Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Wyobraź sobie ponurą kostuchę. Ma długi czarny płaszcz, ukrytą pod kapturem twarz, a w chudej dłoni ściska kosę. Jak myślisz, co ona oznacza? To nie było podchwytliwe pytanie – kostucha to alegoria śmierci. Możesz na nią trafić w utworach literackich, ale też sztukach plastycznych, a nawet grach komputerowych (jeśli choć raz grałeś w serię The Sims, na pewno się na nią natknąłeś).

Jakie znasz inne przykłady alegorii, po co twórcy ją stosują i czym różni się od symbolu? Poszukamy odpowiedzi na te pytania.

Czym jest alegoria?


Dobrze wiedzieć
Alegoria - krótka definicja.
Alegoria to motyw, który cechuje dwupoziomowa struktura znaczeniowa. Poza oczywistym znaczeniem dosłownym posiada też inne: dodatkowe i ukryte. Alegoria jest bardzo prostym sposobem na przedstawienie wydarzenia, idei, wartości czy jakiegoś innego abstrakcyjnego pojęcia (jak właśnie śmierć) za pomocą konkretnego obrazu. Słowo alegoria pochodzi z języka starogreckiego allēgoréo i oznacza mówię w przenośni, obrazowo.

I tak jak na przykład kostucha w grze The Sims to bardzo realistyczny obraz, który widzisz na własne oczy, tak w przypadku literatury jest to obraz napisany za pomocą słów.
Co ważne, alegoria jest rodzajem metafory, bo przekazuje dodatkowy sens. Żeby tego było mało, do jej stworzenia można wykorzystać personifikację.
Dobrze wiedzieć
Personifikacja – środek stylistyczny polegający na metaforycznym przedstawieniu zwierząt, roślin, przedmiotów nieożywionych, pojęć abstrakcyjnych, zjawisk lub idei jako osób ludzkich.


Alegoria a symbol


Czytając ten opis, być może przyszło Ci do głowy pojęcie symbolu. W końcu symbol w literaturze również przypisuje pewnym pojęciom abstrakcyjnym konkretne, symboliczne obrazy. Jaka jest wiec różnica pomiędzy symbolem a alegorią?

Symbol może być wieloznaczny, a co za tym idzie, bywa trudniejszy do zinterpretowania. Weźmy na przykład jabłko. Dzięki biblijnemu mitowi Adama i Ewy, jabłko jest symbolem zakazanego owocu. Jednak w mitologii greckiej to już symbol płodności, w mitologii rzymskiej – niezgody, a mitologii nordyckiej – młodości.

Alegoria zawsze, niezależnie od kontekstu zawsze niesie wyłącznie jedno metaforyczne znaczenie. Podczas czytania tekstu literackiego odbiorca nie może rozważać i interpretować po swojemu, co dana alegoria oznacza. Musi być ona dla niego jednoznaczna i jasna.

Kostucha zawsze jest alegorią śmierci. Co ważne, alegorie mają swoje atrybuty (lub emblematy). Jak myślisz, co jest atrybutem kostuchy? Oczywiście, kosa. Ewentualnie wielki kaptur w przydługim płaszczu.
Kostucha - alegoria śmierci
Śmierć - anonimowy malarz flamandzki


Przykłady alegorii w literaturze i sztuce


Jakie inne alegorie możesz znać? Cofnij się do czasów dzieciństwa i bajek, które rodzice czytali Ci do snu. Tak, w bajkach aż roi się od alegorii! Szczególnie tych zwierzęcych. Pomyśl tylko, jakie znaczenie (cechy) niesie ze sobą postać lisa? Albo barana, lwa czy sowy? Lis jest zawsze chytry i sprytny. Baran to alegoria naiwności. Lew zawsze oznacza władcę. Sowa – mądrość.

