Co to jest paradoks? Definicja, funkcja i przykłady z literatury

Na przykład:
"Trzeba mieć wiele cierpliwości, by się jej nauczyć" Stanisław Jerzy Lec

Zauważ, że aby nauczyć się cierpliwości, potrzebujemy… cierpliwości. Owa sprzeczność jest jednak jedynie pozorna, gdyż paradoks w literaturze ujawnia nam pewną nieoczekiwaną prawdę (np. filozoficzną czy moralną).

Paradoksy występują zarówno w świecie matematycznym, fizycznym, jak i filozoficznym. Jednym z najbardziej powszechnych paradoksów jest chociażby pytanie:

"Czy jeżeli kłamca twierdzi, że mówi prawdę, to kłamie czy mówi prawdę? "

Paradoks był dosyć często stosowanym zabiegiem w okresie baroku, jednak dzisiaj jest równie popularny – szczególnie wśród twórców aforyzmów.

Paradoks w literaturze - funkcja i przykłady

W literaturze zadaniem paradoksu jest skłonienie czytelnika do głębszej refleksji, motywuje do rozmyślań nad tekstem oraz samodzielnego przeprowadzenia analizy. Dzięki temu tekst znacznie dłużej zostaje w pamięci, jest bardziej interesujący, intrygujący i zastanawiający. A zaangażowany czytelnik pozostanie z autorem na dłużej.

Oto kilka popularnych przykładów paradoksu w literaturze:

William Szekspir, Hamlet:

"Chcąc być łagodnym, okrutnym być muszę."

Johann Wolfgang Goethe, Faust:

"W żądzy wiedzy poznałem wszechnauk dziedzinę,
zgłębiłem filozofię, prawo, medycynę,
niestety teologię też! – cóż? – pozostałem
mizernym głupcem! – tyle wiem, ile wiedziałem."

Witold Gombrowicz, Dziennik 1961-1966:

"Im mądrzej, tym głupiej."

Mikołaj Sęp Szarzyński, Sonet V:

"Ciężko, kto nie miłuje, ciężko, kto miłuje,
Najciężej, kto miłując łaski nie zyskuje."

  Dowiedz się więcej