Powieść Ireny Jurgielewiczowej: „Ten obcy” powstała w 1961 roku. Pisarka nigdy nie zaprzeczała, że historię Zenka i czwórki przyjaciół oparła na autentycznych wydarzeniach, a pomysł na książkę zrodził się pod wpływem pewnego chłopca, który przed wojną wędrował po Polsce. Elementy biografii autorki można odnaleźć w kreacji postaci Uli Zalewskiej – rodzice Jurgielewiczowej byli po rozwodzie, a jej ojciec odszedł do innej kobiety.
Utwór uczynił pisarkę osobą sławną i powszechnie szanowaną. W 1964 roku został wpisany na Listę Honorową H. Ch. Andersena, na której znajdują się wybitne dzieła, służące idei przyjaźni dzieci wszystkich narodów. Wyróżnienie to jest przyznawane przez Międzynarodową Izbę do spraw Młodych.
W 2002 roku powieść weszła na stałe do polskiego kanonu książek dla dzieci i młodzieży, utworzonego w plebiscycie wydawców i czytelników. Ponadto doczekała się adaptacji teatralnej i została wystawiona na deskach teatru w Gorzowie Wielkopolskim oraz została przetłumaczona na kilkadziesiąt języków obcych, w tym na japoński i kirgiski.
W 1975 roku Irena Jurgielewiczowa wróciła do bohaterów „Tego obcego” i kontynuowała ich losy w powieści „Inna?”.