Wiadomości wstępne
W roku 1943 powstała opowieść Aleksandra Kamińskiego: „Kamienie na szaniec”. Autor przedstawił w niej wojenne losy grupy harcerzy, należących do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, spośród których na plan pierwszy wysunął trójkę przyjaciół: Tadeusza Zawadzkiego „Zośkę”, Aleksego Dawidowskiego „Alka” i Jana Bytnara „Rudego”. „Kamienie na szaniec” opowiadały o przyjaźni i walce z okupantem, o młodych ludziach, których dorastanie przyspieszył wybuch II wojny światowej i którzy „w życie wcielić potrafili dwa wspaniałe ideały: Braterstwo i Służbę”.
Historia ta, oparta na autentycznych wydarzeniach, zrodziła się pod wpływem tragicznych wypadków, które doprowadziły do śmierci „Alka” i „Rudego”. Obaj zmarli 30 marca 1943 roku – jeden padł ofiarą bestialstwa gestapowców, drugi zginął śmiercią żołnierza na polu walki. Dalsze rozdziały utworu dopisało ponownie życie – w kilka tygodni później zginął Tadeusz Zawadzki i wraz z przyjaciółmi stanął na wiecznej warcie. Bohaterowie umierali kolejno niczym „kamienie przez Boga rzucane na szaniec”, lecz walka trwała nadal…
Utwór Aleksandra Kamińskiego, poruszający aktualną w tamtych dniach problematykę wojennej zawieruchy i walki z okupantem, zyskał ogromną poczytność i stał się klasyczną pozycją piśmiennictwa konspiracyjnego. Do roku 1995 „Kamienie na szaniec” doczekały się osiemnastu wydań i każdego roku zyskują rzesze nowych czytelników, którzy uczą się od „Alka”, „Rudego” i „Zośki” czym powinno być braterstwo, honor, odwaga, prawdziwa przyjaźń i służba Ojczyźnie.
Tomasz Strzembosz w „Całym życiem”: „Kamienie na szaniec” to zarazem pierwsze historyczne opracowanie, próba świadectwa, dydaktyczna opowieść dla współczesnych i dla potomnych oraz osobista relacja, dokument historyczny (dokument świadomości i dokument epoki), żarliwe wyznanie dopiero co przeżytej prawdy o ludziach.
Marek Zieliński w „Niepokora pisarza”: Duch czasu bywa przewrotny. Omija wyniosłych i z dumą kreujących siebie i wciela się w tych, którzy literaturę za środek tylko mają i obok niej poprzez swoje bibliografie budują rzeczywistość poczętą z odwagi i z uczciwego namysłu. […] Sukces artystyczny polega najczęściej na odwadze Kolumba i prostocie założeń. Aleksander Kamiński jest jednym z nielicznych, którzy dopłynęli do świata wartości. Nie zatopili oni siebie ani wiezionego ładunku, nie zamienili statku w muzeum. Rzucili swoim pisarstwem wyzwanie rozumowi i trzeźwej spekulacji, w których nie starcza już miejsca na ideał.
Krystyna Heska-Kwaśniewicz: Nie każda książka staje się legendą. To przywilej tekstów wyjątkowych, które tak mocno wrastają w świadomość narodową, że zaczynają nią rządzić. Takie są właśnie „Kamienie na szaniec”, książka, która w sposób decydujący wpłynęła na historyczną i moralną wizję lat 1939-1945, stała się epitafium i testamentem. Sięgają po nią kolejne pokolenia Polaków kierowane nie nakazem lekturowym, lecz moralnym. Janusz Tazbir nazwał tę książkę jednym z kamieni milowych polskiej świadomości narodowej i obok „Jeszcze Polska”, „Pana Tadeusza” i „Trylogii” zaliczył ją do dwunastu dzieł, „które bądź to najlepiej ukazują umysłowość oraz postawę wielu pokoleń Polaków, bądź też wywarły szczególny wpływ najpierw na losy ich państwa, a następnie na uporczywe dążenie do niepodległości”. Na legendę „Kamieni na szaniec” składają się trzy elementy: niezwykłość bohaterów, osobowość autora i dzieje książki.
1. Bohaterowie „Kamieni na szaniec” w świetle dokumentów”, wstęp: T. Strzembosz. PWN, Warszawa 1994
2. Broniewski S., Całym życiem; Pod Arsenałem, Warszawa 1983
3. Heska-Kwaśniewicz K., Dlaczego bano się „Kamieni na szaniec”, „Odra” 1994, nr 7/8
4. Heska-Kwaśniewicz K., Braterstwo i służba. Rzecz o pisarstwie Aleksandra Kamińskiego, Katowice 1998
5. Hussarski R., Wspomnienie pamięci Czarnego, Wojtka, Farysa i innych, „Bibliofil Harcerski”, VI 1988 – X 1989
6. Janowski A., Być dzielnym i umieć się różnić. Szkice o Aleksandrze Kamińskim, Warszawa 1992
7. Jastrzębowski Z., Literatura pokolenia wojennego, Warszawa 1969
8. Rossman J., Jak powstały „Kamienie na szaniec”, „Polityka”, 1988
9. Zieliński M., Niepokora pisarza, [w:] Kilka niewzruszonych przekonań, Warszawa 1987
W roku 1943 powstała opowieść Aleksandra Kamińskiego: „Kamienie na szaniec”. Autor przedstawił w niej wojenne losy grupy harcerzy, należących do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej, spośród których na plan pierwszy wysunął trójkę przyjaciół: Tadeusza Zawadzkiego „Zośkę”, Aleksego Dawidowskiego „Alka” i Jana Bytnara „Rudego”. „Kamienie na szaniec” opowiadały o przyjaźni i walce z okupantem, o młodych ludziach, których dorastanie przyspieszył wybuch II wojny światowej i którzy „w życie wcielić potrafili dwa wspaniałe ideały: Braterstwo i Służbę”.
Historia ta, oparta na autentycznych wydarzeniach, zrodziła się pod wpływem tragicznych wypadków, które doprowadziły do śmierci „Alka” i „Rudego”. Obaj zmarli 30 marca 1943 roku – jeden padł ofiarą bestialstwa gestapowców, drugi zginął śmiercią żołnierza na polu walki. Dalsze rozdziały utworu dopisało ponownie życie – w kilka tygodni później zginął Tadeusz Zawadzki i wraz z przyjaciółmi stanął na wiecznej warcie. Bohaterowie umierali kolejno niczym „kamienie przez Boga rzucane na szaniec”, lecz walka trwała nadal…
Utwór Aleksandra Kamińskiego, poruszający aktualną w tamtych dniach problematykę wojennej zawieruchy i walki z okupantem, zyskał ogromną poczytność i stał się klasyczną pozycją piśmiennictwa konspiracyjnego. Do roku 1995 „Kamienie na szaniec” doczekały się osiemnastu wydań i każdego roku zyskują rzesze nowych czytelników, którzy uczą się od „Alka”, „Rudego” i „Zośki” czym powinno być braterstwo, honor, odwaga, prawdziwa przyjaźń i służba Ojczyźnie.
Krytyka literacka o „Kamieniach na szaniec”
Tomasz Strzembosz w „Całym życiem”: „Kamienie na szaniec” to zarazem pierwsze historyczne opracowanie, próba świadectwa, dydaktyczna opowieść dla współczesnych i dla potomnych oraz osobista relacja, dokument historyczny (dokument świadomości i dokument epoki), żarliwe wyznanie dopiero co przeżytej prawdy o ludziach.
Marek Zieliński w „Niepokora pisarza”: Duch czasu bywa przewrotny. Omija wyniosłych i z dumą kreujących siebie i wciela się w tych, którzy literaturę za środek tylko mają i obok niej poprzez swoje bibliografie budują rzeczywistość poczętą z odwagi i z uczciwego namysłu. […] Sukces artystyczny polega najczęściej na odwadze Kolumba i prostocie założeń. Aleksander Kamiński jest jednym z nielicznych, którzy dopłynęli do świata wartości. Nie zatopili oni siebie ani wiezionego ładunku, nie zamienili statku w muzeum. Rzucili swoim pisarstwem wyzwanie rozumowi i trzeźwej spekulacji, w których nie starcza już miejsca na ideał.
