określeniami. Czy wiesz jednak, co je łączy? Wszystkie znajdują się we wspólnym zbiorze, który nazywamy figurami retorycznymi. Mianem figury retorycznej określać będziemy wszystkie środki językowe, których nie stosuje się w mowie potocznej. Ich celem jest nadanie wypowiedzi literackiej walorów estetycznych lub zwiększenie jej sugestywności.... więcejJak odróżnić dopełnienie od okolicznika?
Różnica między okolicznikiem a dopełnieniem w zdaniu polega na rodzaju związku, jaki te elementy mają z orzeczeniem, oraz na ich funkcji w zdaniu. Najłatwiej rozpoznać te części zdania zadając pytania pomocnicze.- Dopełnienie uzupełnia znaczenie czasownika, odpowiadając na pytania z deklinacji (poza mianownikiem i wołaczem)... więcej
Jak odróżnić dopełnienie od przydawki?
Dopełnienie określa orzeczenie (czyli czasownik), a przydawka określa rzeczowniki w zdaniu.Spójrz na poniższy przykład:
Dzieci wybrały prezent dla nauczyciela.
Podmiotem jest rzeczownik "dzieci", orzeczeniem jest czasownik "wybrały". Dopełnienie określa orzeczenie, więc rzeczownik "prezent" określa czasownik "wybrały". Z kolei dla nauczyciela określa już nie samo orzeczenie, a dokładniej opisuje rzeczownik "prezent". Jest to... więcej
Jak rozróżnić ironię od sarkazmu?
Główna różnica między ironią a sarkazmem, leży w ładunku emocjonalnym, jakie ze sobą niosą. Ironia często jest formą zabawnego żartu, może być nieco uszczypliwa wobec nadawcy (lub kogokolwiek innego), ale wcale nie musi. Z kolei sarkazm zawsze występuje w towarzystwie dosyć negatywnych emocji: zjadliwości, złośliwości, uszczypliwości. Jest formą szyderstwa, bywa używany... więcejJakie są rodzaje antonimów?
Antonimy to słowa, które mają przeciwne lub przeciwnie skierowane znaczenia w stosunku do siebie. Na przykład, "ciemność" i "jasność" są antonimami, podobnie jak "miłość" i "nienawiść". Wyróżniamy antonimy:Antonimy właściwe
Antonimy właściwe opierają się na bezpośrednim przeciwieństwie (jasny – ciemny, duży – mały, ostry – łagodny). Do... więcej
Jakie są rodzaje ironii?
W potocznym użyciu możemy wyróżnić trzy rodzaje ironii:ironię sytuacyjną,ironie losu,ironie historii,
Omówmy krótko każdą z nich na przykładach:
Ironia sytuacyjna – wyobraź sobie, że kelner w restauracji prezentuje klientom „nietłukące się” naczynia, a na dowód ich niezniszczalności rzuca jeden o ziemię. Talerz rozpryskuje się w efekcie na małe kawałeczki.
Ironia losu – dobrym... więcej
Oksymoron – epitet sprzeczny
Gorzkie szczęście, gorący lód, stary młodzieniec, mroczna jasność – zapewne nie raz słysząc podobne określenia, przyłapałeś się na łapaniu za głowę z myślą: „ale jak to możliwe?”. Wszystkie takie niedorzeczne związki naturalnie przeciwstawnych wyrazów noszą nazwę oksymoronu lub epitetu sprzecznego. W końcu przeczą sobie wzajemnie – przecież lód nie może być gorący, młodzieniec stary, a jasność mroczna, prawda? Dziś... więcejPeryfraza – niby to samo, ale inaczej
Peryfraza to jedna z ciekawszych figur stylistycznych. Jej znaczenie zmieniało się bowiem przez lata. Dawna peryfraza była rodzajem poetyckiej zagadki, której wychwycenie i odgadnięcie warunkowało to, czy zrozumiemy cały utwór. Dzisiaj peryfraza to omówienie danego słowa innymi wyrazami. Taka peryfraza zwykle jest dosyć jasna i zrozumiała dla odbiorców. Co więcej, wyszła poza literaturę, więc śmiało korzystamy z niej w codziennym... więcejPorównanie – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć
Blada jak ściana, wierny jak pies, głupi jak but… Zapewne nie raz w swoim życiu zastosowałeś podobne konstrukcje, by podkreślić czyjąś cechę. Owa konstrukcja nosi nazwę porównania i jest bardzo interesującym środkiem stylistycznym, z którego namiętnie korzystają niemal wszyscy twórcy literaccy. Aby porównanie w literaturze się udało, autor musi mu nadać odpowiednią konstrukcję oraz kształt. Czym dokładnie jest... więcejPowtórzenie – błąd, który czasem bywa… poprawny
Zapewne nie raz zauważyłeś na swoim sprawdzonym już wypracowaniu napisany przez nauczyciela skrót pow. Dokładnie takim zapisem oznacza się błąd zwany powtórzeniem. Musisz jednak wiedzieć, że nie w każdym przypadku zastosowanie powtórzenia będzie niepoprawne. Kiedy autor tekstu literackiego używa go świadomie, z jasno określonym celem, powtórzenie staje się doskonałym środkiem stylistycznym. Dziś dowiesz się, na czym polega, po... więcejPrzerzutnia – definicja z przykładami
Czy zdarzyło Ci się kiedyś recytować lub czytać na głos inwokację Pana Tadeusza? Na pewno Ci się zdarzyło! Już na samym początku mamy tam ciekawy fragment:Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie
Jak przeczytać na głos te wersy? Na jednym wdechu? A może dwóch? W którym momencie... więcej