Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
„Wesele” Stanisława Wyspiańskiego, zawierające liczne i bogate treści bezpośrednio odnoszące się do społecznej i politycznej sytuacji Galicji pod koniec XIX wieku, można określić mianem traktatu socjologicznego. Dramat w swym przesłaniu zawiera przestrogę, skierowaną do inteligencji, żyjącej złudzeniami i narodowymi mitami i niepotrafiącej dostrzec prawdziwej siły, tkwiącej w chłopstwie. Autor ponadto porusza problem niemożności porozumienia narodowego oraz bezsilności, która paraliżuje jakąkolwiek możliwość aktywnego działania.

Dzieło Wyspiańskiego składa się z trzech aktów, podzielonych na sceny. Akt I można określić jako komedię realistyczną, natomiast akty II i III mają charakter symboliczny, wizyjny. Kompozycja „Wesela” zbliżona jest do kompozycji szopkowej: na niezmiennej scenie pojawiają się kolejno pary aktorów, by, wypowiedziawszy swoje kwestie, ustąpić miejsca kolejnej parze. W toku akcji reportaż z autentycznego zdarzenia nabiera cech „dramatu polskiej duszy i polskiej historiozofii”, przeobrażając się w krytyczny osąd współczesności i postaw wobec sprawy narodowej.

Akt I rozgrywa się w planie komediowym, na wskroś realistycznym, z dominacją paradoksu, dowcipu i aforyzmów. Cięte riposty i lapidarne wypowiedzi bohaterów utworu funkcjonują do dziś w słownictwie obiegowym w charakterze przysłów. Wyspiański zachował tu zasadę trzech jedności: miejsca, czasu i akcji, konstruując poszczególne sceny z autentycznych rozmów, których był świadkiem podczas wesela Lucjana Rydla. W akcie II zaczynają dominować elementy fantastyczne, a plan realistyczny zmienia się stopniowo w fantasmagorię. Na scenę wkraczają zjawy, które odrealniają rzeczywistość, a komedia zmienia się w dramat. Wraz z galerią widm treść dramatu zostaje wzbogacona o elementy symboliczne. Obydwa plany: realistyczny i fantastyczny, przenikają się i przeplatają. Owa dwuplanowość świata przedstawionego jest nadrzędną cechą struktury „Wesela”.

Stanisław Wyspiański wykorzystał również inne zabiegi artystyczne. Wesoły rytm muzyki weselnej, pawie pióra, mnogość barw kontrastują z atmosferą grozy, która towarzyszy pojawianiu się kolejnych zjaw. Ruch postaci poddany został wyraźnej organizacji rytmicznej, którą wyznacza muzyka weselnych grajków. Można tu mówić o kompozycji „parabaletowej”. Dramat, skomponowany z licznych, migawkowych scen, tworzy spójną, jednolitą i zarazem wielobarwną całość, a każdy akt kończy się wyraźną pointą. Z tych pozornie błahych rozmów wyłania się nadrzędna i istotna problematyka utworu, w którym ważą się losy Polski i narodu, zostaje zarysowany konflikt między chłopami a panami oraz brak porozumienia.

Kolejnym charakterystycznym elementem struktury dramatu jest silna indywidualizacja postaci, język i muzyczność. Wyspiański jako pierwszy wprowadził do literatury i na scenę teatru gwarę wsi podkrakowskiej, nie stylizując jej, lecz zachowując dosadność i prostolinijność wypowiedzi chłopów. Dla utrzymania rytmu istotna jest również kadencja wiersza, wykorzystana przez twórcę, który posłużył się ośmiozgłoskowcem, przełamując monotonię wersów licznymi powtórzeniami.

Stanisław Wyspiański, posługując się wzorcami romantycznymi, stworzył dzieło na wskroś współczesne wobec czasów, w których powstało. Najtrafniej ocenił to Tadeusz Boy-Żeleński:
„Wesele” jest obrachunkiem z minionego okresu, ostrym, surowym. Genialny utwór był zarazem przejrzystym pamfletem. Każdy w Krakowie wiedział, kto jest Gospodarz, kto Poeta-żurawiec, kto Dziennikarz, kto Pan Młody, i w czyim stylu jest pijaństwo „Nosa”.
Wstrząs, jaki wywołały „Wesele”, „Wyzwolenie” dowiódł, jak zbawcze było instynktowne odcięcie się Młodej Polski od romantycznych szablonów.



Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Wesele - streszczenie
2  Konfrontacje i kompromitacje narodowych mitów
3  Obraz społeczeństwa polskiego w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego