Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
Przedwiośnie to późna powieść Stefana Żeromskiego, jednego z najwybitniejszych polskich pisarzy, autora takich dzieł jak Syzyfowe prace (1897), Ludzie bezdomni (1899), Dzieje Grzechu (1908), Popioły (1903) czy Wierna rzeka (1912). Utwór został wydany w Warszawie w roku 1924, z datą 1925. Historia młodzieńczych lat Cezarego Baryki powstała jako wyraz zaniepokojenia pisarza zaangażowanego w życie ojczyzny sytuacją społeczno-polityczną niepodległej Polski. Tytuł powieści można tłumaczyć słowami Szymona Gajowca - jednego z jej bohaterów:

To dopiero przedwiośnie nasze. Wychodzimy na przemarznięte role i oglądamy dalekie zagony. Bierzemy się do własnego pługa, do radła i motyki, pewnie że nieumiejętnymi rękami. Trzeba mieć do czynienia z cuchnącym nawozem, pokonywać twardą, przerośniętą caliznę.


Przedwiośnie to etap, na jakim znajduje się Polska w momencie, kiedy główny bohater powieści poznaje kraj swoich rodziców. Książka ta wywołała dość duży ferment wśród ówczesnych czytelników. Nie daje ona bowiem jednoznacznej recepty na uzdrowienie i wzmocnienie państwa. Szczególnie ostatnia scena pozwala przyjąć wiele różnych interpretacji. Pochód Cezarego Baryki na Belweder był odczytywany przez wielu współczesnych Żeromskiemu krytyków jako zachęta do rewolucji, co wywołało mnogie głosy polemiczne. Niezależnie od tego powieść okazała się sukcesem i na stałe wpisała się do kanonu literatury polskiej.

Świadectwem popularności Przedwiośnia okazują się ekranizacje powieści. Pierwsza powstała już w 1928! Reżyserem filmu był Henryk Szaro, a w rolę Seweryna Baryki wcielił się słynny aktor – Stefan Jaracz. Doskonale wszystkim jest znana również współczesna adaptacja Przedwiośnia w reżyserii Filipa Bajona z roku 2001.

Przedwiośnie - film


Adaptacja filmowa „Przedwiośnia”


Pierwsza adaptacja „Przedwiośnia” powstała już w 1928 roku. Autorami scenariusza byli Andrzej Strug i Anatol Stern, zaś całość wyreżyserował Henryk Szaro. Realizatorzy skupili się jednak głównie na wątku romansowym, marginalizując treści ideowe.

Osiemdziesiąt lat po pierwszej powstała nowa adaptacja, której autorem scenariusza oraz reżyserem jest Filip Bajon. Reżyser ten znany jest z filmów, których akcja toczy się w momentach przełomowych, na styku dwóch epok.

Taki charakter ma także nakręcone przez niego w 2001 roku „Przedwiośnie”. Film kręcono pod Kielcami, w Warszawie, w majątku rodziny Wielkopolskich w Chrobrzy (Odolany), w Oblęgorku (pałac Laury), na poligonie pod Warszawą, w Piotrkowie Trybunalskim, a także na Placu Czerwonym w Moskwie (zamknięto go na cały dzień) oraz w Baku (20% zdjęć). Dzieło koncentruje się przede wszystkim na głównym bohaterze i jego dojrzewaniu w latach przełomu 1914-1921.

Główną rolę w filmie zagrał Mateusz Damięcki. Świetnie oddał temperament i charakter zarówno nastoletniego bohatera w Baku, jak i dorosłego młodzieńca po powrocie z frontu. Jak sam twierdzi postać Cezarego Baryki jest bardzo bogata, dynamiczna i każdy może się z nią, choć po części identyfikować. Pozostał część obsady jest imponująca – państwa Baryków zagrali Krystyna Janda oraz Janusz Gajos (niezwykle przekonujący w scenie opowieści o szklanych domach), zaś Szymona Gajowca – Daniel Olbrychski. Opócz nich na ekranie zobaczymy Małgorzatę Lewińską (Laura), Karolinę Gruszkę (Wanda) i magnetyzującą Urszulę Grabowską (Karolina). Na uwagę zasługują także kostiumy z epoki – od mundurów wojskowych po niepowtarzalne suknie na balu w Odolanach.

Film oprócz perypetii głównego bohatera ukazuje niszczącą siłę historii. Zakłóca ona normalne relacje między ludźmi i niszczy przyjaźnie. Wątek ten reżyser podkreślił szczególnie wprowadzając sceny, których u Żeromskiego nie było. W pierwszej części filmu pokazuje przyjaźń w Baku Polaka- Cezarego oraz Rosjanina, Żyda, Azera i Ormianina. W ich relacjach nie ma znaczenia religia czy pochodzenie, jednak rewolucja wszystko zmienia i jeden występuje przeciw drugiemu. Po przekroczeniu granicy Baryka widzi bawiące się dzieci – Kazimierza, Dawida i Iwanka – patrząc na nie bohater snuje refleksje, że ich przyjaźń może także tragicznie się skończyć. Inaczej niż w powieści przebiega znajomość Cezarego z Hipolitem, Lulkiem i Buławnikiem – w filmie znają się i kolegują mimo różnic. Ich także poróżni sytuacja społeczna w powojennej Polsce.

Film Bajona nie jest wierną kopią oryginału. Scenarzysta i reżyser nadał niektórym wątkom inny sens, dopisał nowe sceny, zmienił koleje losu Baryki, a część epizodów wykreślił. Ci, którzy znają lekturę z pewnością zwrócą uwagę na wprowadzenie wątku romansu młodego Baryki i Ormianki w Baku. Szczególnie „filmowa” jest scena lotu samolotem nad miastem. U pisarza Cezary przeżywa wstrząs na widok zmarłej, młodej Ormianki, jednak jest ona dla niego kimś obcym. Najbardziej kontrowersyjna wydaje się zmiana zakończenia. U Żeromskiego Cezary idzie na czele zabiedzonego tłumu w stronę Belwederu, zaś u Bajona ginie. Reżyser zmianę tę tłumaczy specyfiką filmowej sztuki.

Barwna, pełna aktorskich gwiazd realizacja Filipa Bajona jest udaną adaptacją. Widz, mimo długości filmu nie może się nudzić, gdyż główny bohater szybko zmienia scenerię od bakijskich naftowych pejzaży, poprzez Plac Czerwony, ulice Warszawy, piękno rodzimego krajobrazu w Nawłoci po biedne żydowskie dzielnice i obraz Belwederu. Film w telegraficznym skrócie przedstawia powikłane losy młodego Baryki. Ci, którzy czują niedosyt mogą obejrzeć sześcioodcinkowy serial telewizyjny nakręcony na podstawie filmu.

Bibliografia


1. Literatura Polska. Przewodnik encyklopedyczny, pod red. J. Krzyżanowskiego, PWN, Warszawa 1984.
2. Henryk Markowski, W kręgu Żeromskiego. Rozprawy i szkice historycznoliterackie, PIW, Warszawa 1977.



Mapa serwisu: