Spójnik, czyli klej dla naszych zdań

Jeśli ktoś ma trudność z zapamiętaniem, czym jest i do czego służy nam spójnik, zawsze proponujemy skojarzenie go sobie z klejem. Spójnik (tak samo jak klej), spaja, czyli skleja nam poszczególne wyrazy w zdaniu złożonym. Bez niego zdanie złożone po prostu nie ma sensu. Z uwagi na to, że językoznawcy wyróżnili kilka rodzajów spójników, omówimy sobie dziś je wszystkie na przykładach.

Spójnik – definicja, podstawowe informacje

Spójnik to nieodmienna i niesamodzielna część mowy, która w zdaniu łączy samodzielne wyrazy lub spaja zdania złożone. Są to więc wyrazy, takie jak: więc, i, w, ani, zatem i tak dalej. Co ciekawe, w języku polskim występują też spójniki złożone, które składają się z więcej niż jednego wyrazu, na przykład: to jest.

Gdzie stawia się spójnik? Zazwyczaj w punkcie zetknięcia dwóch elementów składowych (choć czasem spójnik znajduje się wewnątrz drugiego elementu).

Spójrz na poniższy przykład:

Była przepiękna pogoda, więc poszedłem na spacer.

Była przepiękna pogoda – pierwszy element składowy (zdanie nadrzędne)
więc – spójnik
poszedłem na spacer – drugi element składowy (zdanie podrzędne)

Podział spójników

Z uwagi na to, że spójniki mogą pełnić różnorodne funkcje, językoznawcy dokonali ich podziału na spójniki współrzędne oraz spójniki podrzędne. Niestety, żeby nie było nam zbyty łatwo, każdy z nich również dzieli się na kolejne rodzaje.

Spójniki współrzędne

Spójniki współrzędne pozwalają nam budować zdania współrzędnie złożone lub łączyć samodzielne wyrazy.

W grupie spójników współrzędnych możemy wyróżnić:

• spójniki łączne (a, i, oraz, tudzież)
  Stałam tam i czekałam na ciebie.
• spójniki rozłączne (albo, bądź, czy, lub)
  Wolisz dawać prezenty czy dostawać je?
• spójniki wykluczające (ani, ni)
  Niczego nie widziałam ani nie słyszałam.
• spójniki przeciwstawne (a, aczkolwiek, ale, jednak, lecz, natomiast, zaś)
  Nie mam żadnego pomysłu, aczkolwiek i tak idę na to spotkanie.
• spójniki wyjaśniające (czyli, mianowicie, to jest)
  Wiem co to znaczy, to jest rozumiem treść tego zdania.
• spójniki wynikowe (dlatego, i, przeto, tedy, więc, zatem, toteż)
  On źle się czuł, dlatego poszedł do domu.

Spójniki podrzędne

Spójniki podrzędne pozwalają nam budować zdania podrzędnie złożone.

W grupie spójników podrzędnych możemy wyróżnić spójniki:

• aby
  Wyjechałem z Polski, aby studiować medycynę.
• bo
  Nie lubię lodów, bo są dla mnie za zimne.
• choć
  Wyjdę za niego, choć go nie kocham.
• jeżeli
  Zjemy obiad, jeżeli pozwolisz nam bawić się na podwórku.
• ponieważ
  On nie zna Anki, ponieważ nie był wtedy z nami na wakacjach.
• że
  Mamy nadzieję, że wszystko się ułoży.

Spójniki a interpunkcja

Czytając powyższe przykłady użycia spójników, być może zacząłeś się zastanawiać nad tym, czy istnieją tu jakieś reguły dotyczące interpunkcji. To bardzo ciekawe zagadnienie!

Co do zasady, zdanie podrzędne w języku polskim musi być oddzielone przecinkiem od zdania nadrzędnego:

Pójdę do domu, jeśli skończysz już zrzędzić.

Co więcej, zdania współrzędne oraz części wyrażeń złożonych również należy oddzielić przecinkiem, gdy zostanie zastosowany spójnik przeciwstawny, wyjaśniający lub wynikowy. Przecinek stawiamy wtedy przed spójnikiem:

Nie wiedziałem, że przyjdziesz, aczkolwiek bardzo się cieszę. (spójnik przeciwstawny)
Znam polski, to jest potrafię pisać w tym języku. (spójnik wyjaśniający)
Wszystko jest jasne, zatem przejdźmy do zadania. (spójnik wynikowy)

Przecinek należy postawić też zawsze, kiedy człon zdania, który znajduje się po spójniku, ma charakter wtrącenia lub dopowiedzenia oraz gdy spójnik się powtarza:

Ani cię nie lubię, ani cię lubię.
Ni to kot, ni to pies.

  Dowiedz się więcej