klp.plPolscy powieściopisarze doby romantycznej
XIX wiek to czas wielkiej ekspansji powieści, powstają arcydzieła powieściopisarstwa światowego, tworzą tacy mistrzowie pióra jak Honoriusz Balzac i Stendhal Francji, czy Walter Scott oraz Edgar Alan Poe w Anglii. W Polsce epoka wielkich powieści nastanie dopiero w kilka lat po klęsce powstania styczniowego, kiedy pozytywizm osiągnie swoją dojrzałość, ale już w romantyzmie pojawia się wybitni powieściopisarze przecierający literackie szlaki potomnym.
Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887) – to jeden z najpłodniejszych pisarzy w historii literatury polskiej, który przygotował grunt powieściopisarzom pozytywistycznym. Jego twórczość do dziś pozostaje imponująca nie tylko ze względu wprost niewiarygodną ilość napisanych przez Kraszewskiego powieści (a pisywał ponadto poezje, dramaty oraz utwory publicystyczne czy teoretyczne), ale również ze względu na szeroki zakres tematyczny tych utworów. Do najistotniejszych dzieł Kraszewskiego należą:
- Ulana (1842), Budnik (1847) – powieści z cyklu ludowego, w którym Kraszewski nadał życiu chłopa pańszczyźnianego rangę tematu literackiego;
- Powieść bez tytułu (1854), Metamorfozy (1859) – powieści naznaczone pytaniami filozoficznymi;
- Zygmuntowskie czasy (1846) – jedyna przedpowstaniowa (chodzi o powstanie styczniowe) wybitna powieść historyczna;
- Dziecię Starego Miasta (1863), Dziadziunio 1869 – powieści związane z powstaniem styczniowym;
- Stara baśń. Powieść z XI wieku (1876) – pierwszy powieść z cyklu utworów opowiadających historię Polski od czasów bajecznych do XVIII wieku;
- trylogia saska: Hrabina Cosel, Brühl, Z siedmioletniej wojny. t 1- 2.
Warto wspomnieć również o romantycznym opisie podróży (w czasie i przestrzeni), jaki dał Kraszewski w swoich książkach: Wspomnienia Polesia, Wołynia i Litwy (1840) oraz Wspomnienia Odessy, Jedysanu i Budżaku: dziennik przejażdżki w roku 1843 od 22 czerwca do 11 września (1846).
Józef Korzeniowski (1797-1863) to najwybitniejszy realista polskiego romantyzmu. Jego twórczość w istotny sposób wpłynęła na rozwój dziewiętnastowiecznej literatury realistycznej. W powieściach Korzeniowskiego dostrzegalna jest balzakowska swada, radość opisywania ludzi i ich otoczenia, pejzaży, budowli, kostiumów, itp. Korzeniowski nie stronił od dydaktyzmu, ale czynił to w duchu zdrowego rozsądku. W swojej twórczości bronił tradycji szlacheckiej, przywiązania do religii oraz antyracjonalizmu. Jego najważniejsze powieści to: Spekulant (1846), Kollokacja (1847) oraz najbardziej dopracowany utwór - Krewni (1856). Pisał również dramaty, spośród których szczególnie wyróżniają się Karpaccy górale (1843).
Ludwig Sztyrmer (1809-1886) – twórca, który zapisał się w historii literatury nie tyle ze względu na kunszt, co na temat swych dzieł. Sztyrmer to prekursor prozy psychologicznej. Napisał cykl powieści o Pantoflu (Powieściach nieboszczyka Pantofla, tom 1-2, 1844, Pantofel (1841), Frenofagiusz i Frenolesty (1843), w którym podejmuje problem szaleństwa oraz jego przyczyn. Ciekawe, że Sztyrmer publikował swoje książki pod pseudonimem Eleonora Sztyrmer, tworząc w ten sposób złudzenie, że autorem powieści jest jego żona... Działo się tak dlatego, że pisarz ten był wysokim pułkownikiem i nie wypadało mu parać się tak niepoważnym zajęciem, jak pisanie książek o obłąkanych. Jak sam napisał:
Są tak dziwne charaktery, że filozof pogardzi nimi, a kobieta je ogarnie i oceni.
Henryk Rzewuski (1791-1866) – autor obszernej, trzytomowej powieści pt. Listopad. Romans historyczny z drugiej połowy wieku XVIII (1845-1846), opartej na paralelizmie losów dwóch rozdzielonych w dzieciństwie (na skutek rozwodu rodziców) braci. Każdy z nich dorasta w innym środowisku, pierwszy wśród tradycyjnej szlachty ziemiańskiej, drugi wśród scudzoziemczałej arystokracji. Pisarz opisując losy obu braci, które w pewnym momencie dramatycznie się splatają, ukazuje wpływ wychowania na kształt osobowy jednostki. Tłem dla historii prywatnej są tutaj zdarzenia historyczne: konfederacja radomska i barska.
Narcyza Żmichowska (1819-24) - ps. Gabryella, zbuntowana wychowanica sławnego ówcześnie pedagoga oraz pisarki Klementyny z Tańskich Hoffmanowej, propagującej tradycyjne poglądy na temat roli kobiety w życiu społecznym. Żmichowska to przedstawicielka pierwszego pokolenia emancypantek polskich, to wokół niej w latach czterdziestych XIX wieku skupiło się grono entuzjastek domagających się prawa do rozwoju intelektualnego oraz swobodnego wyboru partnera życiowego. Entuzjastki włączyły się aktywnie w działalność konspiracyjną, na skutek czego Żmichowska trafiła na dwadzieścia osiem miesięcy do lubelskiego więzienia, następnie była internowana. Po powrocie do Warszawy kontynuuje działalność niepodległościową, zakończoną olbrzymim rozczarowaniem po upadku powstania styczniowego.
strona: - 1 - - 2 - - 3 - - 4 -
Autor: