Geneza powieści

O powieści, której fabuła opierałaby się na doświadczeniach lat szkolnych, Stefan Żeromski myślał przez wiele lat. Już w zapiskach „Dziennika” z czasów studiów pisarza w Warszawie i późniejszej pracy guwernera można odnaleźć wzmianki o planowanym utworze, którego bohaterem miał być Borowicz.

Z tej idei narodziły się „Syzyfowe prace” – powieść o dojrzewaniu umysłowym i emocjonalnym, doskonały szkic psychologiczny głównego bohatera utworu. Marcina Borowicza czytelnik poznaje jako ośmioletniego chłopca, rozpoczynającego naukę w szkole elementarnej w Owczarach. Przez lata nauki w gimnazjum śledzi jego rozwój, bezwolne poddanie się procesowi rusyfikacji aż po rozbudzenie w nim uczuć patriotycznych, będących swoistym „odnalezieniem siebie i odnalezieniem ojczyzny”, którą odkrywa podczas słuchania „Reduty Ordona” recytowanej przez Bernarda Zygiera. Historia Borowicza kończy się w chwili, gdy zostaje absolwentem klerykowskiego gimnazjum i zamierza wyjechać na studia do Warszawy, on, który

„nie patrzył na rewolucję, ani na powstanie, ale ma prawo czuć ucisk, myśleć o nim i opierać mu się ze wszech sił”.

To opowieść o latach szkolnych i bohaterze zbiorowym – młodzieży polskiej, osamotnionej, odizolowanej od spraw ojczyzny, poddanej wynarodawianiu, lecz stającej się w końcu Polakami, by rozpocząć walkę z rusyfikacją.

Na takie ujęcie tematu i idei „Syzyfowych prac” wpłynęło wiele czynników. Najistotniejszym z nich były świadomość tradycji narodowowyzwoleńczej Stefana Żeromskiego i jego zainteresowanie problematyką społeczną.

Dzieciństwo i młodość pisarza przypadły na jeden z najcięższych okresów historii narodu polskiego. Lata po upadku powstania styczniowego to czasy akcji represyjnej caratu oraz wzmożonej działalności rusyfikacyjnej na terenach „Kraju Przywiślańskiego”. Stefan Żeromski, wywodzący się z rodziny, której członkowie brali czynny udział w walkach o wolność Polski, dorastał w atmosferze gloryfikacji czynu powstańczego i patriotyzmu. Jego pradziad, Jan Żeromski, uczestniczył w insurekcji kościuszkowskiej, stryjeczny dziad, Kajetan, walczył w szeregach księcia Józefa Poniatowskiego, a później brał udział w powstaniu listopadowym. Stryj matki, Stanisław Katerla, był pułkownikiem Wojska Polskiego. Ojciec, Wincenty, był bezpośrednio zaangażowany w walki powstańcze roku 1863 – gromadził zapasy żywności i dowoził je powstańcom, a czasami uczestniczył w walkach. Aresztowany, został zwolniony z więzienia dzięki protekcjom i wysokiej łapówce. W domu Żeromskich kultywowano miłość do ojczyzny, co wpłynęło na ukształtowanie światopoglądu młodego Stefana. Ojciec – wielki romantyk i zagorzały patriota, przyjaciel biednych i pokrzywdzonych i matka – wielbicielka poezji narodowej przekazali synowi wszystko to, co polskie i głęboko ludzkie.

strona:   - 1 -  - 2 -  - 3 -  - 4 - 

  Dowiedz się więcej