Poemat liczy 9 rozdziałów, jest napisany oryginalną 14-wersową strofą (“onieginowską”, nie oddaną niestety w żadnym przekładzie, składającą się z 3 czterowierszów o rymach krzyżowych, przyległych i okalających oraz zamykającego strofę dwuwiersza, często o charakterze aforystycznym ), w której autor połączył epikę z liryzmem i licznymi dygresjami. Jego akcja skupia się wokół trójki głównych bohaterów – tytułowego Eugeniusza, jego przyjaciela i zarazem alter-ego Włodzimierza Leńskiego oraz Tatiany Łariny – kobiety, którą stały bywalec petersburskich salonów, przystojny uwodziciel Oniegin postrzega jako kobietę prowincjonalną i której miłosny afekt traktuje jako niegodny. W dziejach tych trzech postaci autor zawarł problemy miłości i przyjaźni, uczciwości i obowiązku.
W toku akcji egoizm, hipokryzja, cynizm i niedojrzałość emocjonalna Eugeniusza, udowodnione wielokrotnie, zmieniają się pod wpływem ponownego spotkania z Tatianą – teraz już światową damą, piękną żoną generała, brylującą po moskiewskich salonach. Oniegin, należący według Słownika Encyklopedycznego - Literatura Powszechna Anny Cisak i Marii Żbik do galerii tzw. zbędnych ludzi, po odrzuceniu przez wrażliwą i szczerą Tatianę w efekcie okazuje się człowiekiem samotnym i przegranym.
Puszkin podejmuje w poemacie wiele uniwersalnych problemów. Prócz ukazania panoramy społeczeństwa rosyjskiego, ze szczególnym uwzględnieniem zaściankowej szlachty, rozpieszczonej i zepsutej młodzieży, którą poznajemy dzięki podróżom Oniegina (wędruje po ówczesnej Rosji, po jarmarku w guberni niżgorodzkiej, poznaje zakamarki kaukaskich uzdrowisk) autor pozwolił sobie na zawarcie w licznych dygresjach mnóstwa odniesień społeczno-politycznych, a przede wszystkim skupił się na odwzorowaniu rosyjskiego życia, które nie dbało o ludzi biednych, choć inteligentnych, posiadających potencjał.