klp.plBallada w sposób nierozerwalny łączy się z ludowością, to realizacja idei „pieśni gminnej”, w której krył się autentyczny duch narodu i z tego względu była tak ważna dla romantyków.
Cechy gatunkowe polskiej ballady romantycznej:
- forma: pieśń o charakterze epicko-lirycznym nasycona elementami dramatycznymi;
- temat: niezwykłe wydarzenia legendarne lub historyczne;
- szkicowa fabuła (zazwyczaj jeden wiodący watek) przeważnie z wyeksponowanymi momentami tajemniczymi, zagadkowymi, „cudownymi”; niekiedy pojawia się ingerencja sił nadprzyrodzonych; bardzo często fabuła przybiera charakter sensacyjny (np. Lilie Mickiewicza);
- postaci: z reguły silnie stypizowane, o wyeksponowanej jednej, wiodącej cesze charakteru; najczęściej postaci te są ze sobą silnie skontrastowane;
- narracja w dużej mierze zsubiektywizowana, często pojawiają się partie dialogowe;
- narrator ma cechy aktywnego odbiorcy widowiska - żywo reaguje na obserwowane zdarzenia, ujawnia swoje reakcje emocjonalne (wykrzyknienia oraz domysły);
- obecność konwencjonalnych ujęć i środków: paralelizm składniowy, stałe epitety, porównania, powtórzenia i refreny;
- najczęściej występuje stroficzna budowa utworu.
Popularność ballad w romantyzmie przedlistopadowym spowodowała wybuch swoistej balladomanii, której wiele owoców na charakter ściśle grafomański. Szybka konwencjonalizacja tego gatunku doprowadziła do tego, że ten czołowy romantyczny gatunek stał się przedmiotem parodii, np. w wykonaniu Kornela Ujejskiego czy Juliusza Słowackiego. Po upadku powstania listopadowego ballada powoli zaczęła traciła swą rangę, w obrębie tego gatunku zaczęły powstawać nowe podgatunki, w których do głosu dochodził element realistyczny: ballada patriotyczna, społeczna, powstańcza. Ponadto w tym czasie ballada pozostawała pod wpływem innego gatunku zaczynającego swą ogromną karierę w latach 30. XIX w., tj. gawędy.
W pozytywizmie ballada właściwie całkowicie zanikła na rzecz tzw. obrazka. Dopiero Młoda Polska na nowo odkrywała jej wartość w związku z zainteresowaniem folklorem podhalańskim oraz modą na baśniowe stylizacje (Kazimierz Tetmajer, Jan Kasprowicz, Leopold Staff). Młoda Polska to epoka, w której ballada wyraźnie zbliża się do liryki (epicki narrator nabiera cech podmiotu lirycznego). W dwudziestoleciu międzywojennym pojawią się jeszcze tzw. ballady miejskie czy złodziejskie, które zbliżą ten gatunek do literatury popularnej, rozrywkowej. Ballada zrobiła swoistą karierę w kabarecie. Ważne realizacje ballady w literaturze współczesnej stworzyli m.in.:
strona: - 1 - - 2 - - 3 -
Autor: