klp.plUch - jak gorąco!
Puff - jak gorąco!
Uff - jak gorąco!
Powyższy fragment wiersza Juliana Tuwima zatytułowanego Lokomotywa to fantastyczny przykład stylizacji onomatopeicznej. Jeśli czytając dowolny utwór literacki, natkniesz się na wyrazy dźwiękonaśladowcze, możesz być pewien, że autor zastosował stylizację onomatopeiczną, czyli jedną ze stylizacji językowych. Czym dokładnie jest ten rodzaj stylizacji i jak szukać jej w literaturze?
Stylizacja onomatopeiczna – informacje podstawowe
Jak już wspomnieliśmy we wstępie, stylizacja onomatopeiczna jest jednym z rodzajów stylizacji językowych, jakie mogą zastosować w swoich tekstach twórcy literaccy: obok między innymi dialektyzacji, stylizacji patetycznej czy środowiskowej.
Stylizacja językowa – nadanie wypowiedzi cech, które zmieniają charakter używanego języka, np. stylizując go na język danej gwary lub konkretnej epoki, aby podkreślić atmosferę, nadać tekstowi autentyczności czy pomóc czytelnikowi lepiej zrozumieć specyfikę utworu.
Dobrze wiedzieć
Stylizacja onomatopeiczna to zastosowanie w tekście literackim onomatopej, których celem będzie wprowadzenie odpowiedniej atmosfery przez oddanie dźwięków, słyszalnych w świecie przestawionym.
Onomatopeja – (inaczej wyraz dźwiękonaśladowczy) naśladowanie rozmaitych niejęzykowych zjawisk dźwiękowych za pomocą brzmienia słów i ich grup. Zobacz artykuł o onomatopei
Stylizacja onomatopeiczna to zastosowanie w tekście literackim onomatopej, których celem będzie wprowadzenie odpowiedniej atmosfery przez oddanie dźwięków, słyszalnych w świecie przestawionym.
Onomatopeja – (inaczej wyraz dźwiękonaśladowczy) naśladowanie rozmaitych niejęzykowych zjawisk dźwiękowych za pomocą brzmienia słów i ich grup. Zobacz artykuł o onomatopei
Stylizację onomatopeiczną można wprowadzać na kilka sposobów:
- Poprzez stosowanie wyrazów (lub ciągu wyrazów) określających rodzaj dźwięku, np.: tupnąć, wrzasnąć, ryknąć, szumieć;
- Poprzez celowe dobieranie słów, które czytane na głos wywołują efekty dźwiękowe, np.: świerszczyki świergocą w stogach (Józef Czechowicz, Na wsi);
- Poprzez tworzenie większych całości głoskowo-rytmicznych, które mają naśladować dźwięki, np.: szuuu, bzzz, mrrr, puff.
Literackie przykłady stylizacji onomatopeicznej
Każdy z wyżej omówionych sposobów tworzenia onomatopej ma swoje odzwierciedlenie w polskiej literaturze. Spójrz na poniższe przykłady stylizacji onomatopeicznej i zastanów się, do którego z wymienionych wyżej sposobów zaliczyłbyś zastosowane tu onomatopeje. A może autorzy zastosowali kilka z nich jednocześnie?
Julian Tuwim, Lokomotywa:
Szarpnęła wagony i ciągnie z mozołem,
I kręci się, kręci się koło za kołem,
I biegu przyspiesza, i gna coraz prędzej,
I dudni, i stuka, łomoce i pędzi,
A dokąd? A dokąd? A dokąd? Na wprost!
Po torze, po torze, po torze, przez most,
Przez góry, przez tunel, przez pola, przez las,
I spieszy się, spieszy, by zdążyć na czas,
Do taktu turkoce i puka, i stuka to:
Tak to to, tak to to , tak to to, tak to to.
Julian Przyboś, Z Tatr:
To zgrzyt
czekana,
okrzesany z echa,
to tylko cały twój świat
skurczony w mojej garści na obrywie głazu;
to – gwałtownym uderzeniem serca powalony szczyt.
Leopold Staff, Deszcz jesienny:
To w szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny
I pluszcze jednaki, miarowy, niezmienny,
Dżdżu krople padają i tłuką w me okno...
Jęk szklany... płacz szklany... a szyby w mgle mokną
I światła szarego blask sączy się senny...
O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny...
Autor: