Przysłówek – ten, który wszystko chce wiedzieć

Chyba każdy z nas ma lub miał do czynienia z wścibską sąsiadką, uwielbiającą plotkować. Taką, która wie wszystko i o wszystkich. Wie, jak się ubierają, gdzie chodzą i kiedy nie ma w domu jej sąsiadów. Jeśli przed oczami stanęła Ci właśnie starsza pani, wyglądająca zza okna, musisz wiedzieć, że zachowuje się ona dokładnie tak samo, jak przysłówek. Przysłówek to bowiem część mowy, która odpowiada na pytania: jak? gdzie? oraz kiedy?. Dziś dowiesz się o nim nieco więcej!

Przysłówek – definicja, informacje podstawowe

Służy więc do opisywania:

• czasownika (np. szybko biegnę, pojechałem daleko, śpiewałem wczoraj);
• przymiotnika (np. wyjątkowo ładny, nieskazitelnie czysty);
• innego przysłówka (np. wyjątkowo ładnie, nieskazitelnie czysto).

Żeby nieco Ci to rozjaśnić, spójrz na wszystkie pytania, na które odpowiada przysłówek:

• Jak?
• Gdzie?
• Kiedy?
• Skąd?
• Którędy?
• Dopóki?
• Po co?
• W jaki sposób?

Przysłówki dzielimy na:

• przysłówek miejsca (gdzie? dokąd? skąd?) – daleko, blisko;
• przysłówek czasu (kiedy? dopóki?) – niedawno, jutro, wczoraj;
• przysłówek sposobu (jak? w jakim celu? w jaki sposób? po co? którędy?) – ładnie, prosto, naturalnie.

Jak widzisz, przysłówek jest pewnego rodzaju uzupełnieniem naszego zdania. To źródło dodatkowych informacji na temat wymienionych wcześniej czasowników, przymiotników czy innych przysłówków. Dzięki nim zdania stają się bardziej obrazowe i ciekawsze.

Jak tworzy się przysłówki?

W języku polskim występuje kilka rodzajów przysłówków. Ich nazwy są bardzo proste i od razu wskazują nam, od jakich słów, a raczej części mowy, zostały stworzone. Spójrz sam:

• przysłówki odrzeczownikowe (do nocy, pod wieczór)
• przysłówki odzaimkowe (niejako, wszelako, wszędzie)
• przysłówki odliczebnikowe (pojedynczo, potrójnie)
• przysłówki odprzymiotnikowe (trwale, pilnie, doskonale)

Dziś zajmiemy się przysłówkami, które powstały na bazie przymiotników. To ich budowa (oraz pisownia) sprawia uczniom najwięcej trudności.

Przysłówki odprzymiotnikowe powstają poprzez zmianę końcówki, stojącej przy temacie wybranego przymiotnika:
szybki (przymiotnik) -> szybko (przysłówek)
brzydki (przymiotnik) -> brzydko (przysłówek)

Nieco inaczej wygląda jednak sytuacja, kiedy przymiotnik zakończony jest na -ry:
mądry (przymiotnik) -> mądrze (przysłówek)
dobry (przymiotnik) -> dobrze (przysłówek)
ale już:
bystry (przymiotnik) -> bystro (przysłówek)

Z kolei, kiedy przymiotnik zakończony jest na -ny, przysłówek przyjmuje końcówkę -nie:
naturalny (przymiotnik) -> naturalnie (przysłówek)
zachłanny (przymiotnik) -> zachłannie (przysłówek)

Są też w naszym języku przysłówki odprzymiotnikowe, które nie podlegają żadnej z powyższych reguł:
zły (przymiotnik) -> źle (przysłówek)
trwały (przymiotnik) -> trwale (przysłówek)

Stopniowanie przysłówków odprzymiotnikowych

Wróćmy jednak do obiecanego stopniowania przysłówków, które powstały na bazie przymiotników. Chociaż nie odmieniają się przez przypadki, osoby, liczby czy rodzaje, przysłówki odprzymiotnikowe ulegają stopniowaniu. Mogą więc występować w stopniu równym, wyższym i najwyższym. Popatrz sam:

gorący (przymiotnik)
gorąco (przysłówek w stopniu równym)
goręcej (przysłówek w stopniu wyższym)
najgoręcej (przysłówek w stopniu najwyższym)

