Plan bitwy o Soplicowo w Panu Tadeuszu
1. Moskale okrążają dwór w Soplicowie.
2. Szlachta zostaje zakuta w dyby.
3. Ryków żąda po 1000 rubli za każdego aresztowanego.
4. Do dworu przyjeżdża ks. Robak wraz z przebranymi za chłopów szlachcicami.
5. Ks. Robak wpada na pomysł organizacji przyjęcia na cześć Moskali podlanego dużą ilością alkoholu.
6. Płuta całuje Telimenę, w jej obronie staje Tadeusz.
7. Wywiązuje się regularna bitwa.
8. Spojeni alkoholem Moskale stawiają opór.
9. Uwolniona z niewoli szlachta znajduje broń na wozach Bernardyna.
10. Ks. Robak zostaje postrzelony - ratuje Hrabiego własnym ciałem.
11. Hrabia wyzywa Rykowa na pojedynek.
12. Wojski z Protazym zwalają dach sernicy.
13. Szlachta ostatecznie przechyla szalę zwycięstwa na swoją stronę.
14. Ks. Robak ratuje Gerwazego.
15. Kapitan Ryków poddaje się.
Opis bitwy o Soplicowo w Panu Tadeuszu
Na śpiącą szlachtę zaściankową napadają ludzie kapitana Płuta. Krzyki budzą Gerwazego, lecz stary Klucznik jest bezsilny i, jak pozostali, związany. Moskale otaczają dwór. Hrabia zostaje zamknięty. Z odsieczą dla Soplicowa przybyli również krewni i znajomi Sędziego. Szlachta zaściankowa zostaje zakuta w dyby.
Zaczyna padać deszcz. Sędzia, Telimena i Zosia wstawiają się za szlachtą u kapitana Rykowa i majora Płuty. Soplica chce zakończyć całą sprawę bez sądu.
Panie Major! co nam z tych wszystkich niewolników?Ryków staje po jego stronie, jednak Płuta nie zamierza wypuścić buntowników. Powołuje się na księgę ustaw wojennych. Sędzia grozi odwołaniem, ale major oznajmia, że znajdzie coś i na niego i mówi, że Jankiel, który jest dzierżawcą Sędziego, uważany jest za szpiega. Żąda od Soplicy po tysiąc rubli za każdego buntownika.
Oddamy pod sąd? będzie szlachcie wielka bieda,
A Panu Majorowi nikt za to nic nie da.
Wiesz co, Major? ot, lepiej tę sprawę zagodzić,
Pan Sędzia Majorowi musi trud nagrodzić,
My powiemy, że my tu przyszli dla wizyty,
A tak i kozy całe, i wilk będzie syty.
Nadjeżdża z kilkoma wozami Robak. Z nim są również Maciej, Prusak, Zan i Mickiewicz, przebrani za chłopów. Ksiądz gratuluje Płucie schwytania Hrabiego, a Sędziemu każe podawać do stołu. Nakazuje również żołnierzom podać wódkę.
Płuta całuje Telimenę, za co zostaje spoliczkowany przez Tadeusza. Major jest wściekły. Robak rzuca Tadeuszowi broń, ten strzela, lecz chybia. Ryków atakuje Tadeusza, ale Wojski rzuca w niego nożem. Wpada Maciej. Na zewnątrz rozwiązana szlachta zaściankowa zaczyna walkę z żołnierzami. Na wozach znajduje się przywieziona przez Robaka broń.
Szlachta powoli przechyla na swoją stronę szalę zwycięstwa. Jako ostatni broni się Ryków. Robak wysyła do niego posłańca, by się poddał, lecz Ryków nie godzi się na to. Tadeusz, który został z kobietami, wybiega z dworu. Podkomorzy dołącza do szlachty. Ryków rozkazuje, żeby się poddali i grozi podpaleniem Soplicowa. Atakuje go Hrabia, ale kapitan zabija jego konia. Gerwazy rzuca się mu na ratunek. Robak jednak jest szybszy i zasłania własnym ciałem Hrabiego. Bernardyn zostaje postrzelony, ale udaje mu się odciągnąć zagrożonego Hrabiego.
Padł koń Hrabi, spadł Hrabia; Klucznik krzycząc bieży
Na ratunek, bo widzi: jegry na cel wzięli
Ostatniego z Horeszków, chociaż po kądzieli.
Robak był bliższy, Hrabię ciałem swym zakrywa,
Ukryty za ścianą Tadeusz, celuje w Moskali. Wyzywa Płutę na pojedynek. Kapitan Ryków namawia Płutę, by pomścił swoją hańbę. Major każe wyjść kapitanowi i pojedynkować się w jego imieniu. Hrabia wyzywa Rykowa, ponieważ ten wcześniej zaatakował śpiącą szlachtę na zamku.
Trwa pojedynek kapitana i Hrabiego. Płuta namawia żołnierza, by strzelił do Tadeusza. Wystrzał ponownie rozjusza szlachtę. Wojski z Protazym zwalają dach sernicy (dawniej drewnianego pomieszczenia do przechowywania i suszenia serów, występującego w dworach szlacheckich) na Moskali. Broni się jeszcze kilku wrogów. Celują do Gerwazego, lecz i tym razem Robak odciąga zagrożonego Klucznika. Kapitan Ryków poddaje się. Chce pogodzić się z Podkomorzym. Szlachcice znajdują ukrywającego się Płutę.
„taki miał koniec zajazd ostatni na Litwie.”