Artyzm „Wesela”

„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, zawierające liczne i bogate treści bezpośrednio odnoszące się do społecznej i politycznej sytuacji Galicji pod koniec XIX wieku, można określić mianem traktatu socjologicznego. Dramat w swym przesłaniu zawiera przestrogę, skierowaną do inteligencji, żyjącej złudzeniami i narodowymi mitami i niepotrafiącej dostrzec prawdziwej siły, tkwiącej w chłopstwie. Autor ponadto porusza problem niemożności porozumienia narodowego oraz bezsilności, która paraliżuje jakąkolwiek możliwość aktywnego działania.

Dzieło Wyspiańskiego składa się z trzech aktów, podzielonych na sceny. Akt I można określić jako komedię realistyczną, natomiast akty II i III mają charakter symboliczny, wizyjny. Kompozycja „Wesela” zbliżona jest do kompozycji szopkowej: na niezmiennej scenie pojawiają się kolejno pary aktorów, by, wypowiedziawszy swoje kwestie, ustąpić miejsca kolejnej parze. W toku akcji reportaż z autentycznego zdarzenia nabiera cech „dramatu polskiej duszy i polskiej historiozofii”, przeobrażając się w krytyczny osąd współczesności i postaw wobec sprawy narodowej.

Akt I rozgrywa się w planie komediowym, na wskroś realistycznym, z dominacją paradoksu, dowcipu i aforyzmów. Cięte riposty i lapidarne wypowiedzi bohaterów utworu funkcjonują do dziś w słownictwie obiegowym w charakterze przysłów. Wyspiański zachował tu zasadę trzech jedności: miejsca, czasu i akcji, konstruując poszczególne sceny z autentycznych rozmów, których był świadkiem podczas wesela Lucjana Rydla. W akcie II zaczynają dominować elementy fantastyczne, a plan realistyczny zmienia się stopniowo w fantasmagorię. Na scenę wkraczają zjawy, które odrealniają rzeczywistość, a komedia zmienia się w dramat. Wraz z galerią widm treść dramatu zostaje wzbogacona o elementy symboliczne. Obydwa plany: realistyczny i fantastyczny, przenikają się i przeplatają. Owa dwuplanowość świata przedstawionego jest nadrzędną cechą struktury „Wesela”.
Stanisław Wyspiański wykorzystał również inne zabiegi artystyczne. Wesoły rytm muzyki weselnej, pawie pióra, mnogość barw kontrastują z atmosferą grozy, która towarzyszy pojawianiu się kolejnych zjaw. Ruch postaci poddany został wyraźnej organizacji rytmicznej, którą wyznacza muzyka weselnych grajków. Można tu mówić o kompozycji „parabaletowej”. Dramat, skomponowany z licznych, migawkowych scen, tworzy spójną, jednolitą i zarazem wielobarwną całość, a każdy akt kończy się wyraźną pointą. Z tych pozornie błahych rozmów wyłania się nadrzędna i istotna problematyka utworu, w którym ważą się losy Polski i narodu, zostaje zarysowany konflikt między chłopami a panami oraz brak porozumienia.

strona:   - 1 -  - 2 - 

  Dowiedz się więcej