1. podmiot – wykonawca czynności w zdaniu, odpowiada na pytania: kto? co?;
2. orzeczenie – określa czynność/stan, wyrażane przy pomocy czasownika, odpowiada na pytania: co robi? co się z nim dzieje?;
3. przydawka – opisuje podmiot, ale też wszystkie rzeczowniki i zaimki rzeczowne w zdaniu, odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? ile? ilu? czego? z czego? od czego?;
4. dopełnienie – dookreśla orzeczenie; forma dopełnienia zależy od orzeczenia, odpowiada na pytania: kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? z kim? z czym? o kim? o czym?;
5. okolicznik – dookreśla orzeczenie, precyzuje okoliczności danej czynności, odpowiada na pytania: jak? gdzie? kiedy? jak bardzo? mimo czego? po co? dlaczego? pod jakim warunkiem?.
Między tymi częściami zawiązują się relacje logiczne, które decydują o formie danego słowa i jego funkcji w zdaniu.
Na przykład
W zdaniu: Alina zebrała koszyk malin:
- "Alina" - pełni funkcję podmiotu,
- "zebrała" - pełni funkcję orzeczenia,
- "koszyk" - pełni funkcję dopełnienia,
- "malin" - pełni funkcję przydawki.
W zdaniu: Bardzo lubię twórczość Słowackiego:
- "ja" - jest podmiotem domyślnym,
- "bardzo" - jest okolicznikiem,
- "lubię" - jest orzeczeniem,
- "twórczość" - jest dopełnieniem,
- "Słowackiego" - jest przydawką.