Geneza powieści

Również strony rodzinne pisarza, region Gór Świętokrzyskich, były świadectwem tragicznego powstania roku 1863, gdzie nadal był żywy kult tradycji narodowowyzwoleńczych. To właśnie na tych terenach najdłużej utrzymywały się walczące oddziały powstańców, to tu działali sławni dowódcy, jak Langiewicz, Chmieleński, Hanke-Bosak. Wspomnienia dni walk o wolność ojczyzny, przekazywane w opowieściach rodziców i gawędach chłopów ciekockich, oddziaływały na wyobraźnię małego Stefana. Pod ich wpływem powstawały pierwsze próby literackie, opisujące losy chłopów walczących w powstaniu. Umiłowanie tradycji narodowowyzwoleńczych wzmogła również lektura dzieł wielkich romantyków.

Z krzywdą narodu polskiego i metodami rusyfikacji Stefan Żeromski zetknął się podczas nauki w rosyjskim gimnazjum w Kielcach. Wraz z innymi uczniami, którzy nie poddawali się procesowi „zabijania polskości”, organizował potajemne zebrania, na których poznawali przeszłość Polski i jej literaturę. W 1886 roku ukończył gimnazjum, nie otrzymując świadectwa dojrzałości i rozpoczął studia w Warszawskiej Szkole Weterynaryjnej. Okres warszawski i lata późniejsze, aż do rozpoczęcia pracy nad „Syzyfowymi pracami”, ostatecznie ukształtowały poglądy pisarza na współczesne mu dzieje społeczeństwa. Stopniowo dojrzewała w nim myśl o napisaniu powieści o „historii czasu” swego dzieciństwa i młodości. Skupiał się na sprawach narodowo-społecznych, czując się odpowiedzialnym za losy swego narodu i kraju, zaczął krytycznie oceniać przeszłość Polski, dostrzegając konieczność zmiany stosunków ekonomiczno-społecznych na wsiach. Praca guwernera na dworach szlacheckich umożliwiła mu obserwację życia szkoły i ocenę metod nauczania. Wrażliwy na krzywdę ludzką, bezinteresownie uczył synów chłopskich, brał udział w akcji oświatowo-kulturalnej, wygłaszał odczyty o literaturze polskiej i jej twórcach.
Duży wpływ wywarły na pisarza utwory doby realizmu krytycznego, w szczególności te, które poruszały sprawę oświaty ludu wiejskiego. Czytał wówczas dzieła H. Sienkiewicza i B. Prusa, znał powieść E. Orzeszkowej „Zygmunt Ławicz i jego koledzy”, „Nad poziomy” W. Skiby, „Za gwiazdą przewodnią” T.T. Jeża oraz „Świat i ślepa dziewczyna” i „Kult światła” A. Dygasińskiego. Wszystkie te utwory mówiły o losach młodzieży, usiłującej walczyć z rusyfikacją i uciskiem narodowym. W wielu pozytywistycznych nowelach i powieściach pojawiał się motyw dziecka chłopskiego, który Żeromski wykorzystał później w „Syzyfowych pracach”. Z „Kultu światła” zaczerpnął postać nauczyciela, opiekującego się synem chłopskim i umożliwiającego mu naukę w progimnazjum dzięki swoim oszczędnościom. Na problematykę powieści pisarza i ujęcie w niej treści narodowych i społecznych mogły mieć również dzieła L. Tołstoja i Turgieniewa, których twórczość bardzo cenił.

strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 - 

  Dowiedz się więcej