klp.plNazwa grupy pochodzi od greckiego słowa sofos, które oznacza „zręczny, mądry, chytry”. Sofista oznacza człowieka, który osłabia prawdę, umacnia fałsz, bo ma w tym realny interes. Dla Sokratesa sofistyka była pozorną mądrością, uprawianą z miłości do zysku.
Nowością wprowadzoną przez sofistów była metoda naukowa, polegająca na połączeniu wiedzy teoretycznej i doświadczenia życiowego, co miało prowadzić do ogólnych wniosków. Kładli nacisk na praktyczne umiejętności, stad też filozofia musiała być nauką praktyczną. Używali pojęcia arete, czyli cnoty, rozumianej jako umiejętność dobrego przeżycia, usprawnienie do czynienie dobra. Postępowanie cnotliwe dawało ludziom szczęście. Z początku cnota dostępna była tylko dla nielicznych, cnotliwym należało się urodzić (cnota przynależała do stanu arystokratycznego). Sofiści uznali jednak, że z cnotą nie trzeba się urodzić, ale trzeba się jej nauczyć. Stąd więc życie cnotliwe jest dostępne dla każdego, kto tylko chce z niego skorzystać. Sofiści za swoje nauki pobierali pieniądze (co krytykował ich przeciwnik, Sokrates).
Nurt myśli sofistycznej dzieli się na trzy podgrupy:
Najbardziej znanym sofistą był Protagoras z Abdery (ok. 487-420 r. p.n.e.), który stworzył pojęcie tzw. homo mensura –
„człowiek jest miarą wszystkich rzeczy - istniejących, że istnieją, a nieistniejących, że nie istnieją.”Jego poglądy zbliżały się więc w stronę relatywizmu, uważał, że o tym, czy coś jest dobre czy złe decyduje człowiek, wartości moralne nie są dane z góry.
Protagoras był agnostykiem – gdy ktoś spytał się go, czy wierzy w greckich bogów, odpowiedział:
„Sprawa jest trudna, a życie ludzkie krótkie.”Wymyślił również metodę dyskusji, która nie zbliżała do prawdy, lecz przekonywała do własnych poglądów (tzw. antylogia). Cnota była dla niego zdolnością kierowania sprawami publicznymi.
Kolejny znany sofista, Gorgiasz, uważał, że:
Jego zdaniem rozum przydaje się tylko do rozważania konkretnych faktów, a słowo, które nie łączy się z rzeczywistością, jest samo w sobie wartością.
Sokrates
Sokrates (470-399 r. p.n.e) jest bardzo ciekawym filozofem, niezwykle tajemniczą postacią. Mieszkał w Atenach w czasach sofistów, z którymi wdał się w ostry konflikt.
Słynął z legendarnej siły i brzydoty – był gruby, miał wyłupiaste oczy i zadarty nos. Był hoplitą (czyli ciężkozbrojnym żołnierzem). Mimo swojego wyglądu zewnętrznego stworzył podwaliny filozofii greckiej. Za swojego życia nie wydał żadnych pism, jego poglądy znamy z pism jego ucznia, Platona, który swojego mistrza uczynił bohaterem wielu swoich dialogów.
Sokrates – w odróżnieniu od sofistów – uważał, że wartości moralne nie są relatywne, ale zakorzenione w duszy człowieka. Głosił ideał życia cnotliwego. Jest to takie życie, w którym człowiek dba o swoją duszę. Cnota udoskonala człowieka, czyni go lepszym. Pozwala duszy być dobrą. Elementami życia cnotliwego są: eukreteja – czyli panowanie nad sobą, wolność wewnętrzna; autorkeja – czyli autonomia cnoty; eudajmonizm – czyli szczęście jako cel i motyw dobrych uczynków.
Sokrates zasłynął z tego, że nie podawał ludziom (jak sofiści) gotowych prawd w formie nauk za opłatą, ale próbował skłonić ich do myślenia. Udawał osobę, która nic nie wie, i w trakcie rozmowy zmuszał rozmówcę, by ten dostrzegł słabości w swoim rozumowaniu. Zmuszał więc napotkanych przez siebie ludzi, aby używali rozumu. Taki sposób podstępnego ukazywania słabości ludzkiego rozumowania nazywamy sokratyczną ironią. Z tym aspektem filozofii Sokratesa związane są dwa hasła, które przypisuje się jemu:
Wiem, że nic nie wiem
Poznaj samego siebie
W 399 r. został oskrażony o „wprowadzanie nowych bogów” i „zwodzenie młodzieży na manowce” i skazany na karę śmierci. Aby uniknąć pohańbienia, popełnił samobójstwo, wypijając truciznę.
Autor: