Przyimek – niepozorny przyjaciel wielu wyrazów

Przyimki to niepozorne, krótkie wyrazy, czasem występujące wyłącznie w formie jednej litery, jak w, z czy o. Samodzielnie nie znaczą dla nas nic, natomiast, gdybyśmy się ich pozbyli, nasze zdania całkowicie straciłyby swój sens. Czym dokładnie jest przyimek, jakie są jego rodzaje oraz jak poprawnie go budować? Dziś dowiesz się tego wszystkiego!

Przyimek – definicja i informacje podstawowe

Przyimek to niesamodzielna i nieodmienna część mowy, która w zdaniu zawsze musi występować z innym wyrazem. Żeby tego było mało, określa ona stosunki podrzędne między samodzielnymi wyrazami, na przykład pomaga nam zrozumieć zależności przestrzenne (chleb w jajku, krzesło obok kanapy, szuflada pod biurkiem), ale nie tylko.

Dzięki szerokiemu zastosowaniu przyimki łączą się z wieloma częściami mowy: rzeczownikami, zaimkami, przysłówkami, przymiotnikami i liczebnikami. Kiedy zestawimy je wszystkie z przyimkiem, całość tworzy nam wyrażenie przyimkowe.

Rodzaje przyimków

W języku polskim wyróżniamy dwie podstawowe grupy przyimków: przyimki proste oraz przyimki złożone.

• Przyimki proste są przyimkami niepodzielnymi, np.: o, w, na, do, bez, przy, za itp.
• Przyimki złożone można podzielić na co najmniej dwa przyimki proste, np.: znad (z+nad), poprzez (po+przez), naokoło (na+około) itp.

Pisownia przyimków

Być może patrząc tak na wymienione przez nas przyimki, zastanawiasz się nad tym, skąd wiedzieć, jak prawidłowo je zapisywać. I tak jak przyimki proste nie powinny zazwyczaj sprawiać nam problemu, tak przyimki złożone wydają się czasem niemałym wyzwaniem: przeze mnie czy przezemnie? A może przez e mnie?

Oto kilka zasad, których warto się trzymać:

1. Kiedy następujący po przyimku wyraz zaczyna się od zlepka spółgłosek mn-, „dorzucamy” tam dodatkową głoskę -e. Spójrz na przykład:

ze mną

Ze mną to połączenie przyimka prostego z oraz wyrazu mną. Nie możemy jednak zapisać tego jako zmną – wyszedłby tu niezły połamaniec językowy! Mamy tutaj bowiem spółgłoskę z oraz mn-, występujące obok siebie. Dla ułatwienia sobie zadania musimy więc dodać -e.

Zerknij sobie na kilka innych przykładów, w których również należy dodać dodatkowe -e:

• beze mnie,
• przeze mnie,
• ode mnie,
• pode mną,
• nade mną.

2. Przyimki zazwyczaj zapisujemy, oddzielając je od naszego przysłówka, przymiotnika, liczebnika, zaimka i tak dalej, np.:

• do domu,
• na stole,
• w szkole.

3. Do poprzedniej zasady jest jednak kilka wyjątków. Istnieje bowiem pewna grupa przyimków, które zapisujemy łącznie z poprzedzającym je wyrazem. Są to tradycyjnie utrwalone wyrażenia przyimkowe, które swoją pisownię zyskiwały na przestrzeni lat. Musisz po prostu nauczyć się ich pisowni na pamięć:

- naprawdę,
- naraz,
- wpół.

4. Inną grupą przyimków, jakie piszemy razem z następującym po nim wyrazem, są te, po których następują poniższe cząstki wyrazowe:

-bok (obok)
-dług (według)
-koło (naokoło)
-czas (podczas)
-miast (zamiast)
-śród (wśród)
-wnątrz (wewnątrz)

5. Kiedy elementem przyimka złożonego stanowi przyimek z, a pierwsza spółgłoska drugiego przyimka jest bezdźwięczna (p, t, k), to z zmienia się w s-, a całość zapisujemy łącznie:

spod

Spod to połączenie przyimka prostego z oraz przyimka prostego pod. Jak więc widzisz, mamy tu obecność -z, a pierwsza spółgłoska przyimka pod jest bezdźwięczna – jest to bowiem spółgłoska p. Właśnie dlatego z zmienia się w s, a całość zapisujemy łącznie. Oto inne przykłady:

- sponad (z+ponad),
- skąd (z+kąd),
- stąd (z+tąd).

  Dowiedz się więcej