Jak napisać dobrą charakterystykę?

Charakterystyka to ogół zabiegów mających na celu prezentację, analizę i interpretację postaci literackiej w utworze. Obejmuje sposób przedstawienia zarówno wyglądu i zachowań postaci, jej psychiki, postawy moralnej i światopoglądowej, jak też relacji między jej życiem wewnętrznym i właściwościami charakteru a cechami wyglądu i zachowaniami.

Wyróżniamy następujące rodzaje charakterystyk:
1. charakterystykę porównawczą – polegającą na zestawieniu ze sobą charakterystyk co najmniej dwóch bohaterów i mającą na celu porównanie ich poprzez wychwycenie różnic i podobieństw.

2. charakterystykę zewnętrzną – ukazującą wygląd zewnętrzny postaci, jej sposób zachowania w różnych sytuacjach a także cechy osobowości, wynikające ze sposobu bycia, które można zaobserwować bez wnikania w psychikę bohatera.

3. charakterystykę wewnętrzną – mającą na celu przedstawienie cech osobowości postaci, jej usposobienia, charakteru, umysłowości, uczuć, psychiki, światopoglądu.

4. charakterystykę bezpośrednią – wynikającą ze sposobu, w jaki postać zostaje przedstawiona przed narratora i ograniczającą się wyłącznie do informacji, jakie przekazuje na jej temat.

5. charakterystykę pośrednią – uzyskaną na podstawie informacji, jakie zdobywa czytelnik, analizując i interpretując sposób bycia bohatera, jego zachowanie, postawę, słowa, środowisko, do którego przynależy.

Wyznaczniki charakterystyki

-Charakterystyka jest najczęściej bezpośrednia.
-Charakterystyka całościowa postaci powstaje w wyniku połączenia charakterystyki zewnętrznej, wewnętrznej, pośredniej i bezpośredniej. Jej celem jest kompletna prezentacja postaci.
-Autor, charakteryzując daną postać, sam decyduje, jakie elementy jej wyglądu i osobowości uwzględni w swej pracy.
-Charakterystyka bohatera dzieła literackiego powinna być poparta odpowiednimi cytatami.
-Charakterystyka powinna również uwzględniać ewolucję postaci, zmiany jej światopoglądu i zachowania, będące efektem przemiany wewnętrznej.

Kompozycja charakterystyki

W charakterystyce można wyodrębnić trzy części:
1. Wstęp – charakterystykę rozpoczynamy od prezentacji bohatera, uwzględniając podstawowe informacje o nim: imię i nazwisko, wiek, pochodzenie, zawód, miejsce zamieszkania, stopień pokrewieństwa z innymi bohaterami.

2. Rozwinięcie – rozwinięcie ma na celu przybliżenie postaci bohatera. Wyodrębniamy w nim dwie części:
a) charakterystykę zewnętrzną – opis wyglądu i zachowania bohatera: opis rysów twarzy, koloru oczu i włosów, sylwetki, znaków szczególnych, ubioru. Charakterystyka zewnętrzna ogranicza się wyłącznie do tego, w jaki sposób narrator przybliża czytelnikowi postać bohatera.
b) charakterystykę wewnętrzną – ukazującą cechy charakteru postaci, jej postawę moralną, sposób myślenia, poglądy, uczucia, usposobienie, intelekt. Należy również zwrócić uwagę na to, w jaki sposób bohater postrzega sam siebie i jak postrzegają go inni bohaterowie dzieła.

3. Zakończenie – w zakończeniu charakterystyki należy dokonać subiektywnej oceny bohatera. Czy wzbudza sympatię czy też niechęć? Czy jest to postać godna naśladowania czy też potępienia? Czy jakieś okoliczności mogą usprawiedliwić jego postępowanie?

Plan pracy, czyli jak napisać dobrą charakterystykę?

1. Przed przystąpieniem do charakteryzowania postaci, zgromadź wszystkie informacje o niej, które umożliwią ci dalszą pracę. Z tekstu dzieła wyszukaj fragmenty, dotyczące wyglądu postaci, jej pochodzenia, sposobu bycia, cech charakteru. Posegreguj je, dzieląc na te, które odnoszą się do wyglądu zewnętrznego i osobowości oraz na dotyczące jej usposobienia, poglądów, postaw moralnych.

2. W oparciu o znajomość dzieła dokonaj analizy postaci: jej czynów, zachowania w określonej sytuacji, relacji z innymi bohaterami. Zastanów się nad tym, co motywowało jej działanie, decyzje. W jaki sposób na ukształtowanie jej osobowości wpłynęli inni bohaterowie, środowisko, przeżycia.

3. W oparciu o analizę postaci i zebrane materiały o niej możesz przystąpić do pisania charakterystyki. Najpierw przedstaw swego bohatera: kim jest w dziele, jak ma na imię, ile ma lat, skąd pochodzi, gdzie mieszka, w jaki sposób został wprowadzony do dzieła, jakie relacje łączą go z innymi bohaterami.

4. Po prezentacji bohatera przybliż jego wygląd zewnętrzny, ubiór, sposób zachowania. Zwróć uwagę na cechy osobowości, które mogą wynikać z jego zachowania. Następnie przejść do charakterystyki wewnętrznej postaci: jaką ma osobowość, charakter, czy jest szczególnie uzdolniona, jakie są jej poglądy, postawy. Uwzględnij motywację jej działania, zmiany poglądów, stosunek do innych bohaterów. Jaką ma osobowość, czy zmieniała się ona w trakcie akcji dzieła.

5. Subiektywnie oceń bohatera i odpowiednio uzasadnij swój osąd, z czego wynika.

Najczęściej popełniany błędy

1. Autor zamiast charakterystyki pisze biografię lub opisuje dzieje postaci.
2. Autor nie dodaje własnej oceny postaci, którą charakteryzuje.

  Dowiedz się więcej