Kroniki

Dzieła historyczne, kronikarskie, były doskonałym sposobem nauki wzorców osobowych. Historia była bowiem uważana za zbiór wzorców godnych naśladowania, stale aktualnych. W historii ważne były nie tyle zmiany i procesy, co postawy, dokonania, gesty, charaktery.

Najważniejsze polskie kroniki to:

Kronika Galla Anonima
Gall Anonim przybył do Polski ok. XII wieku, najprawdopodobniej z terenów Francji (stąd wzięło się jego imię – Gall). Był kronikarzem Bolesława Krzywoustego. Dla księcia Bolesława, jako zapłatę za pobyt na jego dworze, spisał kronikę dynastii Piastów. Jego kronika składa się z trzech ksiąg, jej zapisy kończą się na ok. 1113 roku. Nazywana jest czasem tzw. kroniką trzech Bolesławów, ponieważ opisuje dzieje trzech władców polskich o tym imieniu: Bolesława Chrobrego, Śmiałego i Krzywoustego.

Czytaj więcej: Kronika Galla Anonima - opracowanie

Kronika Wincentego Kadłubka
Wincenty Kadłubek, żyjący w latach ok. 1150-1223, stworzył kronikę, zawierającą liczne legendy. To w niej odnajdujemy m.in. legendę o królu Kraku, smoku i Wandzie, co Niemca nie chciała, a także legendy o walkach Polaków z Aleksandrem Wielkim i Juliuszem Cezarem.

Kadłubek był krakowskim biskupem. Swoją kronikę stworzył na wzór innych średniowiecznych kronik europejskich. Fakt, iż Kadłubek szukał korzeni polskości w Starożytności, uznany został w późniejszych epokach za ciemnotę i naiwność kronikarza. W czasach Kadłubka nie było to jednak niczym dziwnym – każdy europejski naród usiłował nadać sobie ważność poprzez połączenie swojej historii z historią wielkich postaci starożytnego świata.

Kadłubek tworzył swoja kronikę w czasie rozbicia dzielnicowego. Związany był z Kazimierzem Sprawiedliwym. Swoje rozważania na temat dziejów Polski Kadłubek zakończył na XIII wieku, opisując wszystkie polskie dzielnice. W dziele widać typowe dla całej epoki przeświadczenie, iż historia jest nauczycielką, dającą wzory do naśladowania i pokazującą pozytywne ideały.

Kronika wielkopolska
Pochodzi z końca XIII wieku. Zawiera m.in. legendę o Lechu, Czechu i Rusie. Odnaleźć w niej możemy także opowieści rycerskie.

Kronika Jana Długosza (tzw. Roczniki)
Jan Długosz (1415-1480) był współpracownikiem biskupa Oleśnickiego, a następnie związał się z dworem króla Kazimierza Jagiellończyka, gdzie zajmował się m.in. nauczaniem królewskich synów.

Jego Roczniki składają się z 12 ksiąg. Przestrzegana jest w nich ściśle chronologia wydarzeń, a krytyce poddane są niektóre źródła, z których autor korzystał. Dzieło to jest nazywane zwiastunem Renesansu – widoczne jest to m.in. w dążeniu do okrycia prawdy historycznej, krytycznej metodzie analizy źródeł, prostocie i jasności wypowiedzi, używaniem doskonałej łaciny bez naleciałości oraz w plastycznych opisach.

  Dowiedz się więcej