Co to jest okolicznik? Definicja, forma i rodzaje okoliczników

Na przykład:
Autobus jechał wolno.
Wstałem wcześnie.
Wyszedł szukać swojego psa.

Związek przynależności

Pomiędzy okolicznikiem a orzeczeniem występuje związek przynależności. Oznacza ona relacje podrzędności: orzeczenie jest członem podstawowym, a okolicznik stanowi wyraz określający. Orzeczenie nie narzuca mu jednak żadnej formy. Z kolei pomiędzy dopełnieniem a orzeczeniem występuje związek rządu, gdyż orzeczenie narzuca formę dopełnienia. Możemy więc przyjąć, że okolicznik jest tym bardziej „zbuntowanym” bratem dopełnienia.

Formy okolicznika:

1. Przysłówek - określa czas, miejsce, sposób itp., w jakim zachodzi czynność. Przykład: "Maciej biega szybko".

2. Rzeczownik w funkcji przysłówka - rzeczownik odpowiadający na pytanie jak? gdzie? kiedy? i pełniący funkcję okolicznika. Przykład: "Spotkamy się jutro".

3. Bezokolicznik - pełni funkcję okolicznika, gdy odpowiada na pytanie po co? lub w jakim celu? Przykład: "Przyszedł pomóc".

4. Zaimek przysłowny - zaimek, który pełni rolę przysłówka, odpowiadając na pytania jak? gdzie? kiedy? Przykład: "Poszedł tam".

5. Imiesłów przysłówkowy współczesny - forma czasownika określająca, że czynność zachodzi równocześnie z inną czynnością. Przykład: "Czytając książkę, słuchał muzyki".
6. Wyrażenie przyimkowe - połączenie przyimka z innym słowem pełniące funkcję okolicznika. Przykład: "Idę do sklepu".

7. Liczebnik - liczebnik pełniący funkcję okolicznika, określający kolejność, ilość itp. Przykład: "Przybył drugi".

8. Wyrażenie porównawcze - konstrukcja porównująca jedną rzecz z inną, pełniąca rolę okolicznika. Przykład: "Jest silny jak lew".

Rodzaje okoliczników

1. Okolicznik miejsca - wskazuje na miejsce, w którym odbywa się dana czynność. Odpowiada na pytania: Skąd? Gdzie? Dokąd? Którędy? Przykład: Spotkaliśmy się na moście.

2. Okolicznik czasu - informuje o momencie, trwaniu, częstotliwości lub okresie, w którym ma miejsce czynność. Odpowiada na pytania: Kiedy? Jak długo? Jak często? Od kiedy? Do kiedy? Przykład: Byliśmy tam wczoraj.
3. Okolicznik sposobu - wskazuje, w jaki sposób została wykonana dana czynność. Odpowiada na pytania: Jak? W jaki sposób? Przykład: Zawsze jeżdżę powoli.

4. Okolicznik celu - wskazuje, dla jakiego celu lub z jakiego powodu została wykonana dana czynność. Odpowiada na pytania: W jakim celu? Po co? Przykład: Pojechałem po zakupy.

5. Okolicznik warunku - informuje o warunkach, które muszą być spełnione, aby dana czynność mogła zostać wykonana. Odpowiada na pytania: Pod jakim warunkiem? W jakim wypadku? Przykład: W razie ulewy pójdziemy do domu.

6. Okolicznik przyzwolenia - wskazuje na okoliczności, które mogą wpłynąć na realizację czynności, ale tego nie robią. Odpowiada na pytania: Mimo czego? Mimo co? Przykład: Mimo grypy pojechał na koncert.

7. Okolicznik przyczyny - wskazuje, co jest powodem wykonania danej czynności. Odpowiada na pytania: Dlaczego? Z jakiej przyczyny? Przykład: Zjadł dużo z głodu.
8. Okolicznik stopnia i miary - wskazuje na zakres, ilość lub miarę, w jakiej odbywa się czynność. Odpowiada na pytania: Ile? Który z kolei? Jak dużo? Jak daleko? Przykład: Zjadłam kilka ciastek.

  Dowiedz się więcej