Czas i miejsce akcji Syzyfowych prac

Akcja „Syzyfowych prac” Stefana Żeromskiego obejmuje jedenaście lat z życia głównego bohatera, Marcina Borowicza. Ustalenie roku rozpoczęcia akcji jest możliwe dzięki zgodności faktów rzeczywistych, takich jak wprowadzenie reformy szkolnictwa polskiego pod zaborem rosyjskim (wykłady przeprowadzane wyłącznie w języku rosyjskim, zakaz mówienia po polsku w obrębie murów szkolnych, historia nauczana przez Rosjan, tytuły podręczników, obowiązujących w tym czasie w gimnazjach) z obrazem szkoły, ukazanej w utworze. Na podstawie tego należy przyjąć rok 1874 za datę rozpoczęcia nauki przez Marcinka w klasie wstępnej.

Już z pierwszego rozdziału powieści czytelnik dowiaduje się, że czwartego stycznia państwo Borowiczowie odwożą syna do szkoły elementarnej w Owczarach. Prawdopodobnie jest wówczas rok 1872 bądź 1873 ( nie wiadomo, ile miesięcy uczył się chłopiec u pana Wiechowskiego). Marcin ma wtedy osiem lat. Powieść kończy się jedenaście lat później, w pierwszych dniach września – Borowicz jako dziewiętnastolatek i absolwent gimnazjum wraca po wakacjach w Gawronkach do Klerykowa, tuż przed wyjazdem na studia do Warszawy. Akcja utworu obejmuje więc wydarzenia od 4 stycznia 1872 roku do połowy września 1883.

Fabuła dzieła obejmuje wydarzenia wcześniejsze: z roku 1829 (wspomnienia radcy Grzebickiego o wjeździe cara do Warszawy i koronacji na króla), wybuch powstania listopadowego (opowieść Bernarda Zygiera na lekcji języka polskiego) oraz czasy powstania styczniowego (opowieść strzelca Nogi o Kosturze).

Miejsca akcji powieści związane są z dwoma bohaterami utworu: Marcinem Borowiczem i Andrzejem Radkiem. Domem rodzinnym Marcina są Gawronki, z których wyjeżdża w pierwszym rozdziale „Syzyfowych prac” i do których wraca na wakacje. Przez kilka miesięcy chłopiec uczy się w pobliskich Owczarach, a następnie w gimnazjum w Klerykowie. Andrzej Radek urodził się i przez pierwsze lata życia mieszkał we wsi Pajęczyn Dolny. Później, dzięki pomocy Antoniego Paluszkiewicza, rozpoczął edukację w progimnazjum w Pyrzogłowach i kontynuował naukę w Klerykowie.

Omawiając miejsca akcji „Syzyfowych prac” należy wspomnieć, że miały one swoje odpowiedniki w rzeczywistości. Gawronki są wiernym opisem rodzinnego domu Stefana Żeromskiego – Ciekot, Owczary – miejscowości Psary, w której pisarz uczył się do egzaminów wstępnych, a Kleryków – Kielc, gdzie autor dzieła uczęszczał do gimnazjum.

  Dowiedz się więcej