Mit szklanych domów w „Przedwiośniu”

Motyw szklanych domów pojawia się w opowieści Seweryna Baryki. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku wraca on do Baku, by odnaleźć rodzinę. Dowiaduje się, że jego żona zmarła. Namawia syna – Cezarego – by wyruszył z nim do odrodzonej ojczyzny. By zachęcić chłopaka do wyjazdu, opowiada mu o szklanych domach, które są budowane w Polsce.

Zobacz również inne symbole w Przedwiośniu

Podczas podróży wspomina, że widział je na własne oczy. Były to domy nowoczesne i funkcjonalne, higieniczne, piękne – ich kolor zależał od okolicy, w jakiej je budowano. Były więc domy białe, różowe, jasnozielone, w odcieniu fioletu lub nasturcji. Poza tym bardzo łatwo się je montowało, w ciągu kilku dni. Wizja ta w ówczesnych czasach musiała się wydawać fantastyczna.

Do dziś w języku polskim wyrażenie „szklane domy” oznacza coś nierealnego, mrzonkę, wytwór fantazji. Zmyślając historię o polskiej myśli technicznej stary Baryka nie miał złych intencji, pragnął by syn wyjechał wraz z nim do ojczyzny. Słowa o szklanych domach wypowiada trawiony chorobą, mogą więc one wynikać z majaczenia chorego umysłu. Dodatkowo projektantem domu jest lekarz noszący nazwisko Baryka (daleki kuzyn Seweryna), dlatego wizję te można traktować jako proroctwo na przyszłość.

Szklane domy były symbolem nadziei i marzeń Seweryna Baryki o wolnej i rozwijającej się Polsce. Po wielu latach niewoli, Polacy pragnęli, by ich odrodzona ojczyzna była idealna, by dzięki postępowi technicznemu szybko się rozwijała i bogaciła.

Zobacz również: Koncepcje naprawy Rzeczypospolitej - reformy Szymona Gajowca i wizja komunistów.


Rozwój techniczny miał zagwarantować krajowi dobrobyt, był też alternatywą dla haseł komunistycznych. Dzięki niemu miało powstać społeczeństwo równe, sprawiedliwe, bez obszarów nędzy i biedy oraz poniżenia. Niestety, Cezary szybko po przekroczeniu granicy II Rzeczypospolitej przekonuje się, że wizje ojca są jedynie mrzonkami i nie mają rzeczywistego odzwierciedlenia.

Co było inspiracją Żeromskiego?

Wizję szklanych domów Żeromski zaczerpnął z Tygodnika Ilustrowanego, w którym zamieszczono ilustrację budynku ze szkła i stali. Połączył on myśl techniczną z wizją społeczno-polityczną tworząc koncepcję odbudowy Polski na wzór szklanych domów.

  Dowiedz się więcej