klp.pl„Kamienie na szaniec” są we wszystkich szczegółach oparte na rzeczywistych faktach. Są dokumentem, któremu nadano formę opowieści. – tak napisał Aleksander Kamiński w „Uwagach” do „Kamieni na szaniec”. Utwór nie posiada znamion fikcji literackiej i opowiada wyłącznie o autentycznych wydarzeniach, ludziach i miejscach.
O zaliczeniu książki Aleksandra Kamińskiego do dokumentów epoki decyduje kilka czynników. Wszystkie opisane w niej wydarzenia i sytuacje zostały potwierdzone przez historyków nawet w najdrobniejszych szczegółach. Kamiński od pierwszych dni okupacji niemieckiej działał w konspiracyjnych organizacjach harcerskich, a bohaterów „Kamieni na szaniec” znał osobiście. Podczas pracy nad utworem wykorzystał więc własne doświadczenia, a ponadto relacje innych osób – świadków zdarzeń, rodziny i przyjaciół „Alka”, „Rudego” i „Zośki”. Ważnym źródłem informacji stał się dla niego także pamiętnika Tadeusza Zawadzkiego, który stanowił podstawowy materiał do rozdziału „Akcja pod Arsenałem”. Drugim ważnym elementem, który pozwala traktować „Kamienie na szaniec” jako dokument epoki, jest wierność realiom, które autor precyzuje podając ścisłe daty, nazwy miejsc i ulic. Historia o trójce przyjaciół została doskonale umiejscowiona w czasie i przestrzeni. Czytelnik wraz z nimi wędruje ulicami Warszawy, poznaje dokładnie miejsca poszczególnych akcji, co dodatkowo uwiarygodnia fabułę. Kamiński zawsze podaje miejsce i czas wydarzeń. Akcja „Kamieni na szaniec” rozpoczyna się w czerwcu 1939 roku i kończy się w dniu 21 sierpnia 1942 roku – z chwilą śmierci Tadeusza Zawadzkiego „Zośki”.
Równie ważnym elementem utworu jest warstwa psychologiczna. Aleksander Kamiński okazał się wnikliwym pedagogiem-obserwatorem, co umożliwiło mu wierne odzwierciedlenie charakterów swoich bohaterów. Wszystkie postaci dzieła, zarówno pierwszo- jak i drugoplanowe, są autentyczne – noszą również swoje prawdziwe nazwiska i pseudonimy konspiracyjne. Co więcej – są tacy, jakimi byli w rzeczywistości, mówią własnymi słowami, dzieląc się prawdziwymi przeżyciami. Autor precyzyjnie utrwalił ich wygląd zewnętrzny, sposób bycia, gesty. Dzięki temu żyją oni własnym życiem na kartach książki, są indywidualnościami. Kamiński ukazał ich nie tylko w działaniu, na tle rówieśników i domu rodzinnego – zdołał przede wszystkim odtworzyć ich świat wewnętrzny: zainteresowania, ambicje życiowe, marzenia, uczucia. W miarę rozwoju akcji czytelnik obserwuje dojrzewanie emocjonalne młodych ludzi w trudnych, wojennych warunkach. W bohaterach „Kamieni na szaniec” kształtują się nowe cechy charakterów, zmienia się ich system wartości, uczą się rozwagi, odwagi, odpowiedzialności. Dzięki temu opowieść o „Alku”, „Rudym” i „Zośce” można uznać za mistrzowskie studium pokolenia, które uczyło się czym jest honor, niebezpieczeństwo i śmierć.
Te właśnie cechy: wierność faktom, konkretyzacja czasu i przestrzeni akcji oraz warstwa psychologiczna utworu, sprawiają, że „Kamienie na szaniec” Aleksandra Kamińskiego można zaliczyć do dokumentów epoki.
Autor: