Bogurodzica jako zabytek języka polskiego - rodzaje archaizmów, objaśnienia

Bogurodzica zawiera w sobie dużo niezrozumiałych dzisiaj form wyrazowych i gramatycznych, które zaginęły bądź uległy zmianom. Aby dotrzeć do sensu artystycznego utworu, konieczne jest więc ich wytłumaczenie.

ARCHAIZM – wyraz, wyrażenie lub inny element językowy pochodzący z minionej epoki historycznej, który wyszedł z powszechnego użycia na skutek zastąpienia go przez inny.

Wyróżniamy następujące rodzaje archaizmów:

Archaizm leksykalny – słowo, które wyszło już z użycia.
Przykłady w Bogurodzicy: zbożny, przebyt, zwolena, dziela, gospodzin

Archaizm fleksyjny – słowo występuje w dawnej, nieobecnej już w polszczyźnie formie gramatycznej.
Przykłady w Bogurodzicy: zyszczy, spuści, Bogurodzica, dziewica, Maryja

Archaizm fonetyczny – dawne formy brzmieniowe słów.
Przykłady w Bogurodzicy: Krzciciela, sławiena

Archaizm słowotwórczy – słowo zostało utworzone od innego zgodnie z dawnymi zasadami słowotwórczymi.
Przykłady w Bogurodzicy: bożyc

Archaizm składniowy – występowanie dawnego ukształtowania składniowego, np. szyku.
Przykłady w Bogurodzicy: twego dziela

Wyjaśnienie znaczeń archaizmów z Bogurodzicy:

I zwrotka:

Bogurodzica – Jest to zrost, ponieważ doszło do zespolenia się wyrażenia: Bogu rodzica, czyli: rodzicielka (matka) Boga. Forma Bogu jest celownikiem użytym w znaczeniu dopełniacza. Ten wyraz (podobnie jak Dziewica, Maryja) został użyty w formie mianownika, mimo że ma znaczenie wołacza. Dzisiaj powiedzielibyśmy: Bogurodzico, dziewico, Maryjo.
Bogiem sławiena – Stara składnia, dzisiaj powiedzieliśmy: Sławiona przez Boga lub Sławiona ze względu na Boga. W wyrazie sławiena widać brak zajścia przegłosu lechickiego (wymiany e w o). Możliwe, że jest to wpływ języka czeskiego.

gospodzina – Syn Maryi, Chrystus, został tu nazwany Gospodzinem, czyli panem. Ten nieistniejący dzisiaj rzeczownik łączy się ze współczesnymi wyrazami gospodarz, gospodyni itd.

strona:   - 1 -  - 2 - 

  Dowiedz się więcej