Krystyna Heska-Kwaśniewicz: Nie każda książka staje się legendą. To przywilej tekstów wyjątkowych, które tak mocno wrastają w świadomość narodową, że zaczynają nią rządzić. Takie są właśnie „Kamienie na szaniec”, książka, która w sposób decydujący wpłynęła na historyczną i moralną wizję lat 1939-1945, stała się epitafium i testamentem. Sięgają po nią kolejne pokolenia Polaków kierowane nie nakazem lekturowym, lecz moralnym. Janusz Tazbir nazwał tę książkę jednym z kamieni milowych polskiej świadomości narodowej i obok „Jeszcze Polska”, „Pana Tadeusza” i „Trylogii” zaliczył ją do dwunastu dzieł, „które bądź to najlepiej ukazują umysłowość oraz postawę wielu pokoleń Polaków, bądź też wywarły szczególny wpływ najpierw na losy ich państwa, a następnie na uporczywe dążenie do niepodległości”. Na legendę „Kamieni na szaniec” składają się trzy elementy: niezwykłość bohaterów, osobowość autora i dzieje książki.
Bibliografia
1. Bohaterowie „Kamieni na szaniec” w świetle dokumentów”, wstęp: T. Strzembosz. PWN, Warszawa 1994
2. Broniewski S., Całym życiem; Pod Arsenałem, Warszawa 1983
3. Heska-Kwaśniewicz K., Dlaczego bano się „Kamieni na szaniec”, „Odra” 1994, nr 7/8
4. Heska-Kwaśniewicz K., Braterstwo i służba. Rzecz o pisarstwie Aleksandra Kamińskiego, Katowice 1998
5. Hussarski R., Wspomnienie pamięci Czarnego, Wojtka, Farysa i innych, „Bibliofil Harcerski”, VI 1988 – X 1989
6. Janowski A., Być dzielnym i umieć się różnić. Szkice o Aleksandrze Kamińskim, Warszawa 1992
7. Jastrzębowski Z., Literatura pokolenia wojennego, Warszawa 1969
8. Rossman J., Jak powstały „Kamienie na szaniec”, „Polityka”, 1988
9. Zieliński M., Niepokora pisarza, [w:] Kilka niewzruszonych przekonań, Warszawa 1987
Mapa serwisu:
- Aleksander Kamiński - biografia
- Kamienie na szaniec - streszczenie szczegółowe
- Kamienie na szaniec - streszczenie w pigułce (z filmem)
- Kamienie na szaniec - opracowanie
- Geneza „Kamieni na szaniec”
- Polacy i Niemcy – jak przedstawił ich Kamiński w „Kamieniach na szaniec”
- Opis Warszawy wyłaniający się z „Kamieni na szaniec”
- Akcja pod Arsenałem – szczegółowy opis sytuacji
- Akcja w Celestynowie – szczegółowy opis
- Akcja w Sieczychach – szczegółowy opis
- Akcja pod Arsenałem – plan wydarzeń
- Akcje Małego Sabotażu – szczegółowy opis
- Akcja w Sieczychach – plan wydarzeń
- Mały Sabotaż
- Historia Szarych Szeregów
- Dlaczego chłopcy z „Kamieni na szaniec” „pięknie żyli” i „pięknie umierali”? – rozprawka
- Rozprawka na temat różnicy pokolenia młodzieży Alka, Zośki i Rudego od naszego i czy mamy jakieś wspólne cechy
- Kamienie na szaniec - plan wydarzeń
- Akcja pod Arsenałem - streszczenie
- Słowniczek terminów związanych z „Kamieniami na szaniec”
- Artyzm „Kamieni na szaniec”
- „Kamienie na szaniec” jako dokument epoki
- „Kamienie na szaniec” - gatunek literacki
- Wątki w „Kamieniach na szaniec”
- Czas i miejsce akcji Kamieni na szaniec
- Kamienie na szaniec - bohaterowie
- Charakterystyka zbiorowa Alka, Rudego i Zośki
- Tadeusz Zawadzki („Zośka”, „Tadeusz”, „Kotwicki”, „Kajman”, „Lech Pomarańczowy”) - życiorys
- Maciej Aleksy Dawidowski („Glizda”, „Alek”, „Kopernicki”, „Koziorożec”) - życiorys
- Jan Bytnar („Rudy”, „Janek”, „Krokodyl”) - życiorys
- Charakterystyka Rudego
- Charakterystyka Zośki
- Charakterystyka Alka
- Główne motywy literackie w „Kamieniach na szaniec”
- Kamienie na szaniec - cytaty
- ciekawostki