Jak poprawnie stopniować przysłówki odprzymiotnikowe? Mamy na to kilka sposobów:

1. Poprzez zmianę końcówki -ąco na -ęcej:
gorąco (przysłówek w stopniu równym)
goręcej (przysłówek w stopniu wyższym)
najgoręcej (przysłówek w stopniu najwyższym)

2. Poprzez zmianę końcówki -do lub-dzo na -dziej:
twardo (przysłówek w stopniu równym)
twardziej (przysłówek w stopniu wyższym)
najtwardziej (przysłówek w stopniu najwyższym)

2. Poprzez zmianę końcówki -go na -żej:
drogo (przysłówek w stopniu równym)
drożej (przysłówek w stopniu wyższym)
najdrożej (przysłówek w stopniu najwyższym)

3. Poprzez zmianę końcówek -ko lub -to na -ciej:
szybko (przysłówek w stopniu równym)
szybciej (przysłówek w stopniu wyższym)
najszybciej (przysłówek w stopniu najwyższym)

4. Poprzez zmianę końcówki -dko na -dziej:
gładko (przysłówek w stopniu równym)
gładziej (przysłówek w stopniu wyższym)
najgładziej (przysłówek w stopniu najwyższym)

5. Poprzez zmianę końcówki -ło na -lej:
ciepło (przysłówek w stopniu równym)
cieplej (przysłówek w stopniu wyższym)
najcieplej (przysłówek w stopniu najwyższym)

6. Poprzez zmianę końcówki -oło na -elej:
wesoło (przysłówek w stopniu równym)
weselej (przysłówek w stopniu wyższym)
najweselej (przysłówek w stopniu najwyższym)

7. Poprzez zmianę końcówki -no na -niej:
wolno (przysłówek w stopniu równym)
wolniej (przysłówek w stopniu wyższym)
najwolniej (przysłówek w stopniu najwyższym)

8. Poprzez zmianę końcówki -ono na -ieniej:
czerwono (przysłówek w stopniu równym)
czerwieniej (przysłówek w stopniu wyższym)
najczerwieniej (przysłówek w stopniu najwyższym)

9. Poprzez zmianę końcówki -sno na -śniej:
jasno (przysłówek w stopniu równym)
jaśniej (przysłówek w stopniu wyższym)
najjaśniej (przysłówek w stopniu najwyższym)

10. Poprzez zmianę końcówek -ro lub -rze na -rzej:
staro (przysłówek w stopniu równym)
starzej (przysłówek w stopniu wyższym)
najstarzej (przysłówek w stopniu najwyższym)

11. Poprzez zmianę końcówki -wo na -wiej:
łatwo (przysłówek w stopniu równym)
łatwiej (przysłówek w stopniu wyższym)
najłatwiej (przysłówek w stopniu najwyższym)

12. We wszystkich pozostałych przypadkach końcówka -o zmienia się na -ej:
tanio (przysłówek w stopniu równym)
taniej (przysłówek w stopniu wyższym)
najtaniej (przysłówek w stopniu najwyższym)

13. Jeszcze innym sposobem stopniowania przysłówków jest taki sam, co w przypadku niektórych przymiotników, czyli poprzez dodanie słowa bardziej (w stopniu wyższym) lub najbardziej (w stopniu najwyższym):
poprawnie (przysłówek w stopniu równym)
bardziej poprawnie (przysłówek w stopniu wyższym)
najbardziej poprawnie (przysłówek w stopniu najwyższym)

14. Istnieją także wyjątki, w których przysłówek w stopniu równym brzmi całkowicie inaczej, niż jego stopień wyższy i najwyższy:
dobrze (przysłówek w stopniu równym)
lepiej (przysłówek w stopniu wyższym)
najlepiej (przysłówek w stopniu najwyższym)

  Dowiedz się więcej