Alegoria - wąż


W tym przypadku alegoria pełni bardzo ważną funkcję dydaktyczną. Niektóre z tych „zwierzęcych” alegorii (np. wąż) mają swoje korzenie już w Starym i Nowym Testamencie:
A wąż był bardziej przebiegły niż wszystkie zwierzęta lądowe, które Pan Bóg stworzył. On to rzekł do niewiasty: Czy rzeczywiście Bóg powiedział: Nie jedzcie owoców ze wszystkich drzew tego ogrodu?

Skoro mowa już o Starym i Nowym Testamencie, pojawiły się tam też inne alegorie. Jedną z nich jest Czterech jeźdźców Apokalipsy: Wojna, Śmierć, Zaraza i Głód.

Alegoria - tonący okręt


W czasie średniowiecza w polskiej literaturze wykształciła się z kolei bardzo popularna dla tamtego okresu alegoria ojczyzny jako okrętu. Można ją odnaleźć na przykład w Kazaniach sejmowych Piotra Skargi, ale też w literaturze późniejszych epok, jak chociażby w wierszuTestament mój Juliusza Słowackiego:
Lecz wy, coście mnie znali, w podaniach przekażcie,
Żem dla ojczyzny sterał moje lata młode;
A póki okręt walczył - siedziałem na maszcie,
A gdy tonął - z okrętem poszedłem pod wodę...


Podobny motyw wykorzystał Ignacy Krasicki w utworze Świat zepsuty:
Wzmagają się wały,
Grozi burza grzmi niebo; okręt nie zatonie,
Majtki zgodne z żeglarzem, gdy staną w obronie;
A choć bezpieczniej okręt opuścić i płynąć,
Poczciwiej być w okręcie ocalić lub zginąć.

Tonący okręt jest alegorią upadającej ojczyzny. Krasicki wyraża nadzieję, że tak jak w przypadku ratowania okrętu podczas burzy, ludzie staną w obronie zagrożonej ojczyzny.

Alegoria - las

W życia wędrówce, na połowie czasu, Straciwszy z oczu szlak niemylnej drogi, W głębi ciemnego znalazłem się lasu.

Boska komedia - Dante Alighieri. Las jest alegorią świata pogrążonego w grzechach, a zgubienie drogi oznacza odejście od prawego życia.

Alegoria - Temida


Temida
Temida

Temida wg Mitologii, córka Uranosa i Gai, była uosobieniem praw i boskiego porządku świata. Obecnie jest alegorią sprawiedliwości. Atrybutami Temidy są:
- waga - Bogini waży na niej dobre i złe uczynki,
- miecz - służy obronie i jest gotowością do zakończenia sporu,
- opaska na oczach - symbol bezstronności,
- wąż u stóp - jest symbolem zła. Temida pokonuje go.

Tycjan - Przemijanie (Trzy okresy życia)


Tycjan - Przemijanie (Trzy okresy życia)
Cały obraz jest rozbudowaną alegorią. Zaprezentowane są trzy etapy życia - beztroski czas dzieciństwa, pełna emocji młodość i podsumowująca życie starość.

Śmierć - Jacek Malczewski


Śmierć - Jacek Malczewski
Śmierć występuje pod postacią kobiety. Klęczący mężczyzna z ufnością poddaje się jej potędze. Wydaje się wręcz, że jest to dla niego uwolnienie od ziemskich trosk. Dominującym elementem obrazu jest kosa - atrybut śmierci.

Rubens - Pokój i wojna


Rubens - pokój i wojna
Centralną postacią obrazu jest naga bogini pokoju - Pax. Za nią stoi bogini mądrości - Minerwa, która tarczą broni wszystkich przed bogiem wojny - Marsem. Obok Pax klęczy satyr - trzymający róg obfitości - symbol dostatku. Na dole małe dzieci bawiące się i czerpiące z rogu obfitości. W tle młode kobiety z bogiem małżeństwa. Przesłanie obrazu jest jest jasne - pokój niesie ze sobą szczęście i dostatek. Rozsądek i mądrość powinny zwyciężyć nad przemocą i wojną.



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Jak napisać dobrą recenzję?
2  Jak napisać dobrą rozprawkę?
3  Jak napisać dobry esej?