klp.plBudowa tragedii greckiej
.Dramat starogrecki znacznie różni się od współczesnego. Dominowało w nim słowo poetyckie – recytowane i śpiewane z towarzyszeniem muzyki instrumentalnej i tańca. Partie chórowe miały charakter operowy lub oratoryjny, a ponieważ nie znano podziału na akty i sceny, stosowano specyficzną konstrukcję:
- Prologos – (prolog) wprowadzenie poprzedzające akcję. Prologiem rozpoczynał przedstawienie aktor;
- Parodos – wejście Chóru, rytmiczne wkroczenie na orchestrę, pierwsza pieśń;
- Epejsodion (epeisodion) – (współcześnie epizod) – akcja sceniczna, wystąpienia aktorów przeplatające się z komentarzem i pieśniami Chóru (stasimon); W czasach Tespisa (który wprowadził pierwszego aktora) epejsodia (epeisodia) były zaledwie drobnymi wstawkami, bo na scenie prócz chóru występował tylko jeden aktor i postacie dramatu nie mogły spotkać się ze sobą, akcja była raczej opowiadana niż rozgrywała się na scenie. Aktor donosił o tym, co się wydarzyło za sceną, a chór pieśnią wyrażał uczucia co do tych wiadomości. Aby wzmóc dramatyzm akcji potrzebny był drugi aktor (wprowadził go Ajschylos). Gdy trzeciego dodał Sofokles – przedstawienia nabrały dynamiki.
- Stasimon – komentarz Chóru, najczęściej w formie śpiewanej (pieśń), odbywał się pod nieobecność Chóru na scenie. Epejsodia i stasimony przeplatały się wzajemnie ok. 3 – 5 razy. Komentarz wielokrotnie przybierał formę dialogu recytowanego, ale czasem była to scena muzyczna wypełniona dialogiem aktora z Chórem. Niekiedy aktor, zamiast recytować, śpiewał. Takie zbiorowe sceny muzyczne stosowano wówczas, gdy napięcie emocjonalne było najwyższe, wówczas „rozładowywano” je za pomocą lamentacyjnej pieśni – kommosu.
- Exodos – zakończenie – pieśń Chóru na zejście, zawierał kommos – partie śpiewane o charakterze lamentacyjnym wykonywane przemiennie: aktor (aktorzy: jeden lub dwóch) – Chór. Kommos rozwinęła się później w komedię, wywodzącą się od obrzędowych zabaw ludowych. Gatunek ten jest wesoły, ma wymowę parodystyczną, satyryczną, zawiera również wątki fantastyczne.
Między IV a V w. p.n.e. wszystkie rodzaje literackie zyskały swój kształt, a literatura i sztuka, począwszy od Eurypidesa, zaczęły uniezależniać się od swoich antycznych korzeni.
Kompozycja dramatu antycznego
- Ekspozycja – wprowadzenie poprzedzające akcję, zarysowanie głównego wątku, przedstawienie bohaterów;
- Węzeł dramatyczny – pojawienie się problemu; rozwój akcji;
- Perypetia – działanie bohatera zmierzające do rozwiązania problemu, stopniowa zmiana przebiegu akcji, „dozowanie” napięcia;
- Punkt kulminacyjny – przełom w wydarzeniach, moment zwrotny, najwyższy poziom napięcia emocjonalnego;
- Rozwiązanie akcji – dramatyczne zakończenie losów bohaterów (katastrofa) – w przypadku tragedii, w wypadku komedii – pozytywne zakończenie.
Autor: