Opowiadania Borowskiego - motywy literackie

Motyw Żydów – w opowiadaniu „Proszę państwa do gazu” ukazuje znakomicie zorganizowaną fabrykę śmierci, w której zabijanie Żydów (oraz innych mniejszości narodowych) było jej podstawowym zadaniem produkcyjnym. Jacek Ingot pisze: „(…) ukazuje jej funkcjonowanie, które można obserwować na rampie kolejowej; trwa tu karykaturalny proces produkcyjny, wstępna selekcja surowca – najpierw oddziela się ludzi od klamotów, potem ludzie są dzieleni na tych zdatnych do pracy (jeszcze trochę pożyją) i tych, którzy szli od razu do gazu: starców, chorych, dzieci… Jedyną bronią tych nieszczęśników jest liczba, której nie są w stanie pochłonąć krematoria”.



Motyw Niemca – Borowski przedstawia go jako nazistowskiego wroga polskości, ludobójcę, zbrodniarza, sadystę i zaciekłego antysemitę, oskarża hitleryzm o stworzenie człowieka zlagrowanego.

Motyw reifikacji – w utworach Tadeusza Borowskiego widać, jak reifikacji ulegał inny człowiek. W „Proszę państwa do gazu” jeden ze współwięźniów beznamiętnie opowiadał drugiemu o spotkaniu ze swym ojcem, którego w chwilę później wysłał do gazu. Liczył się tylko pokarm, człowiek zdolny był do wszystkiego za porcję zupy z pokrzywy.



Motyw śmierci – Borowski ukazał Oświęcim – dwudziestowieczną fabrykę śmierci, w której zabijanie jest zorganizowanym procesem produkcyjnym. W „Proszę państwa do gazu” narrator opisał rozładowywanie transportów więźniów, podczas którego rozdzielano ludzi przydatnych do pracy od grupy prowadzonej do komory gazowej. Segregowano ich jak towar.

W obozie liczyli się tylko żywi, to oni mieli prawo głosu: „Kiedyś chodziliśmy komandami do obozu. (…) Nadeszło DAW i dziesiątki innych komand i czekały przed bramą: dziesięć tysięcy mężczyzn i wtedy z FKL nadjechały samochody pełne nagich kobiet. Kobiety wyciągały ramiona i krzyczały: - Ratujcie nas! Jedziemy do gazu! Ratujcie nas! I przejechały koło nas w głębokim milczeniu dziesięciu tysięcy mężczyzn. Ani jeden człowiek nie poruszył się, ani jedna ręka nie podniosła się. Bo żywi zawsze mają rację przeciw umarłym”.



Motyw zagłady – z tekstów Borowskiego bije przeświadczenie o degradacji ludzkiego świata, który, jak pisze Urbański, „stał się światem kamiennym, odczłowieczonym, podzielonym na bezdusznych oprawców i bezrozumne ofiary”. Przyczynę tego stanu autor upatrywał w kulturze europejskiej, którą oskarżył o dopuszczenie do narodzin totalitaryzmu i jego potworne konsekwencje.

  Dowiedz się więcej