klp.plAlegoria w literaturze i sztuce, czyli okręt, sowa i kostucha
Wyobraź sobie ponurą kostuchę. Ma długi czarny płaszcz, ukrytą pod kapturem twarz, a w chudej dłoni ściska kosę. Jak myślisz, co ona oznacza? To nie było podchwytliwe pytanie – kostucha to alegoria śmierci. Możesz na nią trafić w utworach literackich, ale też sztukach plastycznych, a nawet grach komputerowych (jeśli choć raz grałeś w serię The Sims, na pewno się na nią natknąłeś).Jakie znasz inne przykłady alegorii, po... więcej
Aluzja literacka, czyli „follow-up” do innego utworu
Żaden autor – niezależnie od tego, czy tworzył pięćset, sto czy dwa lata temu – nie żyje w próżni. Zdarza się, że twórcy literatury z pełną świadomością nawiązują w swoich tekstach do twórczości innych. Mogą dokonywać tego w różny sposób: poprzez bezpośrednie cytowanie, „pożyczanie” bohaterów, nawiązywanie do tytułów czy polemizowanie z nimi. W każdym z tych przypadków mamy do czynienia z aluzją literacką. Dzisiaj... więcejAnimizacja, czyli jak ożywić przedmioty
Animizacja jest środkiem stylistycznym, który „ożywia” przedmioty, rośliny czy zjawiska. To obok personifikacji, hiperboli, metonimii czy synekdochy jeden z rodzajów metafory. Animizację spotkasz jednak nie tylko w tekstach literackich. Założymy się, że sam na co dzień – zapewne całkowicie nieświadomie – stosujesz animizację? Przekonajmy się!Animizacja – podstawowe... więcej
Antonimy, czyli przeciwieństwa się przyciągają
Antonimy to inaczej wyrazy przeciwstawne względem znaczenia innego wyrazu. Samo słowo antonim pochodzi z języka greckiego, gdzie przedrostek anti- oznacza przeciw. W języku polskim niemal do każdego słowa można przypisać przynajmniej jeden antonim – niezależnie od tego, jaką jest częścią mowy. Warto znać ten termin, gdyż używasz antonimów na co dzień, robiąc to zapewne bardzo intuicyjnie. Dziś skupimy się na tym, czym są antonimy... więcejAntyteza – figura pełna kontrastów
Lepszy wróbel w garści niż gołąb na dachu. Zapewne znasz to powiedzenie, prawda? A czy wiesz, że ten popularny frazeologizm jest tak naprawdę jednym z rodzajów figury retorycznej, zwanej antytezą? Innym przykładem jest słynne zdanie, wypowiedziane przez Abrahama Lincolna: Życie nauczyło mnie, że ludzie bez wad mają niewiele zalet. Dziś dowiesz się, czym dokładnie jest antyteza oraz jak rozpoznać ją w utworach literackich!... więcejApostrofa – zwróć się do adresata
O matko! Zdarza Ci się czasem krzyknąć tak w sytuacji zaskoczenia lub poirytowania? Jeśli tak, to musisz wiedzieć, że zapewne nieświadomie użyłeś apostrofy. Apostrofa to jedna tych z figur retorycznych, które w bardzo prosty sposób można odnaleźć w różnych utworach literackich. Jest bowiem… zwrotem do adresata. Jakie są jej oblicza, czym się charakteryzuje i co ma na celu jej stosowanie? Przychodzimy z odpowiedziami!... więcej
Archaizm – historyczna forma językowa
Zapewne nie raz natrafiłeś w literaturze na słowa czy konstrukcje składniowe, które już dawno wyszły z użycia. Nierzadko pojawiają się one nawet w powieściach stylizowanych na dawne czasy, kiedy dany język był dla bohaterów językiem współczesnym. Wszystkie takie „starodawne” elementy to archaizmy. Jakie są rodzaje archaizmów oraz jak je rozpoznać?Archaizm a archaizacja językowa
Zacznijmy od rozróżnienia dwóch pojęć,... więcej
Elipsa, czyli wyrzutnia – nie musisz mówić wszystkiego
Elipsa to jedna z figur retorycznych, które nazywamy potocznie skrótem myślowym. Jest celowym pominięciem danego wyrazu lub nawet części zdania w wypowiedzi. Elips używamy każdego dnia i przychodzą nam naturalnie w sytuacjach, kiedy wiemy, że sam kontekst czy sytuacja sprawią, że odbiorca nas zrozumie. Elipsa może być też jednak wykorzystywana jako środek stylistyczny w literaturze. Dziś przyjrzymy się obu tym przypadkom. Dowiedz... więcejEpitet – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć
Film czy książka? Stojąc przed takim wyborem, wiele osób decyduje się na oglądanie filmu. Jednak, gdyby to samo pytanie brzmiałoby: Nudny film czy interesująca książka, część z nich z pewnością szybko zmieniłaby zdanie. To jest właśnie moc epitetów. Dodanie zaledwie dwóch słów wystarczyło, aby zdanie zyskało nowe znaczenie oraz nową moc sprawczą. Bez epitetów nasze życie byłoby nieciekawe, smutne, bezbarwne…... więcejEufemizm – łagodniej się już nie da
Eufemizmy to takie wyrazy lub wyrażenia, bez których ludzie znacznie częściej obrażaliby się na innych. Pozwalają nam bowiem złagodzić oraz obejść pewne słowa tak, aby zmniejszyć ich ładunek emocjonalny. Zapewne spotkałeś się w swoim życiu z wieloma „barwnymi” określeniami śmierci: usnąć snem wiecznym, przenieść się na tamten świat, wydać ostatnie tchnienie… Wszystko to są eufemizmy. Eufemizmy przydają się... więcejFigura retoryczna – wszystko, co powinieneś o niej wiedzieć
Alegoria, animizacja, apostrofa, oksymoron – zapewne nie raz spotkałeś się już z tymi określeniami. Czy wiesz jednak, co je łączy? Wszystkie znajdują się we wspólnym zbiorze, który nazywamy figurami retorycznymi. Mianem figury retorycznej określać będziemy wszystkie środki językowe, których nie stosuje się w mowie potocznej. Ich celem jest nadanie wypowiedzi literackiej walorów estetycznych lub zwiększenie jej sugestywności.... więcejHiperbola, czyli nie umrzyj z nudów podczas czytania
Ja chyba zwariuję! Czekam już na ciebie całą wieczność! Zaraz zamarznę z zimna! Ile razy zdarzyło ci się zwrócić takimi słowami do osoby, która spóźniła się na umówione spotkanie? Czy wiesz, że w tych trzech zdaniach zostały zastosowane aż trzy hiperbole? Inną nazwą hiperboli jest przesadnia – i to słowo chyba doskonale obrazuje to, czym wyróżnia się hiperbola. Jak ją stosować? Jak odnaleźć ją w tekstach literackich?... więcejInwersja – język Mistrza Yody
Zgodę swoją Rada ci daje. Uczniem Skywalker twoim będzie. Jeśli poczułeś się dziwnie, czytając w myślach to zdanie, to dobrze. Jest to bowiem jeden z wielu kultowych cytatów Yody – Mistrza Jedi, czyli bohatera Gwiezdnych Wojen. Bohatera, który na całym świecie i w tłumaczeniach na wszystkie języki mówi, stosując inwersję. Nie ma chyba popularniejszego przykładu na zastosowanie inwersji w praktyce. Dziś dowiesz się,... więcejInwokacja – zwrot (nie tylko) do Litwy…
Litwo, Ojczyzno moja! – od tych słów zaczyna się najsłynniejsze dzieło Adama Mickiewicza, czyli Pan Tadeusz. Być może już nie raz natknąłeś się na określenie, że ten długi wstęp nosi nazwę inwokacji. Jednak czy inwokacja dotyczy wyłącznie Pana Tadeusza? Czym tak naprawdę jest ten środek stylistyczny, do jakiej grupy się zalicza i gdzie jeszcze możemy na... więcejIronia – wysublimowana forma żartu
Czy zdarzyło Ci się kiedyś zaliczyć wtopę, a w odwecie usłyszeć od kogoś: To się popisałeś? Zapewne automatycznie wyłapałeś, że wcale się nie popisałeś, a wręcz przeciwnie – okazałeś brak umiejętności, wyczucia czy sprawności. Dosłowna warstwa znaczeniowa sformułowania popisać się (czyli: pochwalić się swoimi zdolnościami) straciła swoją moc na rzecz drugiego, ukrytego, żartobliwego znaczenia. To właśnie jest ironia.... więcejKontrast – dobry i zły glina
Czy zdarza Ci się oglądać filmy sensacyjne? Jeśli tak, to na pewno kojarzysz policyjną technikę negocjacji, zwaną „dobry i zły glina”. Polega ona na tym, że podejrzanego początkowo przesłuchuje „zły” policjant – nieprzyjemny, bezpośredni, czasem wręcz agresywny. Po pewnym czasie zastępuje go „dobry” policjant – serdeczny, uczynny i miły.Taka technika bazuje na zasadzie kontrastu. Dobry policjant jest całkowitym przeciwieństwem... więcej
Metafora, definicja, przykłady, test
Zosia ma stalowe nerwy, z kolei Michał boi się własnego cienia. Czy rzeczywiście w ciele Zosi znajdują się nerwy, wykonane ze stali? Czy Michał naprawdę boi się patrzeć na swój cień? Odpowiedzi nie trzeba szukać długo – oczywiście, że nie. Jak się wiec dzieje, że tak nietypowe określenia znajdują swoje zastosowanie w naszym życiu i literaturze? Dlaczego zwykle jesteśmy w stanie określić ich znaczenie, pomimo że odczytywane... więcejOksymoron – epitet sprzeczny
Gorzkie szczęście, gorący lód, stary młodzieniec, mroczna jasność – zapewne nie raz słysząc podobne określenia, przyłapałeś się na łapaniu za głowę z myślą: „ale jak to możliwe?”. Wszystkie takie niedorzeczne związki naturalnie przeciwstawnych wyrazów noszą nazwę oksymoronu lub epitetu sprzecznego. W końcu przeczą sobie wzajemnie – przecież lód nie może być gorący, młodzieniec stary, a jasność mroczna, prawda? Dziś... więcejOnomatopeja – dźwięki słowem pisane
Do taktu turkoce i puka, i stuka to:Tak to to, tak to to, tak to to, tak to to.
Kojarzysz ten cytat? To fragment wiersza Lokomotywa Juliana Tuwima – jednego z pierwszych wierszy, jakie dzieci poznają w trakcie edukacji. To też jeden z tych wierszy, które doskonale oddają istotę onomatopei, inaczej – wyrazu dźwiękonaśladowczego. Jeśli chcesz wiedzieć o niej nieco więcej, zapraszamy do lektury artykułu.
Czym są onomatopeje?... więcej
Paradoks – logiczna sprzeczność
Paradoks to szalenie specyficzne zjawisko, na które można trafić w wielu dziełach literackich. Pochodzi od greckiego słowa paradoksos, czyli: nieoczekiwany, zadziwiający. Dokładnie taki jest właśnie paradoks; to sformułowanie, zawierające w sobie myśl sprzeczną wewnętrznie. Co to znaczy i jakie są popularne przykłady paradoksu – o tym dowiesz się z tego artykułu!Czym jest paradoks?
Trzeba mieć wiele cierpliwości,... więcej
Peryfraza – niby to samo, ale inaczej
Peryfraza to jedna z ciekawszych figur stylistycznych. Jej znaczenie zmieniało się bowiem przez lata. Dawna peryfraza była rodzajem poetyckiej zagadki, której wychwycenie i odgadnięcie warunkowało to, czy zrozumiemy cały utwór. Dzisiaj peryfraza to omówienie danego słowa innymi wyrazami. Taka peryfraza zwykle jest dosyć jasna i zrozumiała dla odbiorców. Co więcej, wyszła poza literaturę, więc śmiało korzystamy z niej w codziennym... więcejPorównanie – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć
Blada jak ściana, wierny jak pies, głupi jak but… Zapewne nie raz w swoim życiu zastosowałeś podobne konstrukcje, by podkreślić czyjąś cechę. Owa konstrukcja nosi nazwę porównania i jest bardzo interesującym środkiem stylistycznym, z którego namiętnie korzystają niemal wszyscy twórcy literaccy. Aby porównanie w literaturze się udało, autor musi mu nadać odpowiednią konstrukcję oraz kształt. Czym dokładnie jest... więcejPowtórzenie – błąd, który czasem bywa… poprawny
Zapewne nie raz zauważyłeś na swoim sprawdzonym już wypracowaniu napisany przez nauczyciela skrót pow. Dokładnie takim zapisem oznacza się błąd zwany powtórzeniem. Musisz jednak wiedzieć, że nie w każdym przypadku zastosowanie powtórzenia będzie niepoprawne. Kiedy autor tekstu literackiego używa go świadomie, z jasno określonym celem, powtórzenie staje się doskonałym środkiem stylistycznym. Dziś dowiesz się, na czym polega, po... więcejPrzerzutnia – definicja z przykładami
Czy zdarzyło Ci się kiedyś recytować lub czytać na głos inwokację Pana Tadeusza? Na pewno Ci się zdarzyło! Już na samym początku mamy tam ciekawy fragment:Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie
Jak przeczytać na głos te wersy? Na jednym wdechu? A może dwóch? W którym momencie... więcej