Liczebnik – wszystko, co powinieneś o nim wiedzieć

Za każdym razem, kiedy w zdaniu musisz powiedzieć o ilości, liczbie, czasie, odległości, wadze czy innych miarach, korzystasz z liczebnika. Często nawet robisz to nieświadomie. Szósty dzień tygodnia, pięcioro dorosłych, potrójne salto, rozumieć dwojako – jak sam jednak widzisz, liczebniki mogą się bardzo od siebie różnić. Poświęć dziesięć minut na przeczytanie całej treści, a nie będziesz mieć problemów z odnalezieniem i określeniem liczebników w zdaniach (nawet w tym)

Definicja i rodzaje liczebników

Mnogość rodzajów liczebników najszybciej można zauważyć, zestawiając je z dowolnymi rzeczownikami. Neil Armstrong był bowiem pierwszym człowiekiem na księżycu, ale 365 dni ma jeden rok. Dwoje ludzi to para. Pół kilograma ziemniaków to jedna druga kilograma ziemniaków, ale jeśli nie jesteś w stanie określić dokładnej wagi, możesz też powiedzieć kilka ziemniaków, a nawet niewiele ziemniaków. Niektóre liczebniki będą nam służyły do wyliczania czy informowania o ogólnej liczbie, inne do przekazywania informacji o wielokrotności zjawiska. Czasem z kolei dokładna liczba nie jest nam znana, a za pomocą liczebników możemy oszacować, czy czegoś jest dużo, czy mało – te liczebniki również mają własną grupę. Spróbujmy więc teraz to wszystko uporządkować.

Rodzaje liczebników w języku polskim

liczebniki główne
liczebniki porządkowe
liczebniki zbiorowe
liczebniki ułamkowe
liczebniki nieokreślone
liczebniki mnożne
liczebniki wielorakie

Liczebniki główne

Podstawowy rodzaj liczebników to liczebniki główne. Łatwo je zapamiętać, bo są najprostsze i odpowiadają na pytanie: ile? Służą do podstawowego przeliczania obiektów, zjawisk, ludzi czy przedmiotów. Wyrażamy je za pomocą słów, takich jak: jeden, osiemnaście, sto dwadzieścia pięć czy milion. Zobacz sam:

Jeden grosz nie jest majątkiem, ale podobno przynosi szczęście.
Magda ma dwadzieścia lat, ale wygląda na młodszą.
Te dwie dziewczyny są chyba na niezadowolone.

Liczebniki porządkowe

Liczebniki porządkowe służą nam do określania kolejności. Odpowiadają na pytanie: który z kolei? Wyrażamy je takimi słowami, jak: pierwszy, ósmy, czterdziesty i tak dalej. Oto przykłady:
Co setny los wygrywa na loterii.
Kamil to trzeci najlepszy koszykarz w całej szkole.
Pierwszy pacjent właśnie wszedł do gabinetu doktora.

Liczebniki ułamkowe

Liczebniki ułamkowe (jak sama nazwa wskazuje) pomagają nam określać te wartości, których nie możemy opisać całościami, a jedynie częściami. Będą to na przykład trzy czwarte, osiem dziesiątych, ale też na przykład pół:

Jeśli jesteś głodny, to oddam ci pół batona.
Nogawka długości trzy czwarte przestała być modna lata temu.
Tylko jedna setna badanych zauważyła zawroty głowy po użyciu leku.

Liczebniki nieokreślone

Co jednak w przypadkach, kiedy nie znamy dokładnej ilości, wagi czy rozmiaru? Z pomocą przychodzą nam liczebniki nieokreślone. Tutaj również nazwa jest bardzo prosta do zapamiętania. Liczebniki nieokreślone opisują rzeczy w sposób niedokładny. Odpowiadają na pytanie: ile i możemy je wyrazić słowami, takimi jak: wiele, mało, kilka i tak dalej. Spójrz na poniższe zdania:
Początkowo nie chciałem startować w wyborach, ale poparło mnie kilkaset osób.
Wiele godzin minęło, zanim dotarliśmy na miejsce.
Staram się, jak mogę, ale dla ciebie to wciąż za mało.

Liczebniki mnożne

Zdarza się, że zjawiska, obiekty lub przedmioty występują w wersji zwielokrotnionej. Chcąc o nich opowiedzieć, musimy użyć liczebników mnożnych. Liczebniki mnożne wskazują, z ilu jednakowych lub jednorodnych części czy elementów coś się składa. Wyrażamy je słowami: potrójny, trzykrotny i tak dalej:

Jeśli zamawiam pizzę, to tylko z podwójnym serem.
Moje potrójne salto zachwyciło sędziów.
Czterokrotne niezaliczenie ćwiczenia dyskwalifikuje was z udziału w zawodach.

Liczebniki wielorakie

Liczebniki wielorakie określamy słowami, takimi jak: dwojaki, trojaki, siedmioraki i tak dalej. Liczebniki wielorakie wielu osobom mylą się jednak z liczebnikami mnożnymi: w końcu tutaj mamy słowa podwójny czy potrójny. Prawda jest taka, że liczebnik wieloraki to odmiana liczebnika mnożnego. Często łączone są w jedną klasą liczebników. On również informuje o tym, że obiekty są zwielokrotnione. Różnica polega jednak na tym, że liczebniki wielorakie przekazują pewną różnorodność dla opisywanych przedmiotów. W przypadku liczebników mnożnych następuje z kolei powielenie. Spójrz na poniższe przykłady:
Skup się przy tym zadaniu, bo polecenie jest podwójne. Najpierw musisz wyliczyć obwód, a następnie średnicę.
Siedzę nad tym zadaniem kilka godzin, ale polecenie ma dwojakie znaczenie. Sam w końcu nie wiem, czy mam liczyć odwód, czy średnicę.

Widzisz różnicę pomiędzy tymi zdaniami? W pierwszym przypadku mamy jedno, wspólne zadanie rozdzielone na dwa polecenia (wymaga zarówno wyliczenia obwodu, jak i średnicy). Jest to więc liczebnik mnożny. Podwójne zadanie jest tu niczym podwójny ser mozzarella na pizzy. W drugim przypadku polecenie jest jedno, ale można je rozumieć na dwa sposoby (albo wymaga wyliczenia obwodu, albo średnicy). Jest to liczebnik wieloraki – coś jak jedna pizza z dwoma całkowicie różnymi rodzajami sera. To jest właśnie podstawowa różnica pomiędzy liczebnikiem mnożnym a liczebnikiem wielorakim.

  Dowiedz się więcej